SU KAYNAKLARINDA TEHLİKELİ MADDELERİN YÖNETİMİ T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI SU KAYNAKLARINDA TEHLİKELİ MADDELERİN YÖNETİMİ Prof. Dr. Cumali KINACI Su Yönetimi Genel Müdürü Sağlıklı Su Yönetimi Kongresi Erzurum 20/05/2015

Sunum İçeriği Su Yönetimi ve Su Yönetimi Genel Müdrlüğünün Görevleri Tehlikeli Madde Nedir Tehlikeli Maddelerin Sucul Çevre Açısından Önemi ve Kontrolü Tehlikeli Maddelerin Yönetimine İlişkin Yürütülen Çalışmalar Noktasal Kaynaklı Kirleticilerin Seçimi Yayılı Kaynaklı Kirleticilerin Seçimi Kirleticilerin Önceliklendirilmesi Çevresel Kalite Standartlarının Belirlenmesi İzleme Sonuçları Tehlikeli Madde Envanteri Ülkemize Özgü Spesifik Kirleticilerin Belirlenmesi Ülkemize Özgü Spesifik Kirleticiler için İçme Suyu Standartlarının Geliştirilmesi

Su Yönetimi Canlıların ve toplumun bütün kesimlerinin taleplerini dikkate alarak, havza bazında su kaynaklarının optimum faydalı kullanımlarını sağlamak, olumsuz etkilerini kontrol altına almak ve korumak maksadıyla yapılacak koordinasyon, planlama, organizasyon, yatırım, izleme, izin verme, denetim ve yaptırım faaliyetlerinin bütünüdür.

Türkiye’de Mevcut Su Yönetimine Genel Yaklaşım Kirliliği önleme odaklı Belirli su kütlelerini kapsayan tekil çözüm Kendi içinde veya diğer politikalarla bütünleştirilmemiş çözüm arayışları Tekil su taleplerini karşılama odaklı İdari sınırlara bağımlı su yönetimi yaklaşımı Yönetim anlayışının tüm aktörleri kapsamaması Kurumlararası koordinasyon eksikliği Su hukuku ve politikası uzman eksikliği SONUÇ Su yönetimi verimi düşük

Su Politikası Yaklaşımı Ne Olmalı? Suyun havza temelli yönetimi Kirleten ve kullanan öder prensibi Suyun ekolojik kalitesinin korunması Kirliliğin kaynağında önlenmesi Kirliliğin kaynağında azaltılması Kirliliği önleyici teknolojilerin kullanılması

İhtiyaç Ne? Havza Bazında Suyun Yönetimini Sağlamak Kurumlar Arası Koordinasyon Ulusal Su Politikasını Geliştirmek

Yönetimsel karmaşanın giderilmesi, AB Su Çerçeve Direktifine uyum ihtiyacı çerçevesinde Ulusal ve Uluslararası düzeyde koordinasyon sağlamak, Su kaynaklarının havza bazında kalite ve miktar olarak değerlendirilmesinde koordinasyon sağlamak, Su mevzuatı hazırlamak üzere, 4 Temmuz 2011 tarihli ve 27984 (Mükerrer) Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 645 sayılı KHK ile kurulmuştur.

SYGM Görevleri - I 1. Planlama (Havza Eylem ve Yönetim Planları) 2. Koordinasyon 3. Su Politikası, Sınıraşan ve Sınıroluşturan Sular 4. Su ile Alakalı Uluslararası İlişkiler 5. Su Hukuku ve Mevzuat Geliştirme, Su Güvenliği 6. Envanter ve Ulusal Su Bilgi Sistemi 7. Havza Esaslı Sektörel Su Tahsisi 8. Su Kütlelerinin Kalitesini Belirleme ve Sınıflandırma 9. Alıcı Ortam Su Kalite Standardı ve Kriterleri Geliştirme

SYGM Görevleri - II 10. Hassas Alanların Belirlenmesi ve Yönetimi 11. İzleme İstasyonlarını, İzlenecek Parametreleri, İzleme Periyotlarını ve Metotlarını Belirleme 12. İzleme Programı Hazırlama ve Uygulamaları İzleme 13. Kalite Ölçümlerinin Koordinasyonu 14. Taşkın Yönetimi Planlaması 15. Kuraklık Yönetimi Planlaması 16. İklim Değişikliğinin Su Kaynaklarına Etkisi ve Uyum 17. Su Verimliliği 18. Arıtma Sistemleri ve Su Teknolojisi 19. Su Kaynaklarının Modellenmesi 20. Yeraltı Sularının Kalitesinin Yönetilmesi

Tehlikeli Madde Nedir? Toksik Kalıcı Biyobirikim özelliği gösteren Kanserojen Mutajen Büyük çoğunluğu sentetik kimyasal maddeler...

