HÜCRE ORTAMI.

... konulu sunumlar: "HÜCRE ORTAMI."— Sunum transkripti:

1 HÜCRE ORTAMI

2 AMAÇ Bu derste Ç.Ü.Tıp Fakültesi Dönem I öğrencileri, temel dokulardan biri olan ve tüm organların yapısında yer alan bağ dokusunun gelişimini, bileşenlerini, hücrelerini ve tiplerinin histolojik yapı ve fonksiyonunu öğrenecekler.

3 ÖĞRENİM HEDEFLERİ Doku Sıvısını tanımlayabilecekler,
Hücrelerarası Maddeleri sınıflandırabilecekler, Bazal Lamina yapısını kavrayabilecekler, Bağ Doku Hücrelerinin yapı ve fonksiyonlarını tanıyabilecekler, Bağ Doku Tiplerini sınıflandırıp sayabileceklerdir.

4 HÜCRE ORTAMI DOKULAR: Hücreler Hücrelerarası maddeler Doku sıvıları

5 DOKU SIVISI O2 ve gıda hücreye, artık arınması kan dm.
Hücreler damardan uzakta Kapiller duvar: Kristalloid, çözünmüş gıda ve O2 li sulumsu sıvı geçişine izin verir. DOKU SIVISI Kapiller: kolloidlere ya sınırlı ya da hiç izin.

6 Doku sıvısı (kan filtratı) kalbe yönelik kapillerlerin arteryel ucunda
BASİT DİFFÜZYON İle oluşur Dönüş OSMOSİS.

7 Hücrelerarası maddeyle ilişkili
Amorf ham. (sol,gel,yarı-sıvı): Doku sıvısı Ham. rijit X yarı rijit: bağlı su oranı Kemikte: kanaliküller Ekstrasellüler sıvı = İntersellüer sıvı ll DOKU SIVISI

8 DOKU SIVISI Kan : plazma (kristalloid+kolloid) + hücreler
Kristalloidler kapiller duvarını geçer Hacim fizyolojik ve patolojik durumda değişir. ÖDEM

9 DOKU SIVISI OLUŞUMU Kapiller duvar - Tek tabaka endotel - Bazal lamina
İç hidrositatik basınç Arteryel uçtan venöz uca azalır Oluşma / Emilme dengesi (=) olmalı Yarı geçirgen membran

10 ABSORBSİYON Kapiller Absorb. Lenfatik Absorb. (Osmosis)
Suyun bir membrandan diffüzyonu. Kolloidli sıvı yüksek osmotik basınca sebep olur. Absorbsiyon: Yüksek o.b Düşük o.b. Kan ve doku sıvısı kristalloid içerir. Yarı geçirgen membran (+).

11 DOKU SIVISI SİRKÜLASYONU Arteryel uç Venöz uç
Hidrostatik basınç Kan osmotik basıncı kapiller dışı kapiller içi DOKU SIVISI

12 Lenfatik Absorbsiyon Dokularda kör başlayan, venöz sisteme drene olan kapillerler: LENFATİK KAPİLLER LENF: Lenfatik kapillerlerdeki doku sıvısı Doku sıvısına sızan kan kolloidlerini kaldırır.* Doku sıvısı miktarını ayarlar.* Sıvı geçişi: Komşu endoteller arasında (lakteal) veya pinositoz ile gerçekleşir. Demonstrasyonda Doku Sıvısı: GÖRÜLMEZ.

13 ÖDEM DOKU SIVISI OLUŞUMUNDA ARTIŞ *Kapiller hidrostatik basınç artışı
Venöz tıkanma sonucu. Kalp yetmezliği *Kapiller yarı-geçirgenliğinde artış Kan koll. Doku sıvısında artar. Yanık-Soğuk DOKU SIVISI EMİLİMİNDE AZALMA *Lenfatik obstrüksiyon Lenfatikler üzeri X içi . Kanser, parazit. *Kan kolloidlerinin azalması Protein açlığı. Böbrek Hast., ağır yanık.

