YERÜSTÜ SULARI KALİTE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ FAALİYETLERİ T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Su Yönetimi Genel Müdürlüğü YERÜSTÜ SULARI KALİTE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ FAALİYETLERİ SİBEL MİNE GÜÇVER Şube Md. V. 23-27 Kasım 2015 Kuşadası

SUNUM İÇERİĞİ Şubenin Görevleri Projeler Eylem Planları Tamamlanan Devam Eden Planlananlar Eylem Planları Diğer Çalışmalar Hedefler

GÖREVLERİMİZ Kıyı ve geçiş suları dahil yerüstü sularının korunmasına yönelik ilke ve hedefleri tespit etmek, politika ve strateji geliştirmek, Yerüstü su kalitesinin iyileştirilmesi için plan ve projeler yapmak veya yaptırmak, bu plan ve projelerin uygulamalarını izlemek ve raporlamak, Yerüstü sularının kalitesini, çevresel kalite hedeflerini ve standartlarını tespit etmek, Faaliyetlerin yerüstü sularına olabilecek kimyasal ve ekolojik etkilerini belirlemek, Konvansiyonel kirleticilerin, öncelikli maddelerin ve tehlikeli maddelerin yerüstü su kütlelerinde sebep olduğu kirliliğin giderilmesi ve azaltılması için planlar hazırlamak ve uygulamalarının takibini yapmak,

GÖREVLERİMİZ Alıcı ortam kirliliğinin önlenmesi ile ilgili tedbirleri belirlemek, güncellemek ve uygulamaların takibini yapmak, Yerüstü sularının kalite sınıflandırmasını yapmak, Yerüstü sularında yapılacak izleme çalışmalarına ilişkin plan ve programların hazırlanmasına destek olmak, Yerüstü suları ile alakalı ihtiyaç duyulan mevzuatı ve rehber dokümanları hazırlamak veya hazırlatmak, ulusal ve uluslararası çalışmaları takip etmek ve raporlamak

TAMAMLANAN PROJELER

Tehlikeli Maddeler Projeleri İç Sularda Tehlikeli Maddeler Projesi Bitki Koruma Ürünleri Projesi Kıyı ve Geçiş Sularında Tehlikeli Maddeler Projesi İç sularda noktasal kaynaklı kirlilik İç sular ile kıyı ve geçiş sularında yayılı kaynaklı kirlilik Kıyı ve geçiş sularında noktasal kaynaklı kirlilik

Tehlikeli Maddeler Projeleri İç Sularda Tehlikeli Maddeler Projesi (Tehlikeli Madde Kirliliğinin Kontrolüne İlişkin Proje , 2011-2013) Kapsamlı envanter çalışmaları ile literatür ve mevzuat taramaları sonucunda belirlenen kirleticilerin önceliklendirilmesi sonucunda aday spesifik kirletici listesi oluşturulmuş, Belirlenen kirleticilerin Konya Kapalı, Ergene ve Susurluk Havzalarında yer alan kentsel ve endüstriyel atıksular ile kıyı ve geçiş suları hariç olmak üzere yerüstü su kaynaklarındaki seviyelerinin belirlenmesi amacıyla izleme çalışmaları gerçekleştirilmiş, Aday spesifik kirleticiler için su kolonu, sediman ve biyotada çevresel kalite standartları belirlenmiş, Proje kapsamında elde edilen verilerin mekansal olarak adreslendiği web tabanlı bir CBS uygulaması olan "Tehlikeli Madde Bilgi Sistemi (TEMBİS)" geliştirilmiştir. tembis.ormansu.gov.tr

Tehlikeli Maddeler Projeleri Kıyı ve Geçiş Sularında Tehlikeli Maddeler Projesi (Ülkemiz Kıyı ve Geçiş Sularında Tehlikeli Maddelerin Tespiti ve Ekolojik Kıyı Dinamiği Projesi , 2012-2014) Kapsamlı envanter çalışmaları ile literatür ve mevzuat taramaları sonucunda belirlenen kirleticilerin önceliklendirilmesi ile aday spesifik kirletici listesi oluşturulmuştur. Belirlenen kirleticilerin İzmir-Aliağa ve Nemrut Körfezleri, Samsun Limanı ve İskenderun ve İzmit Körfezlerine yapılan kentsel ve endüstriyel deşarjlar ile kıyı ve geçiş sularındaki seviyelerinin belirlenmesi amacıyla izleme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Aday spesifik kirleticiler için su kolonu, sediman ve biyotada çevresel kalite standartları belirlenmiştir.