Tehlikeli Madde Nedir? Endüstriyel faaliyetlerde kullanılan kimyasallar Kişisel bakım ürünleri Tarım ilaçları İlaçlar Deterjanlar Metaller ... Arsenik Alüminyum Endosulfan Aldrin... PCBler PFOS Triclosan...

Tehlikeli Maddelerin Sucul Çevre Açısından Önemi ve Kontrolü Sucul organizmalar üzerinde toksik etkiler Biyobirikim yoluyla besin zincirinin üst halkalarındaki canlılara ulaşım Ekosistemde kalıcı değişiklikler Sedimanda birikim İnsan sağlığı üzerinde olumsuz etkiler Kullanılabilir su kaynaklarının azalması!!!

Tehlikeli Maddelerin Sucul Çevre Açısından Önemi ve Kontrolü Su kaynaklarına etki eden tehlikeli maddeler??? AB Su Çerçeve Direktifi Öncelikli Maddeler Spesifik Kirleticiler ABD Temiz Su Yasası Öncelikli Kirleticiler

Tehlikeli Maddelerin Sucul Çevre Açısından Önemi ve Kontrolü AB: Öncelikli maddeler ve spesifik kirleticiler için alıcı ortam standartlarını ifade eden çevresel kalite standartlarının uygulanması ABD: Su kalitesinin ve insan sağlığının korunması amacıyla öncelikli kirleticiler için belirlenen su kalitesi kriterlerinin uygulanması

Tehlikeli Maddelerin Yönetimine İlişkin Yürütülen Çalışmalar İç Sularda Tehlikeli Maddeler Projesi Bitki Koruma Ürünleri Projesi Kıyı ve Geçiş Sularında Tehlikeli Maddeler Projesi İç sularda noktasal kaynaklı kirlilik İç sular ile kıyı ve geçiş sularında yayılı kaynaklı kirlilik Kıyı ve geçiş sularında noktasal kaynaklı kirlilik

Tehlikeli Maddelerin Yönetimine İlişkin Yürütülen Çalışmalar İç Sularda Tehlikeli Maddeler Projesi (Tehlikeli Madde Kirliliğinin Kontrolüne İlişkin Proje , 2011-2013) Kapsamlı envanter çalışmaları ile literatür ve mevzuat taramaları sonucunda belirlenen kirleticilerin önceliklendirilmesi sonucunda spesifik kirletici listesi oluşturulmuş, Belirlenen kirleticilerin Konya Kapalı, Ergene ve Susurluk Havzalarında yer alan evsel ve endüstriyel atıksular ile kıyı ve geçiş suları hariç olmak üzere yerüstü su kaynaklarındaki seviyelerinin belirlenmesi amacıyla izleme çalışmaları gerçekleştirilmiş, Spesifik kirleticiler için su kolonu, sediman ve biyotada çevresel kalite standartları belirlenmiş, Proje kapsamında elde edilen verilerin mekansal olarak adreslendiği web tabanlı bir CBS uygulaması olan "Tehlikeli Madde Bilgi Sistemi (TEMBİS)" geliştirilmiştir.

Tehlikeli Maddelerin Yönetimine İlişkin Yürütülen Çalışmalar Kıyı ve Geçiş Sularında Tehlikeli Maddeler Projesi (Ülkemiz Kıyı ve Geçiş Sularında Tehlikeli Maddelerin Tespiti ve Ekolojik Kıyı Dinamiği Projesi , 2012-2014) Kapsamlı envanter çalışmaları ile literatür ve mevzuat taramaları sonucunda belirlenen kirleticilerin önceliklendirilmesi ile spesifik kirletici listesi oluşturulmuştur. Belirlenen kirleticilerin İzmir Aliağa ve Nemrut Körfezleri, Samsun Limanı ve İskenderun ve İzmit Körfezlerine yapılan evsel ve endüstriyel deşarjlar ile kıyı ve geçiş sularındaki seviyelerinin belirlenmesi amacıyla izleme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Spesifik kirleticiler için su kolonu, sediman ve biyotada çevresel kalite standartları belirlenmiştir.

Tehlikeli Maddelerin Yönetimine İlişkin Yürütülen Çalışmalar Bitki Koruma Ürünleri Projesi (Bitki Koruma Ürünlerinin Kullanımı Neticesinde Meydana Gelen Su Kirliliğinin Tespiti ve Madde veya Madde Grubu Bazında Çevresel Kalite Standartlarının Belirlenmesi Projesi, 2012-2014) Kapsamlı envanter çalışmaları ile literatür ve mevzuat taramaları doğrultusunda tarımsal faaliyetler nedeniyle ortaya çıkan yayılı kaynaklı spesifik kirleticiler belirlenmiştir. Belirlenen kirleticilerin Büyük Menderes, Fırat Dicle, Seyhan-Ceyhan Havzaları ile Amasya, Manisa ve Sakarya illerinde yer alan kıyı ve geçiş suları da dahil olmak üzere yerüstü su kaynaklarındaki seviyelerinin belirlenmesi amacıyla izleme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Spesifik kirleticiler için su kolonu, sediman ve biyotada çevresel kalite standartları belirlenmiştir.