14

15 HÜCRELERARASI MADDE Protoplazmadan kuvvetli
Doku sıvısından kıvamlı, Birbirine tutunmuş Hücrelerin yaşadığı ortam Cansız Destek Ve Direnç Hücresel metabolizmaya izin verir Diffüzyon ortamı Doku farklanmasına katkı

16 HÜCRELERARASI MADDE AMORF (ŞEKİLSİZ) HAM.
**Doku sıvısı için Diffüzyon ortamı** Destek, Direnç. Temel madde adını da alır. * Glikozaminoglikanlar ** Multiadheziv Glikoproteinler *** Proteoglikanlar FİBRÖZ (ŞEKİLLİ) HAM. * Kollajen Lifler * Elastik Lifler * Retiküler Lifler

17 AMORF (ŞEKİLSİZ) HÜCRELERARASI MADDE
GAG GP PG

18 1- GLİKOZAMİNOGLİKANLAR
Heksozamin ve uronik asitten oluşan disakkarit ünitlerin lineer polimerleri Heksozamin: D-glikozamin X D-galaktozamin Uronik asit: D-glukronik X D-iduronik asit. Hyaluronik asit hariç Farklı derecede sülfatlı. Proteine bağlanıp PROTEOGLİKANLARI yaparlar.

19 *GLİKOZAMİNOGLİKAN Matriks glikozaminoglikanları: 1- Hyaluronik asit
2- Kondroitin 4 sülfat 3- Kondroitin 6 sülfat 4- Dermatan sülfat 5- Keratan sülfat 6- Heparan sülfat 7- Heparin

20 *GLİKOZAMİNOGLİKAN HYALURONİK ASİT (HYALURONAN):
(hyaluronidaz enzimiyle hidroliz, su tutma) Bağ doku, sinoviyal sıvı, göbek kordonu, göz vitröz cismi, Kıkırdak KONDROİTİN SÜLFAT: (Sülfat grubu en fazla olan) 2 tip: a)Kondroitin 4 Sülfat: b)Kondroitin 6 Sülfat: Kıkırdak., Kemik, disk, kalp kapak

21 DERMATAN SÜLFAT: (Kondroitin Sülfat izomeri)
Deri, tendon, kalp kapak, kan dm. KERATAN SÜLFAT: Tip I- Kornea, Tip II- Kemik, kıkırdak, disk HEPARAN SÜLFAT: Bazal lamina, Hücre yüzeyinin normal bileşeni HEPARİN: Mast hücre ve bazofil granülleri

22 2-MULTİADEZİV GLİKOPROTEİN
Heksozamin, Galaktoz ve diğer şekerleri içeren bir veya daha fazla sayıda heterosakkarit zincirlerine sahip proteinlerdir. Proteoglikanlardan fazla protein içerir. CH.ları dallanır.

23 MULTİADEZİV GLİKOPROTEİN
Matriksteki küçük ama önemli protein grubu Matriks stabilitesi, hücre yüzeyine bağlanmada rol Kollajen, proteoglikan, gag gibi matriks proteinleri için bağlanma yerleri +. H. Yüzey reseptörleriyle (integrin,laminin ) temas H. Hareketi ve göçünde matriks fonk. düzenleme

24 MULTİADEZİV GLİKOPROTEİN
1- Fibronektin 2- Kondronektin 3- Entaktin/Nidogen 4- Laminin 5- Osteopontin 6- Tenaskin

25 Olgun kıkırdak hücrelerinin kollajenöz yapılara bağlama
FİBRONEKTİN: Çoğu doku ESM, kan plazması. Fibrin ve tip IV koll., heparin ve integrinlerin bağlanma yerleri +. Göç ve yapışmadan sorumlu KONDRONEKTİN: Olgun kıkırdak hücrelerinin kollajenöz yapılara bağlama

26 ENTAKTİN/NİDOGEN: LAMİNİN:
Bazal lamina. Tip IV kollajen ve laminini bağlar. Perlecan ve fibronektin için bağlanma yerlerine sahip LAMİNİN: Tüm bazal laminalar, kas, yağ, Schwann Hücreleri. Hep.sulfat, entaktin, Tip IV kollajen, integrin için bağlanma yerleri +.

27 OSTEOPONTİN: Kemik. Osteoklastları bağlar.
Osteoklast membranında integrin reseptörü, Ca ve hidroksiapatit bağlanma bölgelerine +.

28 TENASKİN: Embriyonik mezenşim, perikondriyum, periost., yara, tumor, muskuolotendinöz bağlantı Fibronektin, heparin, EGF-like growth faktör, integrin h.adezyon mol.(CAM) bağlanma bölgeleri +.