Tehlikeli Maddeler Projeleri Bitki Koruma Ürünleri Projesi (Bitki Koruma Ürünlerinin Kullanımı Neticesinde Meydana Gelen Su Kirliliğinin Tespiti ve Madde veya Madde Grubu Bazında Çevresel Kalite Standartlarının Belirlenmesi Projesi, 2012-2014) Kapsamlı envanter çalışmaları ile literatür ve mevzuat taramaları doğrultusunda tarımsal faaliyetler nedeniyle ortaya çıkan yayılı kaynaklı aday spesifik kirleticiler belirlenmiştir. Belirlenen kirleticilerin Büyük Menderes, Fırat Dicle, Seyhan-Ceyhan Havzaları ile Amasya, Manisa ve Sakarya illerinde yer alan kıyı ve geçiş suları da dahil olmak üzere yerüstü su kaynaklarındaki seviyelerinin belirlenmesi amacıyla izleme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Aday spesifik kirleticiler için su kolonu, sediman ve biyotada çevresel kalite standartları belirlenmiştir.

Tehlikeli Maddeler Projeleri Noktasal kaynaklı aday parametre listesinin oluşturulması (Literatür/mevzuat araştırmaları, kapasite raporları/anketler, 1 ton üzeri kimyasallar listesi) Veri derleme & ön değerlendirme (Kimyasallar veri tabanları, EPISUIT, ECHA, ECOTOX vs.) Nihai değerlendirme (TTD, TED, COMMPS) Aday Noktasal Spesifik Kirletici Listesi

Tehlikeli Maddeler Projeleri Yayılı kaynaklı aday parametre listesinin oluşturulması (Literatür/mevzuat araştırmaları, tarım ilacı bayileri ve çiftçilerle yapılan anketler, GTHB İl ve İlçe Müdürlüklerinden elde edilen envanter verileri) Veri derleme & ön değerlendirme (Kimyasallar veri tabanları, EPISUIT, ECHA, ECOTOX vs.) Nihai değerlendirme (Toplam Tehlike Değerlendirmesi, Toplam Etki Değerlendirmesi, COMMPS) Aday Yayılı Spesifik Kirletici Listesi

Tehlikeli Maddeler Projeleri COMMPS (Birleşik İzleme ve Modelleme Bazlı Önceliklendirme Yaklaşımı) Fizikokimyasal özellikler Ekotoksikolojik özellikler İzleme verileri Kullanım yeri ve miktarı verisi AB tarafından öncelikli maddelerin belirlenmesinde uygulanan metodoloji TTD (Toplam Tehlike Değerlendirmesi) TED (Toplam Etki Değerlendirmesi)

Tehlikeli Maddeler Projeleri 3102 parametre 3300 parametre 462 parametre Kıyı ve Geçiş Sularında Tehlikeli Maddeler Projesi İç Sularda Tehlikeli Maddeler Projesi Bitki Koruma Ürünleri Projesi 147 parametre 138 parametre 293 parametre Ulusal Spesifik Kirletici Listesinin Oluşturulması

Tehlikeli Maddeler Projeleri İç Sularda Tehlikeli Maddeler Projesi Kıyı ve Geçiş Sularında Tehlikeli Maddeler Projesi Bitki Koruma Ürünleri Projesi 119 parametre 4 izleme dönemi 39 pilot tesis 19 alıcı ortam izleme noktası 138 parametre 6 izleme dönemi 43 pilot tesis 42 alıcı ortam izleme noktası 305 parametre 6 izleme dönemi 244 alıcı ortam izleme noktası

Ülkemiz Su Kaynaklarının Korunması için Günlük Maksimum Toplam Yük (GMTY) Yaklaşımının Uygulanabilirliğinin Araştırılması Projesi Proje kapsamında; ABD-EPA tarafından alıcı ortam su kalitesinin korunmasında uygulanan GMTY yaklaşımının incelenmesi ve AB mevzuatındaki yaklaşımlarla karşılaştırmasının yapılması, GMTY yaklaşımının ülkemiz koşullarında uygulanabilirliğinin değerlendirmesi, Nilüfer Çayı’nda şimdiye kadar yapılmış olan izleme çalışmalarına ilişkin envanter çalışmasının yapılması, Çinko, TKN, TP, KOİ parametreleri için GMTY çalışmasının yapılması, GMTY’si hesaplanan parametrelere ilişkin deşarj standartlarının ortaya konulması ve Ülkemizde GMTY’nin uygulanmasına yönelik metodolojileri içeren kılavuzun hazırlanması çalışmaları gerçekleştirilmiştir.