Noktasal Kaynaklı Kirleticilerin Seçimi Aday parametre listesinin oluşturulması (Literatür/mevzuat araştırmaları, kapasite raporları/anketler, 1 ton üzeri kimyasallar listesi) Veri derleme & ön değerlendirme (Kimyasallar veri tabanları, EPISUIT, ECHA, ECOTOX vs.) Nihai değerlendirme (TTD, TED, COMMPS) Spesifik Kirletici Listesi

Yayılı Kaynaklı Kirleticilerin Seçimi Aday parametre listesinin oluşturulması (Literatür/mevzuat araştırmaları, tarım ilacı bayileri ve çiftçilerle yapılan anketler, GTHB İl ve İlçe Müdürlüklerinden elde edilen envanter verileri) Veri derleme & ön değerlendirme (Kimyasallar veri tabanları, EPISUIT, ECHA, ECOTOX vs.) Nihai değerlendirme (Toplam Tehlike Değerlendirmesi, Toplam Etki Değerlendirmesi, COMMPS) Spesifik Kirletici Listesi

Kirleticilerin Önceliklendirilmesi COMMPS (Birleşik İzleme ve Modelleme Bazlı Önceliklendirme Yaklaşımı) Fizikokimyasal özellikler Ekotoksikolojik özellikler İzleme verileri Kullanım yeri ve miktarı verisi AB tarafından öncelikli maddelerin belirlenmesinde uygulanan metodoloji TTD (Toplam Tehlike Değerlendirmesi) TED (Toplam Etki Değerlendirmesi)

Kirleticilerin Önceliklendirilmesi 3102 parametre 3300 parametre 462 parametre Kıyı ve Geçiş Sularında Tehlikeli Maddeler Projesi İç Sularda Tehlikeli Maddeler Projesi Bitki Koruma Ürünleri Projesi 147 parametre 138 parametre 293 parametre Ulusal Spesifik Kirletici Listesinin Oluşturulması

Çevresel Kalite Standartlarının Belirlenmesi Çevresel Kalite Standartları (ÇKS); Deşarj standardı değildir. Alıcı ortamda aşılmaması gereken standardı ifade eder. Öncelikli maddeler ile spesifik kirleticiler için belirlenir. Su Çerçeve Direktifi’ne göre su kaynaklarının kimyasal durumunun ve ekolojik durumun belirlenmesinde dikkate alınır. Kısa vadeli etkilerin kontrolü için belirlenen ÇKS: Maksimum kabul edilebilir standartlar (MAK-ÇKS) Uzun vadeli etkilerin kontrolü için belirlenen ÇKS: Yıllık ortalama standartlar (YO-ÇKS)

Çevresel Kalite Standartlarının Belirlenmesi Kirleticilerin uzun vadeli etkilerinden korunmak Kronik toksisite verileri kullanılır (NOEC, EC10) Yıllık Ortalama ÇKS (AA-EQS) Kirleticilerin kısa vadeli yoğun etkilerinden korunmak Akut toksisite verileri kullanılır (EC50, LC50) Maksimum ÇKS (MAC-EQS)

Çevresel Kalite Standartlarının Belirlenmesi Dip canlılarını kirleticilerin etkilerinden korumak ÇKS sediman İnsanları, kimyasallarla kontamine olmuş besinlerin etkilerinden korumak Besin zincirinde üstte yer alan canlıları ikincil zehirlenmeden korumak ÇKS biyota

Çevresel Kalite Standartlarının Belirlenmesi İç Sularda Tehlikeli Maddeler Projesi Kimyasal Adı CAS No YO-ÇKS (hesaplanan) (µg/L) YO-ÇKS (uzman görüşü) (µg/L) MAK-ÇKS (hesaplanan) (µg/L) MAK-ÇKS (uzman görüşü) (µg/L) Triklosan 3380-34-5 0,12 0,10 0,85 0,90 Kıyı ve Geçiş Sularında Tehlikeli Maddeler Projesi Kimyasal Adı CAS No YO-ÇKS (hesaplanan) (µg/L) YO-ÇKS (uzman görüşü) (µg/L) MAK-ÇKS (hesaplanan) (µg/L) MAK-ÇKS (uzman görüşü) (µg/L) Triklosan 3380-34-5 0,08 1,1 Genel Müdürlüğümüzün Değerlendirmesi Kimyasal Adı CAS No Diğer ülkelerdeki YO-ÇKS aralığı (µg/L) YO-ÇKS (µg/L) MAK-ÇKS (µg/L) Triklosan 3380-34-5 0,002-0,05 0,10 1,1