29 3- PROTEOGLİKANLAR Gag.ların protein öze bağlanmış şekilleri
Proteine fırçamsı yapılar gibi bağlanır Öze bağlanma miktarı değişir (ör:dekorinde 1, agrekanda 100 kadar) Tüm bd.larda ve bazı hücre tiplerinin yüzeyel membranına bağlı da +.

30 PROTEOGLİKAN YAPISI

31 ***PROTEOGLİKANLAR AGGRECAN: Kıkırdak, kondrosit.
Kıkırdak matriksi hidratasyonu

32 DECORİN: Bağ doku, kemik, fibroblast, kıkırdak.
Kollajen fibrilogenezi, Fibril kalınlığı regülasyonu, TGF-β ile temas

33 VERSİCAN: Fibroblast, deri, düz kas, beyin, böbrek mesengial hücre Protein özde EGF-benzeri domainlere sahip. Fibulin-1 bağlar, h-h ve h-matriks bağlantısı

34 SYNDECAN: Embriyonik epitel, mezenşimal hücre, lenfosit, plazma hücresi, gelişen lenfatik doku hücreleri Dış ucu: Kollajen, heparin, tenascin, fibronectine bağlanır. İç ucu: aktinle sitoiskelete

35 Işık Mikroskopta Glikozaminoglikanlar ve proteoglikanlar bazik boyalarla gözlenir Boyanma sülfat gruplarıyla Toluidin mavisi ve kristal viole ile metakromazi

36

37 FİBRÖZ HÜCRELERARASI M.
Dokulara - Direnç - Destek Kollajen – Elastik – Retiküler Kimyasal reaksiyonlarla ayırt edilebilme Peptid bağlarla bağlı uzun a.a. zincir Nötral çözücülerle çözünmezler.

38 FİBRÖZ (ŞEKİLLİ) HÜCRELERARASI MADDE
KOLLAJEN ELASTİK RETİKÜLER

39 KOLLAJEN LİFLER Tüm bağ dokularda Kuvvetli Taze iken kümeler halinde
Beyaz lifler

40 KOLLAJEN LİFLER Çap: 1-20 mikron Biraraya gelip demetler oluşur.
Düz ya da hafif dalgalı Gevşek ya da sıkı Taze: fleksibil İnelastik Gerilme gücü

41 BOYAMA

42 VAN GİESON H.E.

43 MALLORİ ANİLİN MAVİSİ MASSON TRİKROM

44 PİCROSİRİUS KIRMIZISI
IŞIK MİKROSKOP POLARİZE MİKROSKOP

45 IŞIK MİKROSKOP Işığı çift kırarlar. LİF LİFCİK 0.3-0.5µ MFİBRİL
20-100nm ortalama 75 nm. kalınlık

46 KOLLAJEN LİFLER Mikrofibril sadece EM.
64nm. Aralıklarla enine çizgilenme gösterir. Kaynatılırsa hidrate olur, jelatini oluşturur. Asit ortamda (pepsin ve kollajenaz) sindirilir Ağır metal tuzlar, Tannik asit ile çözünmez. Dabaklama Sulu asit ve alkalilerde şişer, fibriler ünitlere (tropokollajen) ayrılır.

47 Tropokollajen Yunanca tropos: dönüşme 3 polipeptid zincirden +.
Her biri ~ 1000 aa. Prolin % 12 Glisin % 33.5 Hidroksiprolin % 10

48

49 Prokollajenin Yarıklanması

50 Tropokollajen 3’lü heliks 2 α1 1 α2 Tip I Kollajen
≈ 300kDa ≈ 1050 aa.

51

52 Tropokollajen Lifleri şekillendirmek için tropkollajen molekülleri
64nm. Aralıklarla birbirleri üzerine paralel sıralanır. Paralel bantlar arasında güçlü kovalent bağlar hidroksilizince sağlanır. Kollajen lifde gerilme gücünü sağlar.

53

54

55 Salgılandığı Hücreler
Bağ dokularında Fibroblastlarca şekillenir. Osteoblast Kondroblast Odontoblast Ve pek çok hücrece Tüm kollajen tipleri üçlü heliks şeklinde Alfa-1 ve Alfa 2 zincirlerden oluşur.