DEVAM EDEN PROJELER

Yerüstü, Kıyı ve Geçiş Suları için Çevresel Hedeflerin Belirlenmesine Yönelik Metodolojinin Geliştirilmesi: Büyük Menderes Havzası Pilot Çalışması Projesi (TÜBİTAK-KAMAG) Proje ile; Yerüstü, kıyı ve geçiş suları için çevresel hedeflerin, AB Su Çerçeve Direktifi ile uyumlu biçimde belirlenmesi, Diğer havzalara uygulanabilecek metodolojinin geliştirilmesi ve Pilot bölge özelinde önlemler programının oluşturulması hedeflenmektedir. Proje Süresi: 2013-2016

Yerüstü, Kıyı ve Geçiş Suları için Çevresel Hedeflerin Belirlenmesine Yönelik Metodolojinin Geliştirilmesi: Büyük Menderes Havzası Pilot Çalışması Projesi (TÜBİTAK-KAMAG) Projeden beklenen çıktılar, • Büyük Menderes Havzası’nda SÇD’de belirtilen esaslara göre ekolojik ve kimyasal kalite unsurlarının izlenmesi, • Su kütlelerinin iyi duruma ulaşabilmesi için sağlanması gereken çevresel kalite hedeflerinin ve deşarj kriterlerinin belirlenmesi, • Su kalite modeli uygulamasının gerçekleştirilmesi, • Çevresel kalite hedeflerinin belirlenmesi için diğer havzalarda da uygulanabilir bilimsel bir yöntem geliştirilmesi, • Yerüstü su kütlelerinin miktar ve kalite açısından iyi duruma ulaşabilmesi için alınacak tedbirlerin ortaya konulmasıdır.

Yerüstü Suları ile Yüzme ve Rekreasyon Amacıyla Kullanılan Kıyı Sularında Siyanobakteriler için Alarm Seviyelerinin ve Limitlerin Belirlenmesi, Müdahale ve Mücadele Yöntemlerinin Geliştirilmesi Projesi Proje kapsamında; Su kaynaklarında siyanobakterilerin çoğaldığı potansiyel alanların belirlenmesi, Bu alanlarda uygulanacak adımları içeren mücadele ve müdahale yöntemleri ile birlikte siyanobakterilerin çoğalmasını engellemek maksadıyla alınacak önlemlerin ortaya konulması ve Siyanobakteriler için standart ve kılavuz değerlerin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Proje kapsamında, toplam 8 göl, 8 baraj gölü ve 2 kıyı-geçiş suyu olmak üzere toplam 18 alanda izleme çalışmaları yürütülmektedir. Proje Süresi: 2014-2016

Günlük Maksimum Toplam Yük Yaklaşımının Gediz Havzası’nda Uygulanması Projesi Proje ile; Su kaynaklarımız üzerinde yoğun baskı oluşturan noktasal ve yayılı kaynaklı kirleticiler için alıcı ortamların mevcut kalitesinin ortaya konulması, ÇKS’lerin aşıldığı durumlarda yük bazında kirlilik azaltım ihtiyaçlarının belirlenmesi ve tedbirlerin ortaya konulması, GMTY yaklaşımının ülkemizde uygulanmasına yönelik yasal, idari ve teknik boşluk analizinin yapılarak giderilmesi yönünde öneriler sunulması, Bu yaklaşımın pilot havzada uygulanarak tüm noktasal ve yayılı kirletici kaynaklar için kirlilik azaltım senaryolarının üretilmesi, Deşarj standartlarına geçiş sırasında izlenmesi gereken yöntemin ortaya konulması ve Belirlenen yöntem doğrultusunda havzada GMTY’si belirlenen parametrelere ilişkin deşarj standartlarının geliştirilmesi hedeflenmektedir. Proje Süresi: 2015-2017