İzleme Sonuçları İç Sularda Tehlikeli Maddeler Projesi Kıyı ve Geçiş Sularında Tehlikeli Maddeler Projesi Bitki Koruma Ürünleri Projesi 119 parametre 4 izleme dönemi 39 pilot tesis 19 alıcı ortam izleme noktası 138 parametre 6 izleme dönemi 43 pilot tesis 42 alıcı ortam izleme noktası 305 parametre 6 izleme dönemi 244 alıcı ortam izleme noktası

İzleme Sonuçları-Noktasal Kaynaklı Kirleticiler Sıklıkla tespit edilen kirleticiler Arsenik Bromür Çinko PAH’lar Bakır Diklofenak Krom Poliklorlu bifeniller (PCB'ler) Trikloroetilen Antrasen Kalay Kadmiyum Bor Diklorometan Kobalt Dietil hekzil ftalat (DEHP) Demir Kurşun Alüminyum Nikel Baryum 4-(1,1’,3,3’-tetrametilbutil)-fenol Vanadyum Dioksin-benzeri PBCLer (12 konjener) 1,4 Diklorobenzen Poliklorlu dibenzodioksinler (PCDDler) (7 konjener) ÇKS’nin üzerinde tespit edilen kirleticiler (Bütün pilot bölgeler) Bakır Krom Atrazin* Gümüş Çinko Demir Diklorometan Fluoranten Kobalt Pentaklorobenzen* Vanadyum Diuron Antrasen Poliklorlu Bifeniller (PCB’ler)* Nikel Alüminyum Triklosan Baryum Bromür Kurşun 1,2 Dikloroetan Naftalin * Yasaklı kirleticiler Öncelikli maddeler

İzleme Sonuçları-Yayılı Kaynaklı Kirleticiler Sıklıkla tespit edilen kirleticiler ÇKS’nin üzerinde tespit edilen kirleticiler Thiamethoxam Alfa-sipermetrin Diklorvos* Cyfluthrin; Beta-cyfluthrin Carbendazim Azoxystrobin Tribenuron-metil BHC; Gama-HCH* Terbutryn* Gama-sipermetrin Karbendazim Clopyralid Chloridazon Mepiquat Klorit Acetamiprid Nikosulfuron Beta-sipermetrin* Diazinon* Piripiroksifen Zeta-sipermetrin Metolachlor* Klorpirifos; Klorpirifos-etil Fenamifos Dimethoate Heptaklor Epoksit Imidacloprid Prokloraz Methomyl Klotianidin Dimethenamid* * Yasaklı kirleticiler Öncelikli maddeler

Kaynaklandığı sektörler Sektörel Envanter Kimyasal Adı CAS No YO-ÇKS (µg/L) MAK-ÇKS (µg/L) Triklosan 3380-34-5 0,10 1,1 Kaynaklandığı sektörler 13.30 Tekstil ürünlerinin bitirilmesi 13.91 Örgü (triko) veya tığ işi (kroşe) kumaşların imalatı 13.99 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer tekstillerin imalatı 20.60 Suni veya sentetik elyaf imalatı 20.14 Diğer organik temel kimyasalların imalatı 20.20 Haşere ilaçları ve diğer zirai-kimyasal ürünlerin imalatı 20.41 Sabun ve deterjan ile temizlik ve parlatıcı maddeler imalatı 20.42 Parfümlerin, kozmetiklerin ve kişisel bakım ürünlerinin imalatı 20.12 Boya maddeleri ve pigment imalatı 20.30 Boya, vernik ve benzeri kaplayıcı maddeler ile matbaa mürekkebi ve macun imalatı 20.59 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer kimyasal ürünlerin imalatı 21.20 Eczacılığa ilişkin ilaçların imalatı; 37.00 Kanalizasyon 38.32 Tasnif edilmiş materyallerin geri kazanımı

