İŞKOLİKLİK (WORKAHOLISM) Sunum Konusu İŞKOLİKLİK (WORKAHOLISM) Danışman : Prof.Dr. Rana Özen KUTANİS Hazırlayan : Hilal TÜRK, Aylin GÜLER Tarih : 26.12.2015

SUNUMUN İÇERİĞİ Bölüm -1 : İşkoliklik Kavramının Tanımı Bölüm-2 : İşkolikliğin Kökeni, İşkolikliğin Belirtileri, İşkolikliğin Etkileri, Bölüm- 3: İşkoliklik Teorileri Bölüm- 4: İşkoliklik Tipolojisi Bölüm-5: İşkolikliğin Ölçümü Bölüm-6 : İşkoliklik ile ilişkili kavramlar Bölüm-7 : İşkolikliğin Tanı ve Tedavisi

BÖLÜM 1 İşkoliklik Kavramı

İşkoliklik (Workaholism) Nedir ? İşkoliklik alkoliklik teriminden yola çıkarak Oates (Amerikan İlahiyat Profesörü) tarafından (1968) “işe ve çalışmaya aşırı düşkünlüğü” betimlemek amacıyla tanımlanmıştır.

İşkoliklik Kavramı ………..aslında adının da işaret ettiği gibi psikolojik bir sorundur. Her ne kadar psikiyatrik tanı kılavuzlarında böyle bir rahatsızlık ismi olmasa da psikolojik çerçevede bağımlılığı da içeren bir tür sıkıntıyı ifade eder. Nasıl bir alkolik içmeden duramıyorsa bir işkolik de çalışmadan ve iş düşünmeden duramaz. İş koliklik kavramına farklı bakış açıları

İşkolik kişilerin en önemli özelliği; İşe bağlı, sabırsız, sinirli, mükemmeliyetçi, asosyal ve baskınlardır. Başarısız olmaktan korkarlar, başkaları tarafından onaylanmak isterler Herşeyi kontrol etmek isterler, Kendilerinin işkolik olduğunu kabul etmezler ve bununla baş etmeyi reddederler.

Olumlu (Pozitif) Bakış Açısı (Cantarow-1979; Marchlowitsz-1980 v.b.) İşkoliklik konusunda iki farklı görüş bulunmaktadır; Olumlu (Pozitif) Bakış Açısı (Cantarow-1979; Marchlowitsz-1980 v.b.) Olumsuz (Negatif) Bakış Açısı (Porter-1996; Robinson-1997 v.b.)

İşkoliklik ... (pozitif) Maclowits (1978) işkolikliği istendik bir durum olarak yaklaşmış, iş koliklik özellikleri gösterdiği tespit edilen 100 kişi üzerinden gerçekleştirdiği bir araştırmada, iş kolikliğin çalışanların “iş memnuniyetinin ve verimliliğinin” yüksek seviyede olduğu sonucuna ulaşmıştır.

İşkoliklik … (negatif) Araştırmacıların önemli bir kısmı işkolikliğe olumsuz etkileri olan NEGATİF bir etken olarak yaklaşmaktadırlar. Bu ekolün başında işkoliklik kavramının yaratıcısı olan Oates bulunmaktadır. Oates (1968) iş kolikliği “alkolikliğe benzer biçimde aşırı çalışmaya düşkünlük olarak” tanımlamaktadır. Spence ve Robbins (1992) Robinson ve Post (1997) Porter (2001) Cherrington (2003) Minirth (1981) Moiser (1982)

BÖLÜM 2 İŞKOLİKLİĞİN; A. Kökeni, B. Özellikleri, C. Etkileri.

A. İş kolikliğin KÖKENİ; İşkoliklik kavramına olumsuz açıdan bakan araştırmacılar, işkolikliğin kökeninde bireyin özel hayatındaki bir takım sorunlardan kaçmak için çalışmayı tercih etmesi yatmaktadır. Bunun neticesinde işkoliklik eğiliminde olan birey… Kendi duygularıyla yüzleşmekten, problemlerinin çözmeye çalışmaktan ve ailevi sorumluluklarından kaçmak için geliştirdikleri “psikolojik bir mekanizmadan” kaynaklanabileceğini belirtmektedir.

A. İş kolikliğin KÖKENİ; Stetson Üniversitesi İşletme Fakültersi’nde yapılan araştırmalar sonucunda işkolikliğin temelinde üç tür belirleyicinin tespit edildiğini ifade etmektedir. Sosyal Belirleyici Finansal Belirleyici Teknik Belirleyici

A. İş kolikliğin KÖKENİ; Sosyal Belirleyici Çalışma ortamının birey üzerinde oluşturduğu sosyal baskılar işkolikliğin sosyal sebeplerini meydana getirmektedir.