Samözü Deresi-Nizip Çayı Havzası Atıksu Yönetimi Eylem Planı Projesi Proje ile; Su kalitesi yönetimine ilişkin mevcut yasal ve idari yapının incelenmesi, Havzada yer alan su kaynaklarının mevcut durumunun belirlenmesi, Gelecekte planlanan yararlı kullanımlar da dikkate alınarak çevresel kalite hedeflerinin saptanması, Kirletici kaynakların ve çevresel altyapı durumu ortaya konulması, Alıcı ortam özümleme kapasitesi göz önünde bulundurularak su kalitesinin iyileştirilmesine yönelik tedbirlerin belirlenmesi hedeflenmektedir. Proje Süresi: Temmuz 2015-Aralık 2015

PLANLANAN PROJELER

Sucul Çevre için Risk Teşkil Eden Endokrin Bozucu Kimyasalların Belirlenmesi ve Bu Kimyasallar için Uygun Arıtma Teknolojilerinin Araştırılması Projesi Proje ile; Su kaynaklarımızda bulunan ve sucul çevre için risk teşkil eden endokrin bozucu kimyasallar ile yan ürün/metabolitlerinin belirlenmesi, Pilot alanlarda (Bursa, Şanlıurfa, İstanbul, Kayseri) bu kimyasalların alıcı ortam ve endüstriyel deşarjlardaki mevcudiyetinin araştırılması, Sucul ortamdaki davranışlarının ortaya konulması, Sucul organizmalar ve insan sağlığı üzerine olası etkilerinin araştırılması, Su ve atıksular için arıtma önerilerinin sunulması ve İzleme çalışmaları da dikkate alınarak su, sediman ve biyota çevresel kalite standartlarının önerilmesi hedeflenmektedir.

Tehlikeli Maddeler için Ekotoksikolojik Veri İhtiyacı Projesi Proje ile; Su kaynaklarımızda bulunan ve sucul çevre için risk teşkil eden tehlikeli kimyasalların ekotoksikolojik (NOEC, PNEC, EC50, LC50, IC50 vs.) ve fizikokimyasal (Kow, BCF, Henry Sabiti, suda çözünürlük vs.) veri eksikliğinin ortaya konulması, Bu kirleticilerin sucul ortamdaki davranışlarının araştırılması, Sedimandaki birikim özelliklerinin değerlendirilmesi, Sucul organizmalar ve insan sağlığı üzerine olası etkilerinin araştırılması ve Belirlenen veri eksikliklerinin giderilmesine yönelik su ve sediman özelinde çalışmalar gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir.

Tahmini Proje Süresi: 2016-2018 2013/39/EU sayılı AB Direktifi, 2008/105/EC sayılı AB Direktifi ve Su Çerçeve Direktifine (2000/60/EC) göre Tehlikeli Maddeler için Çevresel Kalite Standartlarının Uygulanabilirliğinin Analizi Projesi Proje Kaynağı: IPA Tahmini Proje Süresi: 2016-2018 Proje kapsamında, 2013/39/EU sayılı AB Direktifi, 2008/105/EC sayılı AB Direktifi ve 2000/60/EC sayılı Su Çerçeve Direktifine göre ülkemizdeki su kütlelerinde bulunabilecek tehlikeli maddelere yönelik çevresel kalite standartlarının uygulanması için maliyet analizleri yapılarak, ilgili kurumların izlemesi gereken politika ve stratejiler ortaya konulacaktır.

EYLEM PLANLARI

Su Kalitesi Eylem Planları Yoğun kirlilik sorunu yaşanan su kaynaklarında su kalitesinin iyileştirilmesi ve kirliliğin önlenmesi maksadıyla su kalitesi eylem planları hazırlanarak ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon içerisinde uygulanmaktadır. Nilüfer Çayı Su Kalitesi Eylem Planı Boğazköy Baraj Gölü Su Kalitesi Eylem Planı Sacır Deresi ve Nizip Çayı Su Kalitesi İyileştirilmesi Eylem Planı Melen Çayı Alt Havzası Koruma Eylem Planı Melen Çayı Alt Havzası Koruma Eylem Planı Başbakanlık Genelgesi, Sacır Deresi ve Nizip Çayı Su Kalitesi İyileştirilmesi Eylem Planı ise Bakanlık Genelgesi olarak 2015 yılı içerisinde yayımlanmıştır.