20.42-Parfümlerin, kozmetiklerin ve kişisel bakım ürünlerinin imalatı Sektörel Envanter 20.42-Parfümlerin, kozmetiklerin ve kişisel bakım ürünlerinin imalatı 1,1-Dikloroetan 1,2,4-trimetilbenzen 1,3,5-trimetilbenzen; Mesitilen 1,3-diklorobenzen 1,4-diklorobenzen 2,6-ksilenol 2-amino-4-klorofenol 4-(1,1',3,3'-tetrametilbutil)-fenol 4-Kloro-3-metilfenol; Paraklorometakresol 4-kloroanilin Alpha cypermethrin Alüminyum Amonyum PFOS Bakır Benzen Benzil benzoat Benzilbutilfitalat (BBP) Bis(2-etilhekzil) terefitalat Didecildimatilamonyum PFOS Dietanolamonyum PFOS etil Fitalat Difenil eter; difenil oksit Diizobütil adipat Diklorometan Dioktil fitalat (DnOP) EDTA Etilentiyoüre (ETU);İmidazolidin-2-tiyon; Etilentiyoüre (ETU) Hekzaklorosiklohekzan (HCH) Izopropilbenzen Bromür Cypermethrin (8 isomers) DDT (toplam) Dekametilsiklopentasiloksan; Siloksan-D5 Demir Dibutilfitalat (DBP) Bor Dichlorvos Kalay Triklorobenzenler Trikloroetilen (TRI) Triklosan p-(1,1-dimetilpropil)fenol Çinko Karbontetraklorür Ksilen misk Lityum PFOS Pentaklorofenol (PCP) Perflorooktansülfonik asit (PFOS) ve derivativleri Permetrin Potasyum PFOS Ter-bütil-4-metoksifenol Tetraetilamonyum PFOS Titanyum Di(2-etilhekzil)fitalat (DEHP)

Havza Bazlı Envanter http://tembis.ormansu.gov.tr Havzada faaliyet gösteren tesislerin NACE (faaliyet) kodlarının belirlenmesi Sektörel bazlı envanter verileri ile eşleştirme 25 havza için havza bazlı tehlikeli madde envanteri http://tembis.ormansu.gov.tr

Ülkemize Özgü Spesifik Kirleticilerin Belirlenmesi Öncelikli Maddeler (ÖM) Sucul ortam için önemli risk teşkil eden maddeler AB Direktifleri ile belirlenir ve AB ölçeğinde ele alınır. Standartlar “iyi kimyasal durum” hedefi kapsamında sağlanmalıdır. Deşarjları, emisyonları ve kayıpları aşamalı olarak azaltılmalı. Öncelikli Tehlikeli Maddeler (ÖTM) Öncelikli maddelerin alt kümesi Toksik, kalıcı ve biyobirikim yapabilen maddeler (PBT özelliği taşıyan) 2020 yılına kadar deşarjları, emisyonları ve kayıpları durdurulmalı veya aşamalı olarak ortadan kaldırılmalı. Kirlenme Öncelikli maddeler Zaman ÇKS Zaman Girdiler Öncelikli tehlikeli maddeler

Ülkemize Özgü Spesifik Kirleticilerin Belirlenmesi Ulusal ölçekte ya da nehir havzası ölçeğinde risk teşkil eden maddeler Üye ülkeler tarafından ülke bazında belirlenir. Standartlar ve önlemler ulusal ya da nehir havzası düzeyinde oluşturulur. Standartlar, “iyi ekolojik durum” hedefi kapsamında sağlanmalıdır.

Ülkemize Özgü Spesifik Kirleticilerin Belirlenmesi Dikkate alınması gereken hususlar: Kimyasal ülkemizde kullanılıyor mu/geçmişte kullanılmış mı? Ne tür proseslerde kullanılıyor? (kapalı sistem, atıksuya karışma ihtimali olan kullanım vs.) Parametre izleme çalışmalarında alıcı ortamlarda ve/veya pilot tesislerde tespit edilmiş mi? Parametrenin analizi mümkün mü? Mümkünse mevcut yöntemlerin tayin limitleri (LOQ) yeterince düşük mü? Önceliklendirme skoru ile kalıcılık, biyobirikim özellikleri (Log Kow, BCF vs.) ve toksisite değerleri

Ülkemize Özgü Spesifik Kirleticilerin Belirlenmesi Mevzuatta yer alacak maddelerin belirlenmesinde önerilen adımlar: 3 proje çıktıları birlikte incelenerek izleme sonuçlarında sıklıkla tespit edilen maddelerin belirlenmesi Bunların kullanıldığı sektörlerin ve proseslerin değerlendirilmesi Analiz yöntemlerinin ve LOQ değerlerinin değerlendirilmesi Kalıcılık, biyobirikim ve toksisite özelliklerinin değerlendirilmesi Hesaplanan ÇKS değerlerinin uygulanabilirliğinin değerlendirilmesi 2015 itibari ile mevzuatta yer verilmesi gereken maddelerin belirlenmesi TEKNİK VE İDARİ DEĞERLENDİRME !

