B E T O N A R M E 2 0 1 5 – 2016 Güz Dönemi EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR 1. KISIM Yrd. Doç. Dr. Hüseyin KASAP hkasap@sakarya.edu.tr Sakarya Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü Sakarya

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Betonarme yapı elemanına eksen doğrultusunda sadece normal kuvvet tesir etmesi halidir. Normal kuvvetin basınç ve çekme olması durumuna göre iki ayrı durum söz konusudur:

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR 4.1. Eksenel Basınç Tesirindeki Elemanlar: Uygulamada, eksenel basınç tesirindeki elemanlar kolonlardır. Elemana tesir eden ( N ) basınç kuvvetinin, kesitin ağırlık merkezine tesir etmesi halinde kolon içinde herhangi bir yatay kesitte bütün lifler eşit değerde basınç gerilmesi ile zorlanır. Bu durumdaki kolonlar Eksenel Basınç halindedir. Buna ait kesit ve donatı hesapları bu bölümde anlatılacaktır.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Ancak normal kuvvet bazı imalat durumlarından dolayı kesitin tam ortasına tesir etmiyorsa veya başka bir söyleyişle kesitin ortasında tesir eden normal kuvvetle beraber bir de eğilme momenti ( M ) var ise bu durumda eksenel basınç halinden söz edilemez. Binaların kenar kolonlarında alt katlara doğru kolon kesitlerinin büyümesinden dolayı kolonlarda Normal kuvvetin alt kolonda ağırlık merkezine taşınmasından dolayı Momentler oluşacaktır.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Betonarme bir yapının monolitik olarak inşa edilmesinden dolayı kiriş-kolon sistemi çerçeve olarak çözülmektedir. Bu çerçeve çözümünden dolayı kolonlara düşey yüklerden de momentler gelmektedir. Çerçeve kirişindeki düşey yükten dolayı kiriş ve kolon uçlarında oluşan Momentler

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Ayrıca yapılara yatay kuvvet olarak tesir ettiği kabul edilen rüzgâr ve deprem yüklerinden dolayı kolonların alt ve üst uçlarına momentler tesir etmektedir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Bu gibi sebeplerden dolayı yönetmelikler, kolonların sadece ( N ) normal kuvvetine göre hesaplanmasına izin vermezler. Bir kolonda ( M ) eğilme momenti olmasa dahi şartname gereği bir minimum moment tesir ettirilerek normal kuvvet ve eğilme momentinin birlikte tesir etme esasına göre hesaba geçilmelidir. Ancak, eksenel basıncın bir sınır durum olmasından dolayı ve kolonların ilk boyutlarını tahmin etmek için yapılacak olan hesaplarda kullanmak maksadıyla eksenel basınç hali burada incelenecektir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Şartname gereği etkitilmesi gereken minimum moment : M = e*N dir. Eksantriste (e), kolonun her iki kenarı için ayrı ayrı hesap edilmelidir. Bu şekilde Mx ve My momentleri bulunur.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Kolonlardaki sınıflandırma aşağıdaki esaslara göre yapılır: I) Kolona tesir eden kesit tesirleri açısından; a) Eksenel basınç tesirindeki elemanlar: Sadece ( N ) normal kuvvetinin kesit ekseninde tesir etmesi durumundaki yapı elemanlarıdır. b) Bileşik eğilme tesirindeki elemanlar: Normal kuvvetle birlikte kolona (M) eğilme momentinin tesir ettiği durumdaki yapı elemanlarıdır.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR II) Kolonların kesit şekillerine göre;

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR III) Kolon içindeki enine donatının durumuna göre;

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR a) Basit etriyeli kolon kesit ve donatısı :

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR b) Spiral donatılı kolon kesit ve donatısı:   Boyuna donatılar yine kolon boyunca devam etmekte, fakat enine donatılar, boyuna donatıyı sürekli olarak sargı şeklinde sarmaktadır. Burada da esas taşıyıcılar beton kesit ve boyuna donatıdır.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Betonarme kolonlarda yük, beton ve donatı tarafından ortaklaşa taşınmaktadır. Eksenel basınç tesirindeki kolonlardan çatı katı kolonlarında kolon yükü çok az olmasına rağmen bazı sebeplerden dolayı kesit büyük yapılmış olabilir. Bu durumda yükün tamamını beton kesit taşıyabilir. Acaba, içerisine donatı koymadan sadece beton kesite yük taşıtmak uygun olur mu ?

