FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ COĞRAFYA BÖLÜM KONU:MAKRO ve MİKRO KLİMA ALANLARI Öğretmen:Yrd. Doç. Dr. Zerrin Karakuzulu

BÜYÜK İKLİM TİPLERİ (MAKROKLİMA) BÜYÜK İKLİM TİPLERİ (MAKROKLİMA) ÖZELLİKLERİ EKVATORAL İKLİM SAVAN (Yazı yağışlı tropikal) ÇÖL İKLİMİ MUSON AKDENİZ OKYANUS İKLİMİ ILIMAN KARASAL (STEP) SERT KARASAL TUNDRA KUTUP GÖRÜLDÜĞÜ BÖLGELER 0º-10º KUZEY-GÜNEY 10º-20º 30ºD.Y.B. Dönenceler ve KARA İÇLERİNDE Enlemleri (G.D.Asya- Kuzey Avustralya) 30º-40º (Akdeniz, G.Afrika-Kap,Orta Şili) 40º-60º Enlemleri Karaların Batı Kesimleri Orta Kuşakta Karaların İç kesimleri Sibirya, Kanada 60º-70º Kutup Çevreleri ve Grönland YILLIK SICAKLIK ORTALAMASI 25º-28ºC 20ºC 21ºC 15º-20ºC 15ºC En Soğuk ay -45ºC En sıcak -10ºC -20ºC YILLIK SICAKLIK FARKI 5ºC 5º-10ºC Günlük Sıcaklık Farkı Civarında 30ºC 65ºC 40ºC 25ºC YILLIK YAĞIŞ MİKTARI 2000-2500mm (Düzenlidir) 1.’dir 1500mm (Düzensiz) 4.’dür 200mm (Düzensiz) 10.’dur 2000mm (Yaz yağışı görülür- düzensizdir) 2.’dir 1000mm (Yaz kuraklığı var, düzensizdir) 5.’dir (Düzenli) 3.’dür 500mm (Yaz yağışı görülür, düzensizdir) 6.’dır 7.’dir 250mm (Yaz yağışı görülür, düzensizdir) 8.’dir Dünyada En az yağış alan bölgedir 9.’dur BİTKİ ÖRTÜSÜ Sık ve geniş yapraklı ormanlar Savan (yüksek boylu otlar), orman kümeleri Kaktüs ve Cılız ot ve çalılıklar Muson Ormanları Maki (Defne, zeytin, kekik, lavanta) Karışık ve İğne yapraklı Ormanlar İğne Yapraklı Orman ve Step (Bozkır) İğne yapraklı Orman, Tayga Ormanları Tundra (Cılız ot ve bodur çalılık) Buz ve Kar ile örtülü olduğundan bitki yok DİĞER LATERİT TOPRAK ÇEŞİDİ VARDIR TAYFUN VE HORTUM GÖRÜLÜR Arabistan, Gobi, Sahra, Büyük Kum, Kalahari, Taklamakan Assam böl. Çerapunçi (12.000mm yağış alır) Batı Avrupa, K-Güney Amerikanın Batı kıyıları ÖZELLİKLERİ EKVATORAL İKLİM SAVAN (Yazı yağışlı tropikal) ÇÖL İKLİMİ MUSON AKDENİZ OKYANUS İKLİMİ ILIMAN KARASAL (STEP) SERT KARASAL TUNDRA KUTUP GÖRÜLDÜĞÜ BÖLGELER 0º-10º KUZEY-GÜNEY 10º-20º 30ºD.Y.B. Dönenceler ve KARA İÇLERİNDE Enlemleri (G.D.Asya- Kuzey Avustralya) 30º-40º (Akdeniz, G.Afrika-Kap,Orta Şili) 40º-60º Enlemleri Karaların Batı Kesimleri Orta Kuşakta Karaların İç kesimleri Sibirya, Kanada 60º-70º Kutup Çevreleri ve Grönland YILLIK SICAKLIK ORTALAMASI 25º-28ºC 20ºC 21ºC 15º-20ºC 15ºC En Soğuk ay -45ºC En sıcak -10ºC -20ºC YILLIK SICAKLIK FARKI 5ºC 5º-10ºC Günlük Sıcaklık Farkı Civarında 30ºC 65ºC 40ºC 25ºC YILLIK YAĞIŞ MİKTARI 2000-2500mm (Düzenlidir) 1.’dir 1500mm (Düzensiz) 4.’dür 200mm (Düzensiz) 10.’dur 2000mm (Yaz yağışı görülür- düzensizdir) 2.’dir 1000mm (Yaz kuraklığı var, düzensizdir) 5.’dir (Düzenli) 3.’dür 500mm (Yaz yağışı görülür, düzensizdir) 6.’dır 7.’dir 250mm (Yaz yağışı görülür, düzensizdir) 8.’dir Dünyada En az yağış alan bölgedir 9.’dur BİTKİ ÖRTÜSÜ Sık ve geniş yapraklı ormanlar Savan (yüksek boylu otlar), orman kümeleri Kaktüs ve Cılız ot ve çalılıklar Muson Ormanları Maki (Defne, zeytin, kekik, lavanta) Karışık ve İğne yapraklı Ormanlar İğne Yapraklı Orman ve Step (Bozkır) İğne yapraklı Orman, Tayga Ormanları Tundra (Cılız ot ve bodur çalılık) Buz ve Kar ile örtülü olduğundan bitki yok DİĞER LATERİT TOPRAK ÇEŞİDİ VARDIR TAYFUN VE HORTUM GÖRÜLÜR Arabistan, Gobi, Sahra, Büyük Kum, Kalahari, Taklamakan Assam böl. Çerapunçi (12.000mm yağış alır) Batı Avrupa, K-Güney Amerikanın Batı kıyıları