DİĞER ÇALIŞMALAR

Su Kalite Yönetimi Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2015-2023) STRATEJİ BELGESİ VE EYLEM PLANI (2015-2023) Ülke genelinde su kalitesinin belirlenmesi, iyileştirilmesi ve geliştirilmesi için ilgili kurum/kuruluşların katılımı ile; Yasal ve kurumsal düzenlemelerin yapılması, Teknik ve ekonomik araçların geliştirilmesi, Alınması gereken tedbirlerin belirlenmesi ve uygulamalarının takibinin yapılması maksadıyla hazırlanmıştır. Söz konusu Strateji Belgesi ve Eylem Planı, Su Yönetimi Koordinasyon Kurulu kararı sonrasında uygulamaya alınabilecektir.

Su Kalite Raporları Seçilen parametreler için yüzeysel sular ile kıyı ve geçiş sularındaki izleme noktalarında su kalite raporları hazırlanarak, Genel Müdürlük Makamına sunulmuş alınan görüş ve öneriler doğrultusunda güncellemeler yapılmaktadır. Veri temini için HKEP’ler, DSİ gözlem istasyonları verileri ve Denizlerde Bütünleşik Kirlilik İzleme Çalışmaları raporlarından faydalanılmaktadır.

Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği Revizyonu Öncelikli maddeler, spesifik kirleticiler ve ÇKS’lerinin yönetmeliğe eklenmesi, Kıtaiçi yerüstü su kaynaklarının ve kıyı suları kalite kriterlerinin gözden geçirilmesi, Metaller için arkaplan konsantrasyonunun dikkate alınması, alıcı ortam bazlı deşarj standartlarının belirlenmesi ve yürürlük tarihine ilişkin açıklamaların eklenmesi, Sınıflandırmada kullanılan istatistiksel değerlendirme yöntemlerinin değerlendirilmesi, Sektörel envanter, ürün deseni bazında pestisit listesinin ilave edilmesi, Trofik seviye tabloları ve açıklamalarının gözden geçirilmesi Revize edilen yönetmeliğin 2016 yılı içerisinde yayımlanması planlanmaktadır.

Spesifik Kirleticilerin Belirlenmesi TEKNİK VE İDARİ DEĞERLENDİRME ! Mevzuatta yer alacak maddelerin belirlenmesinde izlenen adımlar: 3 proje çıktıları birlikte incelenerek izleme sonuçlarında sıklıkla tespit edilen maddelerin belirlenmesi Bunların kullanıldığı sektörlerin ve proseslerin değerlendirilmesi Analiz yöntemlerinin ve tespit limiti değerlerinin değerlendirilmesi Kalıcılık, biyobirikim ve toksisite özelliklerinin değerlendirilmesi Hesaplanan ÇKS değerlerinin uygulanabilirliğinin değerlendirilmesi 2016 itibari ile mevzuatta yer verilmesi gereken maddelerin belirlenmesi TEKNİK VE İDARİ DEĞERLENDİRME !

Spesifik Kirleticilerin Belirlenmesi Ulusal Spesifik Kirletici Listesi 3300 parametre 462 parametre Noktasal Kaynaklı Yayılı Kaynaklı 117 parametre 133 parametre Ulusal Spesifik Kirletici Listesi

Spesifik Kirleticilerin Güncellenmesi Tehlikeli maddeler projeleri çıktıları değerlendirilmesi sonucunda oluşturulan ulusal spesifik kirleticilerin ve bunlara ilişkin su kolonu çevresel kalite standartlarının; 2016 yılı içerisinde Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği’ne aktarılması ve 6 yılda bir revize edilmesi planlanmaktadır.

HEDEFLERİMİZ

Hedefler Su kaynaklarının mevcut kalite durumunu ortaya koyarak sınıflandırma çalışmalarını tamamlamak, Spesifik kirleticileri ve alıcı ortam çevresel kalite standartlarını mevzuata aktarmak ve belirli periyotlarla güncellemek, Çevresel hedefleri belirlemek, Su kaynaklarının kalitesinin bozulduğu tespit edildiğinde durumu ilgili kurum ve kuruluşlara bildirerek gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamak, Mikrokirleticiler için kirlilik azaltma çalışmalarını yaparak çevre dostu üretim çalışmalarını özendirmek, Su kaynaklarının kalitesinin iyileştirilmesi ile alakalı rehber dokümanları hazırlamak.

Teşekkürler... Su Kalitesi Yönetimi Dairesi Başkanlığı Yerüstü Suları Kalite Şube Müdürlüğü Kasım 2015 / KUŞADASI