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Bu durumda donatısız kolon yapılıp yapılamayacağı sorusu akla gelir. Yönetmelikler donatısız kolon yapılmasına izin vermezler. Çünkü, sünme ve rötre gibi tesirler ile hesaplarda dikkate alınmayan fakat uygulamada ortaya çıkan durumlardan dolayı meydana gelebilecek gerilmeleri karşılaması bakımından beton kesit ve donatı için hesap sonucu bulunan değerler, şartnamelerde öngörülen miktarlardan az ise, şartnamenin verdiği değerler kullanılmalıdır. Bunun için betonarme kesit hesaplarına geçmeden önce ilgili kesit hesabına ait şartname değerlerinin neler olduğu bilinmelidir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR 1- Normal bölgelerde yapılacak yapılar hakkındaki standart: Birinci baskısı 22.02.2000 de yapılan "TS 500 Betonarme Yapıların Tasarım Ve Yapım Kuralları" 2- Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik: Bayındırlık Ve İskân Bakanlığı tarafından 6 Mart 2007 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanarak aynı gün yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik 01.01.1998 tarihli Deprem Yönetmeliğini yürürlükten kaldırmış ve 06.03.2006 tarihinde yayınlanan Deprem yönetmeliğini (Ölü Doğum) ise iptal etmiştir. Bundan sonra kısaca " Türk Deprem Yönetmeliği " olarak isimlendirilecektir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR TS 500 normal bölgelerdeki kolonlarda ve diğer yapı elemanlarında uyulması gereken esasları vermektedir. Yapı deprem bölgesinde ise Deprem Yönetmeliği esasları dikkate alınacaktır. Herhangi bir konuda Deprem Yönetmeliğinde bir değişiklik yapılmamış ise o konu için TS 500 hükümlerinin geçerli olduğu kabul edilecektir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR 4.1.1. BASİT ETRİYELİ KOLONLAR A) GENEL TANIM VE TARİFLER: Beton Kesit : Kolon boyutları b*h dir. Beton kesit hesaplarında boyutların sonu 0 veya 50 mm ile bitmelidir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR 4.1.1. BASİT ETRİYELİ KOLONLAR A) GENEL TANIM VE TARİFLER: Beton Kesit : Ac = b*h; beton kesit alanıdır. Kesit içindeki donatı alanından dolayı herhangi bir azaltma yapılmamalıdır.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Donatı : Ø, mm boyutunda olmak üzere beton kesit içindeki donatının çapıdır. Bir tane 20 mm çapındaki donatının enkesit alanı; f = π*d2 / 4 f= π*22 / 4 f = 3,14 cm2 bulunur. Ast : mm² olarak kesitteki toplam boyuna donatı alanıdır. 4 tane 20mm donatının alanı 4Ø20 Ast = 4*314 mm2 Ast = 1256 mm2 dir. Donatılar 4Ø20 ( 1256 mm2) şeklinde yazılmalıdır. Betonarme tablolarında donatıların adet ve çapına göre toplam alanları verilmiştir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Donatı oranı ( t ) ; Kesitteki toplam boyuna donatı oranıdır. Demir yüzdesi veya pursantaj da denilebilir. t = Ast / Ac ile bulunur. 250x400mm enkesit olan kolonda boyuna donatı olarak 4Ø20 bulunması halinde demir yüzdesi; t = Ast / Ac t = 1256 / 100000 t = 0,01256 dir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR s : mm olarak etriye adım mesafesidir. c : Beton örtü kalınlığıdır. Paspayı da denilir. cc : Net beton örtü kalınlığıdır. hk : Kat yüksekliğidir. Binada döşeme üzerinden döşeme üzerine ölçülen mesafedir. hn : Serbest kat yüksekliğidir. Binada döşeme üzerinden büyük kiriş altına ölçülen mesafedir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR B) ETRİYELİ KOLONLARDA TS 500 HÜKÜMLERİ: Minimum boyut: Kolon kısa kenarı 250 mm den az olamaz. Daire kesitli kolonlarda kolon çapı en az 300 mm. olmalıdır.