A. İş kolikliğin KÖKENİ; Finansal Belirleyici Daha fazla çalışmanın hem maddi olarak bireye bir takım kazanımlar getirdiği hem de kıdem olarak ilerlemeyi sağladığı iş ortamlarında işkoliklik eğilimleri yüksek olmaktadır.

A. İş kolikliğin KÖKENİ; Teknik Belirleyici Bu yaklaşıma göre, bilişim teknolojilerindeki gelişmeler, çalışanların iş yerleriyle her yerden ve her şekilde kontak kurmasını sağlamakta, iş yerinden bağımsız olarak işini yapabilme imkanı sağlamaktadır. Bu durum olumlu yanları yanında, bireyin işe ayırdığı zamanın sınırlarını belirleyememesi gibi oldukça önemli bir sorun meydana getirmektedir.

B. İş kolikliğin Özellikleri; İşkolikliğin en önemli özelliklerinden biri sürekli başarılı olma ve başkaları tarafından onaylanma istediğidir. İşkolik kişi, başarısız olmaktan, başkalarının “gözünden düşmekten”, tembellikle suçlanmaktan ve yöneticinin gözünde başkalarından daha kötü olmaktan korkmaktadır. İşkolik kişi ailesinden ve arkadaşlarından sürekli uzaklaşarak çalışmaya odaklanmakta ve böylece yaşadığı kaygılarla baş başa kalmaktadır. İşkoliklerin görev ve sorumluluklarını devretmeleri çok zordur. Çünkü görevlerini kendileri yapmak isterler.

B. Robinson’a göre işkolikliğin temel özellikleri; Genellikle acelecidirler, Kontrol etmeye fazlasıyla gereksinim duyarlar, Mükemmeliyetçidirler, İlişkilerinde güçlükler yaşarlar, Kendilerini işlerine kaptırırlar, Rahatlamakta ve eğlenmekte güçlük çekerler, Yaşamlarını karartırlar, Sabırsız ve sinirlidirler, Kendilerini yetersiz hissederler, Kendilerini ihmal ederler.

B. İş kolikliğin Özellikleri; M.Machlowitz (1980)’de iş kolikliğin olumlu olduğunu savunmakta ve işkolik bireyin altı özelliğini belirtmektedir. Israrlı, enerjik, rekabet etme kabiliyeti olan, yönetilebilen biridir. Kendisi ile ilgili tereddütleri vardır. Dinlenmek yerine çalışmayı tercih ederler. Her yerde ve her zaman çalışır. Zamanının çoğu bir şeyle meşguldür. İş ve zevk arasında ayırım yapmaz.

C. İşkolikliğin ETKİLERİ; Fizyolojik ETKİLER, Psikolojik ETKİLER, Sosyal ETKİLER Örgütsel ETKİLER

C. İş kolikliğin ETKİLERİ; Fizolojik Etkiler: Çeşitli araştırmalar işkolikliğin bireyin genel sağlığını olumuz yönde etkilediğini ifade etmektedirler. Kanai ve Wakabayashi bu etkileri biraz daha belirginleştirerek işkolikliğin bireyde; depresyon, aşırı dalgınlık gibi sebepleri ortaya çıkaracağını belirtmişlerdir.

C. İş kolikliğin ETKİLERİ; Psikolojik Etkiler: İşkoliklik hali, sinirlilik, suçluluk hissi, insanların kendisine yardım etmediğini düşünme, sabırsızlık, çevresindekilere tahammül edememe, ilaç bağımlılığı, çevresini sürekli eleştirme, karamsarlık, savunma güdüsünün ön plana çıkması gibi bir takım Psikolojik rahatsızlıklara yok açmaktadır. SİNİRLİLİK DEPRESYON SUÇLULUK HİSSİ KARAMSARLIK SABIRSIZLIK SÜREKLİ ELEŞTİRME

C. İş kolikliğin ETKİLERİ; Sosyal Etkiler: Literatürde işkolikliğin sosyal ilişkilere ve aile bağlarına yönelik zararlı etkilerine de önemli bir yer verildiği görülmektedir. Bu durumun temelinde işkolik bireyin zamanın ve enerjisinin büyük bölümünü işi için tüketmesi yatmaktadır. Topolnicki (1989) işkoliklik bireyin ailesi ve arkadaşlarıyla olan ilişkilerinin zayıfladığını ifade etmektedir. İŞ HARİCİNDE BAŞKA AKTİVİTELERE İLGİSİZ OLMA İNSANİ İLİŞKİLERE DUYARSIZLAŞMA VE SAĞIRLAŞMA SOSYAL İLİŞKİLERDE ALINGAN OLMA