Ülkemize Özgü Spesifik Kirleticilerin Belirlenmesi Dikkate alınması gereken hususlar: Hesaplanan ÇKS değerleri uygulanabilir mi? ÇKS<LOD? (uygulanamaz) Çok sıkı ÇKS’ler için denetim ve üretici açısından zorluklar? Yüksek değerli ÇKS’lerin su kalitesini korumada yetersiz kalabilmesi?

Ülkemize Özgü Spesifik Kirleticilerin Belirlenmesi TEKNİK VE İDARİ DEĞERLENDİRME 117 noktasal kaynaklı spesifik kirletici 157 yayılı kaynaklı spesifik kirletici Yapılan değerlendirme sonucu belirlenen spesifik kirleticiler ve bunlara ilişkin çevresel kalite standartları (ÇKS) 2015 yılı içerisinde Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği’ne eklenecektir.

ÇKS’lerin Uygulanmasına İlişkin Yol Haritası Çevresel kalite standardı (ÇKS) geliştirilmesi gereken spesifik kirleticilerin belirlenmesi Spesifik kirleticilerin ve ilgili ÇKS’lerin Yerüstü Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği’ne dahil edilmesi Alıcı ortamlarda ÇKS’lerin aşılıp aşılmadığının tespit edilmesi için izleme programlarının oluşturulması İzleme altyapısının geliştirilmesi ÇKS’nin aşılması durumunda uygulanacak tedbirlerin belirlenmesi ve uygulanması Alıcı ortam bazlı deşarj standartlarının belirlenmesi Alıcı ortam standartlarının ve gerekli tedbirlerin uygulanmasına yönelik kontrol mekanizmasının geliştirilmesi

ÇKS’lerin Uygulanmasına İlişkin Yol Haritası Sorumlu Kurum Yetki ve Sorumluluk OSİB/ Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Alıcı ortam kalitesinin korunması amacı ile yasal düzenlemeleri yapmak, izleme çalışmalarını koordine etmek ve ÇKS’lerin aşılması durumunda ilgili kurum ve kuruluşlar ile birlikte tedbirler programını oluşturmak OSİB/ DSİ SYGM tarafından hazırlanan izleme programları doğrultusunda alıcı ortam izleme çalışmalarını yürütmek ve sonuçlarını SYGM’ye raporlamak ÇŞB/ Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü OSİB tarafından belirlenen ÇKS’lere dayanan deşarj standartlarının belirlenerek ilgili mevzuata aktarılması ÇŞB/ ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü Belirlenen deşarj standartlarına uyumun çevre denetimleri ile kontrol edilmesi ve gerektiğinde cezai yaptırım uygulanması GTHB/Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan kirliliğin önlenmesi amacı ile ÇKS bazlı tedbirlerin belirlenmesi ve uygulanmasının kontrolü

Mevcut İçme Suyu Parametrelerinin Değerlendirmesi- Örnek ARITMA YÖNTEMLERİ İNSAN SAĞLIĞINA MUHTEMEL ETKİLERİ DİĞER AÇIKLAMALAR   Kobalt (mg Co/L) 0,06 0,3 A2: konvansiyonel yöntemlerle giderilemez A3: iyon değişimi, adsorpsiton, GAC, UF Kobalt insan sağlığı için gerekli bir element olup, insan yaşamı için elzem olan vitamin B12’nin de bir bileşenidir. Yüksek kobalt seviyelerinde sindirim sisteminde (bulantı, kusma ve ishal) rahatsızlıklar ile karaciğer hasarı gibi olumsuz etkiler görülebilmektedir. -İçme suyundan vücuda alınabilecek miktarları ihmal edilebilecek seviyede olduğundan, insan sağlığına ilişkin bir standart belirlenmemiştir. Nikel (mg Ni/L) 0,07 0,1 0,5 A2: koagülasyon+flokülasyon +filtrasyon A3: kireçle yumuşatma, iyon değişimi, adsorpsiyon, TO Dokularda birikimi gözlenmez. Bulantı, kusma, ishal, baş dönmesi, halsizlik, baş ağrısı, nefes kesilmesi ve geçici körlük gibi semptomlar görülebilir. - Yüksek pH ve yüksek bulanıklık değerlerinde nikel giderim verimi artar. Arsenik mg As/L 0,01 0,05 0,25 A2: ön klorlama + koagülasyon+ flokülasyon +filtrasyon A3: kimyasal oksidasyon (permanganat, ozon, klordioksit), iyon değişimi, adsorpsiyon, NF, TO İlk semptomları karın ağrısı, kusma, ishal, kas ağrısı ve halsizlik, cilt kızarması, eller ve ayaklarda hissizlik ve karıncalanma, kaslarda kramp ve sivilce gibi döküntülerdir. Bir ay içinde ise el ve ayaklarda uyuşmaya ilave olarak yanma, palmoplanter hiperkeratoz (ciltte görülen bir rahatsızlık), tırnaklarda Mees’in çizgileri, motor ve duyusal tepkilerde gerileme gibi semptomlar görülebilir. Kronik arsenisizm işaretleri cilt lezyonları, periferik nöropati, cilt kanseri, mesane ve akciğer kanseri ile periferik arter hastalığıdır. -Arsenit (+3), pH 6-9 arasında nötr yüzey yüküne sahiptir ve bu hidrofilik form kolay giderilemez. Arsenat (+5) ise doğal pH değerlerinde negatif yüzey yüküne sahiptir ve etkin şekilde giderilebilir. Bu sebeple arsenik gideriminde ilk adım oksidasyon ile arsenit formunu arsenata çevirmektir.