Ancak T, L kesitli kolonlarda kolonun küçük kenarı 200 mm olabilir. Kutu kesitli kolonlarda et kalınlığı en az 120 mm olmalıdır.

Daire kesitli kolonlarda kolon çapı en az 300 mm. olmalıdır.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Net beton örtü kalınlığı ( cc ): Donatıya gerekli aderansı sağlamak ve donatıyı dış etkilerden korumak için gerekli beton tabakasıdır. TS 500 Sh:45 de “En dış donatının dış yüzünden ölçülen gerekli beton örtüsü” olarak tarif edilmektedir. TS 500 (Sh.3) Konu Tarif Kapsam kısmında “Net beton örtüsü, en dıştaki donatı dış yüzü ile en dış beton lifi arasında kalan uzaklık” olarak ifade edilmiştir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR En dış donatı olarak etriye kabul edildiğine göre net örtü kalınlığı (cc), aşağıdaki şekildeki gibi olmalıdır TS500 Çizelge 9.3 de net beton örtü kalınlığı (cc) ; Hava koşullarına açık kolonlarda (Dış kolonlar) en az 25 mm, Yapı içindeki elemanlarda (İç kolonlar) en az 20 mm olarak verilmiştir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Beton örtü kalınlığı ( c ): TS 500 (Sh.1)Konu Tarif Kapsam kısmında “Beton örtüsü, boyuna donatı ağırlık merkezi ile en dış beton lifi arasında kalan uzaklık” olarak tarif edilmektedir. Şekilden de görüldüğü gibi beton örtü kalınlığı ( paspayı da denilmektedir ) içerisinde, net beton örtü kalınlığı, etriye çapı ve kullanılan boyuna donatı çapının yarısı bulunmaktadır.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Maksimum eksenel yük ( Nd ) : Bütün kolonlarda Nd ≤ 0,90*fcd*Ac şartı sağlanmalıdır. Nd ; TS 500 de Tasarım eksenel kuvveti olarak verilmektedir. Karakteristik sabit ve hareketli yüklerin, yük katsayıları ile çarpılarak toplanması ile bulunur. G ; Karakteristik Kolon sabit yükleri Q ; Karakteristik Kolon hareketli yükleri Nk = G + Q Kolonun toplam karakteristik yüküdür. Nd = 1,4*G + 1,6*Q Tasarım Yüküdür. Nd ≤ 0,90*fcd*Ac olmalıdır. Nd ; Depremin olmadığı durumlarda alınması gereken dizayn yüküdür.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Minimum Boyuna Donatı Çapı : En ince boyuna donatı çapı 14 mm dir. Kolonlarda hiçbir zaman 14 mm çapından daha ince boyuna demir kullanılmamalıdır. Boyuna Donatı Koşulları: Kolona tesir eden kuvvet için hesap yapılarak gereken donatı alanı bulunacaktır. Bu alan şartnamenin verdiği değerden daha az olamaz. Dolayısıyla hesaptan önce şartnameye göre bulunması gereken en az donatı alanı hesaplanmalı, hesap donatısının şartname donatısından az olması durumunda şartname donatısı kullanılmalıdır.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Dolayısıyla hesaptan önce şartnameye göre bulunması gereken en az donatı alanı hesaplanmalı, hesap donatısının şartname donatısından az olması durumunda şartname donatısı kullanılmalıdır. Şartname donatısı, adet, oran ve şekil şartlarını sağlayacak şekilde olmalıdır. Bu üç değer hesaplanarak en fazlası alınmalıdır. Adet Şartı: Adet olarak bir kolona konulması gereken en az boyuna donatıdır. 4 köşede en az birer boyuna donatı bulunmalıdır. Dikdörtgen kesitli kolonlarda tek sayıda boyuna donatı kullanılmamalıdır. ( Adet olarak en az 4Ø14 kullanılmalıdır.)

