Ahmet ÖZSOY Gökhan ÇAKMAK BİLİMSEL ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ Örnekleme Yöntemleri Ahmet ÖZSOY Gökhan ÇAKMAK

Örnekleme sürecinin ve örnekleme yöntemlerinin iyi anlaşılabilmesi için önce şu 3 kavramın bilinmesi gerekir; Evren Örneklem Örnekleme

Evren Bir araştırma için evren, soruları cevaplamak için sonuçlarının geçerli olacağı ve ihtiyaç duyulan ölçümlerin elde edildiği canlı ya da cansız varlıklardan oluşan ve araştırmanın genelleneceği büyük gruptur.

Örneklem Araştırılmak istenen bir olayla ilgili evrenden, belli kurallara göre seçilmiş, evreni temsil ettiği varsayılan küçük bir küme örneklem olarak adlandırılır. Örneklem evreni oluşturan varlıkların alt parçalarından oluşur.

Evren Örneklem İlişkisi Bir bütünden ya da evrenden örnek alma işlemi hayat başladığından bu yana yapıla gelmektedir; Bir tencereden tadına ya da tuzuna bakmak için alınan bir kaşık yemek. Bir araştırmacının toplumdaki bazı kişilere bir konuda görüş sorması. Laboratuvar teknisyeninin, bir kişinin vücudundaki kandan bir damla alarak kanın bazı niteliklerini incelemesi...

Örnekleme Bütün evreni yansıtabilecek, evrenin bir kısmını seçme işlemidir. Örnekleme ile yapılacak bir araştırmanın en önemli özelliği evrendeki gerçek durumu ortaya çıkarabilmesi için en önemli koşul örneklemin evreni temsil edebilmesidir.

Örnekleme Yöntemleri Örnekleme yöntemleri 2 ana grupta toplanır; Olasılıksız Örnekleme Yöntemleri Olasılıklı Örnekleme Yöntemleri

Olasılıksız Örnekleme Yöntemleri Evrende bulunan elemanların belli bir olasılık ve eşit şansla seçilme olasılığı olmayabilir ya da buna gerek duyulmayabilir. Bu durumlarda araştırmacılar bu yöntemi kullanabilirler. Bu yöntemde birimler rastgele seçilmez. Yani her birimin araştırmaya girme şansı eşit değildir.

Gelişigüzel Örnekleme Araştırma konusu için en uygun kişileri seçme işlemidir. Okulda bulunan hiperaktif çocukların incelenmesi gibi…

Kota Örnekleme Evren yaş cinsiyet, öğrenim düzeyi gibi değişkenlere göre tabakalanır. Bu tabakalar homojendir. Her tabakayı temsil edecek örneklem sayısı belirlenir. Kota belirlendikten sonra her kotadan istenilen kişiler ile belirlenir.

Amaçlı Örnekleme Evren birbirine benzer tabakalara ayrılır. Bunlar içinde araştırmacının sorununu en iyi temsil edebilecek tabaka seçilir.

Olasılıklı Örnekleme Yöntemleri Olasılıklı örnekleme, birimlerin evrenden her seferinde eşit olasılıkla seçilmesidir. Ayırt edici özelliği elemanların evrenden rastgele seçilmesidir.

Basit Rastgele Örnekleme Bu örnekleme türünde tüm birimler seçimde eşit şansa sahiptir. Uygulamada bütün birimler listelenir ve listeden rastgele birimler seçilir. Evren çok büyük ve karmaşık değilse seçme işlemi kolaydır ve bu yöntemle yapılan örneklemede istatistiksel işlemler ağırlıksız olarak yapıldığı için değerlendirme işlemi ve örnekleme hatası kolayca hesaplanabilir. Buna karşılık örneklemin seçileceği evrene ait tam bir listeye ihtiyaç vardır. Birimler dağınık olabilir ve bu durumda uygulanması zor olur. Örnekleme seçilen birim-bireylere ulaşmak için daha uzun zaman ve daha fazla insan gücü gerektirebilir.

Örneğin; 1200 öğrencisi olan bir okulda sigara içme sıklığını belirlemek istiyoruz. Öncelikle tüm öğrencilerin listesini çıkartırız. Öğrencileri numaralandırırız. Evren ile ilgili tahminde bulunmak için gerekli en az örnek büyüklüğünü hesaplarız (sözgelimi 100 gibi). Bu durumda listeden 1 ile 1200 arasında 100 numara çekeriz ve örnekleme seçilecek bireyleri belirleriz.

Tabakalı Rastgele Örnekleme Bu örnekleme türünde uygulamada evren kendi içinde homojen tabakalara ayrılır. Tabakalardan örnek seçilir. Seçimler birleştirilir. Tabakalı örnekleme, sınırları belirlenmiş bir evrende alt tabakalar veya alt birim gruplarının var olduğu durumlarda kullanılır.

Küme Örnekleme Bu yöntemde örnekleme birimi tek kişi yada aile değil bir grup, demet ya da kümedir. Araştırma yapılacak bireyler geniş bir alana dağılmış durumda iseler, basit rastgele ve tabakalı rastgele örnekleme yöntemiyle yapılan seçimle örnekleme çıkan bireylere ulaşmak pratik olmayabilir. Böyle bir durumda küme örnekleme yöntemi uygulama kolaylığı sağlar.

Sistematik Örnekleme Örneklem seçim işlemlerinin kolay olması nedeniyle özellikle evren büyük olduğunda kullanılan bir örnekleme yöntemidir. Bu örneklem türü içerisinde belirli bir sistematiğe dayalı olarak ve çalışma evreninden belirli aralıklarla atlayarak belirlenen sayıda birim seçilir.

Örneğin; 1000 üyesi olan bir öğrenci topluluğuna üye olanlar arasından bir örnekleme seçilecek. Örnekleme sayımız 100 olsun. ( 1000/100=10 ) Bu durumda her 10 üyede bir örnekleme alınması gerekir. Başlangıç sayısı 1-10 arasında rastgele belirlenir. Örneğin seçilen sayı 5 olsun. 5,15,25,35…..

KAYNAKÇA Büyüköztürk.Ş, Kılıççakmak.E, Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Pegem A Yayıncılık, 2008 Kılıç.S, Örnekleme Yöntemleri, Journal of Mood Disorders, 3(1) 80.251.40.59/education.ankara.edu.tr/aksoy/eay/mkaratay.doc (EET: 14.11.2015)

TEŞEKKÜRLER