56 Yapı ve Fonksiyona göre Kollajen lif
1) Fibrilleri şekillendiren Tip I, II, III, V, XI. 2) Fibril ile ilişkili (FACIT) Tip IX, XII, XIV, XVI, XIX, XX,XXI 3) Ağ oluşturan (bazal lam.) Tip IV

57 Yapı ve Fonksiyona göre Kollajen lif
4) Bağlayıcı lifleri şekillendiren Kollajenler Tip VII 5) Multipleksinler (kesintili lifler) Tip XV, XVII 6) Transmembran Koll. Tip XIII ve XVII (hemidesm), XXIII, XXV 7) Hekzagonal ağ yapan Tip VIII, X

58 KOLLAJEN TİPLERİ Tip I Deri, tendon, ligament, diş, fasia, kemik,
sklera, organ kapsülleri Tip II Hyalin ve elastik kıkırdak, notokord, intervertebral disk. Tip III Uterus, dalak, kc., ac., böbrek bağ doku, kan dm, fötal deri, düz kas, endonörium. Tip IV Epitel bazal laminası, glomerul, lens kapsülü

59 KOLLAJEN TİPLERİ Tip V Fötal membanlarda, kan damarında
Tip VI Kondrositi çevreleyen matrikste. Tip VII Deri, amniyon epiteli bağlayıcı lifi Tip VIII Aort endotel hücreleri. Tip IX Kıkırdakta tip II kollajenle ilişkili

60 RETİKÜLER LİFLER Tip III kollajenlerdir. İnce Destekleyici çerçeve
Küçük Dm. Çevresi Kas lifleri Yağ hücreleri Ac. Bölmeleri Sinir lifleri etrafında Bağ ve diğer dokular arasında

61 Bazal lamina Myeloid ve lenfoid dokularda Retiküler H.lerle bulunur. Kollajenlerle devam H.E. Görülmez Gümüşleme (+) PAS ile güçlü boyanır

62 ELASTİK LİFLER Gbd. İçinde İnce-uzun Refraktil Düz veya yuvar.
1-4 µm çapta. Elastik ligamentde µm çap.

63 Homojen Fibriler değil Sulu asitlerden (-) Taze halde sarımsı Eozinle zayıf boyanır

64 Işık mikroskopta Orsein (Kahverengi) Rezorsin fuksin (Mavi-Mor)
Aldehit fuksin (Siyah)

65 Elastik Lifler elastik lamellalar

66 Albuminoid elastinden oluşur.
Sıcak-soğuk (-) Sulu asit (-) Alkaliler (-) ELASTAZ sindirir.

67 Elektron Mikroskop 1) Mikrofibriller
10-20nm.çaplı, açık renk merkezi özlü tübüller. Paralel dizilimli. 2) Amorf Bileşen Merkezi yerleşim. Embriyonik dokuda fib. ve düz kas Mikrofibrili sentezler. Sonra amorf bileşen. Yaşlanma amorf maddeyi (elastin) artırır.

68 ELASTİN Proteindir. Prolin ve glisin : zengin Hidroksiprolin : zayıf
Hidroksilizin : (-) Dezmosin ve İsodezmozin içerir. MİKROFİBRİL Fibrilin glikoproteindir.

69 GENEL BAĞ DOKU

70 B A Ğ D O K U

71 GENEL BAĞ DOKU Embriyonik dönemde ektoderm endoderm mesoderm

72 Mesodermal hücrelerin oluşturduğu doku: MEZENŞİM
Primitif düğüm Primitif çizgi Amnioblastlar Yolk kesesi Mezoderm hücrelerinin invaginasyonu Hipoblast 15.GÜN Mesodermal hücrelerin oluşturduğu doku: MEZENŞİM (mesos: orta, enşim: içe dökülme)

73 GENEL BAĞ DOKU Mezoderm : Mezenşim Bağ dokuları gelişir.
Özel bağ dokular (Kıkırdak, Kemik, Kan) Süngerimsi mezenşim embriyonik hayatta paketleyicidir.

74 MEZENŞİM Yıldız şekilli fusiform hücreler Amorf temel madde
Dağınık kollajen lif Gelişme potansiyeli yüksek, farklı yönlere differensiye Mezenşimal Dokular ll BAĞ DOKULARI

75 BAĞ DOKU Epitelden farklı Matriks fazla Dağınık h.ler MATRİKS - Lifler
- Amorf ham *Sınıflandırma* Bağ doku H. + Lif + A.T.M.

76 TEŞEKKÜR EDERİM