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Oran Şartı: Boyuna donatının bir kolonda bulunması gereken en az ve en fazla miktarıdır. Minimum boyuna donatı oranı: Bir kolona konulması gereken en az donatı miktarı, beton kesit alanının 0,01 kadar olmalıdır. Başka bir deyişle t,min = 0.01 olmalıdır. Beton kesiti mimari sebeplerle veya başka sebeplerle statikçe gerekenden büyük yapılmış olabilir. Bu durumda betonarme hesaplar yapıldıktan sonra statikçe gerekli donatı alanın % 30 fazlasının (1,3* As,gerekli) sağlanması halinde 0,01 şartına uyulmayabilir. Ancak bu durumda da konulan donatının mevcut kesitin 0.005 inden az olmaması gerekmektedir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Maksimum boyuna donatı oranı : Kolonlarda sünekliği sağlamak, ani kırılmaların önüne geçmek için boyuna donatı oranına bir üst sınır getirilmiştir. t,max = 0.040 dür. Bu şartın sağlanamaması halinde kesit boyutları uygun bir şekilde büyültülmeli ve t ≤ 0.040 şartı sağlanmalıdır. Kolon boyuna donatılarının bindirme bölgelerinde bu oran, 0,06 ya kadar çıkabilir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Şekil Şartı : Dikdörtgen kesitli kolonlarda etriye veya aynı aralıkta çirozla tutulmuş olan boyuna donatılar arasındaki uzaklık en fazla 30 cm. olmalıdır. Gereken donatı alanı bulunduktan sonra bu şarta uyularak donatı seçilmelidir. a ≤ 30cm Aynı zamanda iki boyuna donatı arasındaki net uzaklık, a1 ≥ 1,5 Ø a1 ≥ 4 cm a1 ≥ büyük agrega çapının 4/3 ü

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Minimum Enine Donatı ( Etriye ) : Enine donatı çapı: Øetr ≥ Øboy / 3 En büyük boyuna donatı çapının 1/3 ünden az olmamalıdır. ( En az Ø8 olması tavsiye edilir. ) Enine donatı ara mesafesi: s ≤ 12*Øboy s ≤ 200 mm (s) ile gösterilen etriye adım mesafesi en küçük boyuna donatı çapının 12 katından ve 200 mm den fazla olmamalıdır.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Bir kolona şartname gereği konulması gereken donatı miktarı hesaplanırken; adet, oran şekil şartlarının her üçüne de sağlayacak şekilde donatı seçmelidir. Betonarme hesap sonucu konulması gereken donatı miktarının seçimi yapılırken bu üç şartında sağlanmasına dikkat etmelidir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR C) ETRİYELİ KOLONLARDA DEPREM YÖNETMELİĞİ HÜKÜMLERİ : Malzeme Dayanımları : Beton: Deprem bölgelerinde yapılacak tüm betonarme binalarda BS20 den daha düşük dayanımlı beton kullanılamaz. Beton Dökümü: Tüm deprem bölgelerinde TS 500 deki tanıma göre beton kalite denetimi olmaksızın beton üretimi ve vibratörsüz beton yerleştirilmesi yapılmayacaktır. (Kendiliğinden yerleşen betonlar hariç) Çelik: Etriye, çiroz ve döşeme donatısı dışında Nervürsüz donatı çeliği kullanılamaz. Kolon, kiriş ve temellerin boyuna donatılarında nervürlü çelik (S420a) kullanılması 2007 TDY de zorunlu hale getirilmiştir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Enkesit koşulları : ( DEPREM YÖNETMELİĞİ HÜKÜMLERİ ) Minimum boyut : Dikdörtgen kesitli kolonların küçük kenarı en az 250 mm olmalıdır. Dairesel kolonlarda çap 300 mm den küçük olmamalıdır. Kolonun brüt en kesit alanı en az 75000 mm2 olmalıdır.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Maksimum eksenel yük: Ndm ≤ 0,75*fcd*Ac şartını da sağlamalıdır. (TDY 2007) ( Ndm ; Düşey yükler ve deprem yüklerinin ortak etkisi altında hesaplanan eksenel basınç kuvvetlerinin en büyüğüdür. TDY 2007. ) Ndm hesabında yük katsayıları kullanılarak hesaplanan eksenel yükün olmadığı görülmektedir.) E; depremden meydana gelen eksenel kuvvet olmak üzere Ndm = NG + NQ + NE Ndm ≤ 0,75*fcd*Ac Depremin olduğu durumlarda Tasarım yüküdür.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Hatırlatma; 1998 TDY de Ndmax ≤ 0,75*fcd*Ac ifadesi vardı. Ndm yerine N dmax kullanılmaktaydı. (N dmax ; Yük katsayıları kullanılarak, sadece düşey yüklere göre veya düşey yükler ve deprem yüklerine göre hesaplanan eksenel basınç kuvvetlerinin en büyüğüdür.1998) Boyuna Donatı Koşulları: Adet Şartı: Dikdörtgen kesitli kolonlarda en az donatı miktarı 4Ø16 veya 6Ø14 olmalıdır. Daire kesitli kolonlarda en az donatı 6Ø14 olmalıdır.  