Hata yapma oranın artması, Örgütsel Etkiler: Moral bozukluğu, Ahenksizlik, Kişiler arası çatışma, Düşük verim, İşten kaçma, Gecikme, İş güvensizliği, Güvensizlik, Yetersiz işbirliği, Yaratıcılık kaybı Stres ve tükenme, Hata yapma oranın artması,

BÖLÜM 3 İŞKOLİKLİK TEORİLERİ

İşkolikliğin Teorileri; 1- Bağımlılık Teorisi * Bağımlılığın Tıbbi Modelleri * Bağımlılığın Psikolojik Modelleri 2- Öğrenme Teorisi 3- Kişisel Özellikler Teorisi * Spesifik Kişisel Özellik Modelleri * Genel Kişilik Modelleri

İŞKOLİKLİK TİPOLOJİLERİ (TÜRLERİ) BÖLÜM 4 İŞKOLİKLİK TİPOLOJİLERİ (TÜRLERİ)

İş kolikliğin TÜRLERİ; İşkoliklik üzerine inceleme yapan bilim insanları genelde bu eğilimi çeşitlik türlerle ayırmışlardır. İşkolikliğin, karmaşık ve çeşitli alt boyutları içeren bir kavram olması farklı açılardan bakılmasına sebep olmuştur.

İş kolikliğin TÜRLERİ; 1- Oates’in Tipolejisi 2- Naughton’un Tipelojisi 3- Robinson’un Tipolojisi 4- Fassel’in Tipolojisi 5- Spence ve Robbins’in Tipolojisi 6- Scott ve Arkadaşlarının Tipolojisi 7- Kanai ve Wakabayashi’nin Tipolojisi 8- Vesnina’nın Tipolojisi

Oates’in Tipolejisi Oates (1971) işkolik kişilerin farklı özelliklere sahip olduklarını ve farklı tutumlar sergilediklerini ifade etmiş ve işkolikliği ; Gerçek İşkoliklik (Dyed-in-he wool workaholic) Dönüştürülmüş İşkoliklik (Converted workaholic) Durumsal İşkoliklik (Situational Workaholic) Sözde İşkoliklik (Pseudo Workaholic) Hayalperest İşkolikler (Escapist Workaholic)

Gerçek İşkoliklik (Dyed-in-he wool workaholic) Bu tip işkolikler işlerini ciddiye alan mükemmeliyetçi işkoliklerdir. Kendileri için yüksek standart belirlerler ve başkaların yetersiz olmalarına tahammül edemezler.

Dönüştürülmüş İşkoliklik (Converted workaholic) Bu gruptaki işkolikler, kendi çalışma saatlerini sınır koyarlar (örneğin, çiftçi ise gün doğumu ile gün batımı arası; şirket çalışanı ise 5 ile 9 arası çalışırlar), boş zamanlarını korurlar, ek iş görevlerinden ve fazla mesaiden sakınırlar.

Durumsal İşkoliklik (Situational Workaholic) ; bu grup çalışanları işkolik kişiliğine sahip değillerdir, fakat fiziksel ihtiyaç veya prestijden ziyade iş güvenliklerini sağlamak için çalışırlar. Sözde İşkoliklik (Pseudo Workaholic); bu tip çalışanlar görünüşte gerçek işkolik tipinin özelliklerini taşır. Örgütteki güç yapısına uyum sağlamak için, verimlilikten çok işkolik gibi görünmeye çalışırlar.

Hayalperest İşkolikler (Escapist Workaholic); bu işkolikler çalışmayı, mutsuz ev hayatından bir kaçış olarak algıladıkları için eve gitmek yerine işyerinde olmayı tercih etmektedirler.

Spence ve Robbins’in Tipolojisi Literatürde en çok kabul gören Spence ve Robbins (1992) ‘in geliştirdikleri WortBAT (Workin Battery).Araştrımacılar işkoliklik kavramını çok boyutlu olarak ele almakta ve işkolik davranışları tanımlamayı sağlayan üç boyut olduğunu ileri sürmektedir. Bunlar; (Work Involvement), güdülenme hissi (Feeling Driven) ve çalışmaktan hoşlanma (Work Enjoyment)’dır.