Mevcut İçme Suyu Parametrelerinin Değerlerinin Revizyonu 1 pH 7-8,5 5,5-9 2 Renk (filtrasyon sonrası) (Pt-Co Birimi) 15 75 150 3 Toplam askıda katı madde (AKM) (mg AKM/L) 25 125 625 4 Sıcaklık (ºC) 25 (İ) 5 İletkenlik (20 ºC’de) (μS/cm) 2500 3000 6000 6 Koku (25 ºC’de seyrelme faktörü) 30 7 Alüminyum (mg Al/L) 0,2 8 Çözünmüş demir (mg Fe/L) 0,3 1,5 7,5 9 Mangan (mg Mn/L) 0,05 0,5 2,5 10 Çinko (mg Zn/L) 11 Kobalt (mg Co/L) 0,01 0,02 12 Sülfat (mg SO4/L 250 1250 13 Klorür (mg CI/L) 14 Anyonik yüzey aktif maddeler (Metilen mavisine aktif maddeler; MMAM) (mg MMAM/L) Toplam fosfor (mg P/L) 0,25 1,25 16 Çözünmüş oksijen doygunluk oranı (%) 70 50 17 Amonyak azotu (NH3-N) (mg N/L 4 (İ)

Mevcut İçme Suyu Parametrelerinin Değerlerinin Revizyonu 18 Toplam organik karbon (TOK) (mg C/L) 5 8 12 19 Nitrat (mg NO3/L) 50 (İ) 250 20 Florür (mg F/L) 0,5-1,5 3 15 21 Bakır (mg Cu/L) 1 2 10 22 Bor (mg B/L) 2,4 4,8 23 Nikel (mg Ni/L) 0,07 0,1 0,5 24 Arsenik mg As/L 0,01 0,05 0,25 25 Kadmiyum (mg Cd/L) 0,003 0,015 0,075 26 Toplam krom (mg Cr/L) 1,25 27 Kurşun (mg Pb/L) 0,02 28 Selenyum (mg Se/L) 0,04 0,08 0,4 29 Civa (mg Hg/L) 0,006 0,03 0,15 30 Baryum (mg Ba/L) 0,7 3,5 31 Siyanür (mg CN/L) 0,2 32 Fenoller (mg C6 H5OH/L) 0,001 0,005 33 Polisiklik aromatik hidrokarbonlar (mg/L) 0,0007 0,004 34 Toplam pestisit (mg/L)

Ülkemize Özgü Spesifik Kirleticiler için İçme Suyu Standartlarının Geliştirilmesi Türkiye’ye özgü 117 noktasal kaynaklı kirletici için uluslararası alandaki uygulamaların taranması sonucunda 33 adet kirleticinin içme suyu standardı tespit edilmiştir. Parametre (µg/L)  A1  A2  A3 Difenilamin 450 900 Tributil fosfat 600 1200 2,6-di-ter-butilfenol; 2,6-di-tersiyer-butilfenol 1800 Piren 4500 9000 Benzo(e)piren 80 150 Propetamfos Linuron 40 75 Triklosan 1500 3000 PCB 153 2 4 PCB 52 7 Triadimenol; α-ter-bütil-β-(4-klorofenoksi)-1H-1,2,4-triazol-1-etanol 9500 4-Kloro-3-metilfenol; Paraklorometakresol 2400 5000 PCB 28 2,4,6-tri-tert-butilfenol Tetrabromobisfenol A (TBBP-A) 60000 100000 Bisfenol-A 300 p-(1,1-dimetilpropil)fenol

Ülkemize Özgü Spesifik Kirleticiler için İçme Suyu Standartlarının Geliştirilmesi Parametre (µg/L)  A1  A2  A3 Ksilen misk 600 1200 Asenaften 10000 20000 Dietil Fitalat 90 200 Dibutilfitalat (DBP) 3000 6000 Fenantren 7500 15000 Benzilbutilfitalat (BBP) 2,3,4,5,6-Pentaklorotoluen; Pentaklorotoluen 500 1000 1-metilnaftalin 2-kloronaftalin 30000 Ksilen (o) 45000 90000 1,2,4-trimetilbenzen 8500 Piriproksifen 2-amino-4-klorofenol 1700 3500 1,2,4,5-tetraklorobenzen 20 40 Izopropilbenzen 6500 13000 Dioktil fitalat (DnOP) 2300 4500