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Oran Şartı: Minimum boyuna donatı oranı : t,min = 0.01 Hiçbir şekilde azaltma yapılamaz. Statikçe gerekli alana göre donatı hesabına izin verilmez. Maksimum boyuna donatı oranı: t,max = 0,04 Aksi halde, yani t > t,max olması halinde kesit büyütülmelidir. Bindirmeli ek yapılan kesitlerde boyuna donatı oranı 0,06 yı geçmeyecektir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Şekil Şartı : TS 500 deki şekil şartı burada da aynen geçerlidir. TDY de “ a; kolonda etriye kollarının veya çirozların arasındaki yatay uzaklık” olarak tarif edilen mesafenin en fazla etriye çapının 25 katı olabileceği belirtilmektedir. a  25* etr olmalıdır.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR a  25* etr olmalıdır. a mesafesinin ölçülmesinde boy demirlerin arasındaki net uzaklığın veya boy demirlerin eksenleri arasındaki uzaklığın alınması konusunda açıklık bulunmamaktadır. Şekilden anlaşıldığına göre bu uzaklığın ölçümünde boy demirlerin eksenleri arasının alınmasının uygun olacağı kanaatine varılmıştır. (a) mesafesi 25* etr değerini geçtiğinde Yönetmelik gereği araya bir tane donatı daha konulmalıdır.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR TDY de boyuna donatıların arasında kalan mesafenin en az değeri hakkında bir hüküm bulunmamaktadır. Bu konuda TS 500 ün geçerli olacağı düşünülmelidir. a1 ≥ 1,5 Ø a1 ≥ 4 cm a1 ≥ büyük agrega çapının 4/3 ü

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Boyuna Donatının Düzenlenmesi: Kolon boyuna donatılarının bindirmeli ekleri mümkün Olabildiğince kolon orta bölgesinde yapılmalıdır. Bu durumda bindirmeli ek boyu TS 500 de verilen çekme donatısı için kenetlenme boyu olan lb ye eşit olmalıdır. Boyuna donatıların bindirmeli eklerinin, kolonun alt ucunda yapılması halinde bindirme boyunun ne kadar artacağı (1,25*lb veya 1,50*lb) konusu deprem yönetmeliğinde açıklanmıştır.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Enine Donatı Koşulları: Enine donatılar, başka bir deyişle etriyelerin ara mesafeleri açısından kolonlar, bileşim bölgesi, sarılma bölgesi ve orta bölge olarak üç bölgeye ayrılırlar:

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Enine Donatı Koşulları: 1.Kolon Sarılma Bölgesi: Kolon-kiriş birleşim yerinden itibaren en az 500 mm uzunluğundaki bölgedir. Aynı zamanda, Kolon büyük kenarından büyük olmalıdır. Serbest kat yüksekliğinin 1/6 sından da büyük olmalıdır.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR 1.Kolon Sarılma Bölgesi (devam) : Deprem kuvvetinden dolayı kolonların üst ve alt uçlarında meydana gelecek olan büyük momentlerin etkisini karşılamak maksadıyla bu bölgede etriye daha sık konulmalıdır. Bu sık donatı aynı zamanda düğüm noktalarının ani olarak, gevrek kırılmasına da karşı koymaktadır.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR 1.Kolon Sarılma Bölgesi (devam) : Ayrıca temelin içinde de 30 cm den az olmamak üzere boyuna donatının çapının 25 katı kadar bir bölgede sarılma bölgesi olarak kabul edilmelidir. (1998 yönetmeliğinde bu mesafe en az kolon kısa kenarının 2 katı olarak verilmişti.)