Spence ve Robbins’in çalışmaya bağlılık, güdülenme hissi ve çalışmaktan hoşlanma boyutlarına dayanarak oluşturulmuş işkoliklik türleri aşağıdaki tabloda yer almakta ve şu şekilde açıklanmaktadır (Temel, 2006):

İşkoliklik ile ilgili Kavramlar BÖLÜM 5 İşkoliklik ile ilgili Kavramlar

İşkoliklik ile ilgili Kavramlar İşkoliklik ve Çok Çalışmak İşkoliklik ve Alkoliklik İşkoliklik ve Mükemmellik

İşkoliklik ve Çok Çalışmak

İşkoliklik ve Alkoliklik

İşkoliklik ve Alkoliklik Başlangıç : İşkolik kişi, dışarıdan normal olarak görünmesinin yanı sıra (alkolik) sık sık işle (alkol) ilgili düşünceleri ile meşgul olmaktadır. “Hastalık” belirtilerini dışarıya daha vurmamıştır. Eğlence, hobi, aile ilişkileri bağımlı kişi için azar azar anlamını yitirmektedir. Kritik : Bu aşamada birey, özellikle birileri işi (alkolü) fazladan kötüye kullandığı konusunu dile getirdiğinde saldırganlaşmaktadır. Kronik : İstisnasız olarak her bir sonraki günün her öncekine benzediği bir aşamadır. Son : Yıkım aşamasında, bireyin fiziksel ve psikolojik olarak yıkılması sürekli ve yoğun çalışmanın kaçınılmaz sonucudur.

İŞKOLİK MİSİNİZ ? İşkolik hafta da en az 20 saat çalışır. Hafta sonlarında ve hemen hemen tüm boş zamanlarını işi üzerine düşünerek geçirir. Yaşamda hiçbir şeyin onu çalışmak kadar mutlu etmeyeceğini düşünür. İşi konusunda sabırsızdır, işini tüm sosyal etkilerden üstün tutar. Tutum ve hareketleriyle dinlenme ve eğlenmeye ayrılan zamanı israf olarak gördüğünü ifade eder. Mesai dışındaki zamanlarında da işyerindeki problemlerle çözümler üretir dolayısıyla enerjisinin çok büyük bölümünü işine ayırır.

İŞKOLİKLİĞİN TANISI ve TEDAVİSİ İnsanlar psikologlara ya da psikiyatristlere çoğunlukla işkolik olduklarını ve bundan kurtulmak istediklerini söyleyerek gelmezler. Birçok insan bir uzmana gittiğinde şikayet olarak kendisini bir süredir yorgun hissettiğini, eskisi kadar enerjik olmadığını, sabahları zor kalktığını, işine eskisi kadar odaklanamadığını, işi ile ilgili uyarılar almaya başladığını, işyerinde ve özel hayatında sinirli davranmaya başladığını, korku ve kaygıları olduğunu, birçok şeyi çok kolay unuttuğunu, uyku sorunları yaşadığını ifade eder. Sorunların kaynağı olarak işle ilgili çeşitli nedenler öne sürebilirler ya da özel hayatları ile ilgili aksilikleri gösterebilirler ama insanların pek azı "Benim sorunum, hayatımda işimden başka bir şey olmaması, bütün varlık nedenimi işimin oluşturuyor olması”der. İşkolikliğin tedavisi için İşkolik kişi ödüllendirilmemeli Tatile çıkmaları teşvik edilmeli İş güvensizliği ve aşırı iş yükü azaltmalı

NE TÜR ÇALIŞMALAR YAPILABİLİR ? İşkolikliğin Cinsiyetle ilişkisi İşkolikliğin Yaşla ilişkisi İşkolikliğin Sektör ve/veya Çalışma koşulları ile ilişkisi İşkolikliğin Çalışılan Pozisyonla ilişkisi … İşkolikliğin Bilişim Teknolojileri ile ilişkisi

Sonuç: İşkoliklik konusu günümüzdeki hızlı ve dinamik iş hayattın da kaçınılmaz olarak yakalandığımız bir hastalık gibi görülebilir. Önemli olan işkolikliğin belirtileri ortaya çıkmadan alınabilecek kişisel ve örgütsel tedbirlerin proaktif bir şekilde planlanmasıdır.

Ve bunun sonucunda İşkolik olan kişinin kimseye faydası olmaz, Kendisini ve ailesini ihmal eder, Yakın ve uzak çevresinden soğur Yoğun iş temposu nedeniyle sağlık ,psikolojik ve sosyal sorunlar ortaya çıkar.

KAYNAKÇA Prof.DR.Rana ÖZEN KUTANİS, Türkiyede Örgütsel Davranış Çalışmaları 1 Prof.DR.Serkan BAYRAKTAROĞLU ,Dzhemilya DOSALİYEVA İşkoliklik Ve Örgütsel Bağımlıklık Üzerindeki Etkisi Tezi Örgütsel Davranışta Seçme Konular (İlke Yayın Evi)

TEŞEKKÜRLER…