Ülkemize Özgü Spesifik Kirleticiler için İçme Suyu Standartlarının Geliştirilmesi Türkiye’ye özgü 157 yayılı kaynaklı kirletici için uluslararası alandaki uygulamaların taranması sonucunda 52 adet kirleticinin içme suyu standardı tespit edilmiştir. Parametre (µg/L)  A1  A2  A3 CARBENDAZIM 0,09 0,18 METOLACHLOR 0,3 0,6 CLOPYRALID 2 6 DIFLUBENZURON 0,07 2,14 PROPICONAZOLE 0,1 0,4 DIMETHOATE 0,006 0,012 DIAZINON 0,001  0,002 CYFLUTHRIN (Toplam) 0,05  FENAMIPHOS  0,0005 0,001 2,4-D; (2,4-DICHLOROPHENOXY)ACETIC ACID 0,03 0,06 METHOMYL  0,02 0,04 MONOCROTOPHOS 0,004 CYPRODINIL PIRIMICARB 0,007 0,014 PROPYZAMIDE 0,14 PYRIPROXYFEN CAPTAN  0,4 0,8 BENTAZONE  0,2 CHLORANTRANILIPROLE 14 ETHOPROPHOS CARBARYL METHIDATHION CHLOROTHALONIL 0,05 CARBOXIN; VITAVAX  0,3 MALATHION DIPHENAMID

Ülkemize Özgü Spesifik Kirleticiler için İçme Suyu Standartlarının Geliştirilmesi Parametre (µg/L)  A1  A2  A3 PARATHION-METHYL 0,0007 0,0014 FENARIMOL 0,04 0,08 PIPERONYL BUTOXIDE 0,6 1,2 CHLORANTRANILIPROLE 6 12 BROMOXYNIL 0,01 0,02 FENITROTHION 0,007 0,014 OMETHOATE 0,001 0,002 THIOPHANATE-METHYL 0,09 0,18 IMAZETHAPYR 9 18 CARBOFURAN MOLINATE 0,004 0,008 PICLORAM 0,3 PERMETHRIN 0,2 0,4 BHC; GAMMA-HCH 0,0002 0,0004 TERBUTHYLAZINE CHLORBENZILAT 0,05 0,1 2,4,5 T  0,07 0,14 CHLORDANE  0,002 TEBUTHIURON 0,5  1 BROMOPHOS-ETHYL THIOMETON PENDIMETHALIN CHLORSULFURON PROPAZINE  0,01 PROPHAM  0,1 DICHLOBENIL

İçme Suyu Yönetimi Yol Haritası Türkiye’ye özgü 117 kirletici ve 157 bitki koruma ürününün tamamı için A1, A2 ve A3 limit değerler belirlenecektir. Belirlenen yeni limit değerlerin mevzuata aktarılması çalışmaları gerçekleştirilecektir. İçme suyu kaynaklarının bu kirleticiler için izlenmesi sağlanacaktır. İzleme neticesinde arıtma sınıfı uygun olmayan arıtma tesisleri için revizyon ihtiyaçları tespit edilecektir.

Yasal ve Kurumsal Durum Türkiye’deki İçme Suyu Kaynakları ve Arıtma Tesislerinin Değerlendirilmesi Projesi (IPA) İçme Suyu Elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmeliğin uygulanması sağlanacak İçme suyu sektörünün mevcut yasal ve kurumsal durum değerlendirmesi yapılacak AB mevzuatıyla uyum sağlanacak Yasal ve Kurumsal Durum Tüm Türkiye’de içme suyu elde edilen tüm yüzeysel su kaynakları ve arıtma tesisleri ziyaret edilerek ayrıntılı bilgiler toplanacak İçme suyu kaynaklarında ve arıtma tesislerinin çıkışında 41 parametrenin analizi yapılacak Toplanan bilgilerle veri tabanı oluşturularak, içme suyu kalitesi yönetiminin daha verimli olması sağlanacak Analizler Ülkemizde kullanılan arıtma teknolojileri değerlendirilecek Yeni gelişmeler ve mevcut en iyi teknolojiler araştırılacak Arıtma tesislerinde kullanılan kimyasalların kullanımı ve etkileri araştırılacak Yeni Teknolojiler İhale süreci devam eden projenin Ağustos 2015’te başlaması hedeflenmektedir.

Teşekkür ederim