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Sarılma bölgesindeki etriye çapı en az 8 mm olmalıdır. İlk etriye 5 cm den başlamak üzere etriye aralığı (s): Etriye kollarının ve çiroz etriyelerin arasındaki yatay uzaklık, etriye çapının 25 katından fazla olmamalıdır. SDY kolonlarda s ≥ 50 mm s ≤ 100 mm s ≤ kolon küçük kenarının 1/3 SDN kolonlarda s ≤ 150 mm s ≤ 8* Øboy s ≤ kolon küçük kenarının 1/3

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Sarılma bölgesindeki etriye çapı en az 8 mm olmalıdır. İlk etriye 5 cm den başlamak üzere etriye aralığı (s): Etriye kollarının ve çiroz etriyelerin arasındaki yatay uzaklık, etriye çapının 25 katından fazla olmamalıdır. SDY kolonlarda SDN kolonlarda s ≥ 50 mm s ≤ 100 mm s ≤ kolon küçük kenarının 1/3 s ≤ 150 mm s ≤ 8* Øboy s ≤ kolon küçük kenarının 1/3

Etriye kollarının ve çiroz etriyelerin ADİL ALTUNDAL Etriye kollarının ve çiroz etriyelerin arasındaki yatay uzaklık, etriye çapının 25 katından fazla olmamalıdır.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR 2. Kolon Orta bölgesi: Kolonun alt ve üst kısımlarında tanımlanan sarılma bölgeleri arasında kalan kısımdır. Bu bölgede de etriye çapı en az 8 mm olmalıdır. Bu kısımdaki etriye veya çiroz Aralığı s ≤ 200 mm s ≤ kolon küçük kenarının yarısı Etriye kollarının ve çiroz etriyelerin arasındaki yatay uzaklık burada da etriye çapının 25 katını geçmemelidir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR 3. Birleşim bölgesi:   Kolonla kirişin birleşim bölgeleridir. Bu bölgede kolon etriyeleri devam etmelidir.

Süneklik düzeyi yüksek kolon ve kirişlerin oluşturduğu çerçeve sistemlerinde kolon-kiriş birleşimleri, aşağıda tanımlandığı üzere, iki sınıfa ayrılacaktır. (a) Kirişlerin kolona dört taraftan birleşmesi ve her bir kirişin genişliğinin birleştiği kolon genişliğinin 3/4’ünden daha az olmaması durumunda, kolon-kiriş birleşimi kuşatılmış birleşim olarak tanımlanacaktır. (b) Yukarıdaki koşulları sağlamayan tüm birleşimler, kuşatılmamış birleşim olarak tanımlanacaktır.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR 3. Birleşim bölgesi:   Bileşim bölgesinin kuşatılmış bölge olarak kabul edilebilmesi için aşağıdaki iki şart da gerçekleşmelidir. a) Kolonlar 4 tarafından kirişlerle bağlı olmalıdır. b) Kolona saplanan kirişin genişliği, saplandığı kolonun kirişe dik kenarının en az ¾ ü kadar olmalıdır. İç kolonlarda, ancak kiriş gövde genişliğinin büyük olması halinde kuşatılmış birleşimlerdir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR Kuşatılmış birleşim bölgelerinde etriye adım mesafesi s ≤ 150 mm Kuşatılmamış birleşim bölgelerinde etriye adım mesafesi s ≤ 100 mm Binaların köşe ve kenar kolonları kesinlikle kuşatılmamış birleşimlerdir.

EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR ADİL ALTUNDAL EKSENEL KUVVET TESİRİNDEKİ ELEMANLAR