EKVATORAL İKLİM

10 Kuzey, 10 Güney Enlemleri arasındadır. Kongo ve Amazon Havzaları, Brezilya, Filipinler ve Endonezya’da görülür. Sıcaklık ortalaması 24°, yıllık sıcaklık farkı 1°-2° dir. Her mevsim yağış vardır. Konveksiyonel yağışlar görülür ve miktarı 2500 mm dir. Yerleşim 2000m, kalıcı kar 5000m den başlar. Yüksek boylu, yayvan yapraklı ormanlar vardır.

SICAKLIK YAĞIŞ 30°C 20°C 10°C 0°C

SAVAN (YAZI YAĞIŞLI TROPİKAL İKLİM)

10°-20°Kuzey- 10°-20°Güney arasındadır. Güney Brezilya, Kolombiya, Venezüella, Doğu Afrikada görülür. Yazları yağışlı, kışları kuraktır. Yıllık ortalama sıcaklık 20° dir. Yıllık sıcaklık farkı 6°-7° civarıdır. 1500mm, Konveksiyonel yağış görülür. Yağış rejimi ve akarsu rejimi düzensizdir. Bitki örtüsü; uzun boylu otlardır. (savan)

SICAKLIK YAĞIŞ 30°C 20°C 10°C 0°C

MUSON İKLİMİ

Güney ve Güneydoğu Asya’da ve Kuzey Avustralya’da etkilidir Güney ve Güneydoğu Asya’da ve Kuzey Avustralya’da etkilidir. (Hindistan, Afganistan, Pakistan, Güney Çin, Bangladeş, Vietnam, Tayland, Malezya, Kore, Japonya) Ortalama sıcaklık 20°, yıllık sıcaklık farkı 10°dir. Yazları yağışlı, kışları kuraktır. Orografik (yamaç) yağışlar görülür. Yaz Musonları sayesinde 2000mm yağış olur. Yağış ve akarsu rejimi düzensizdir. Dünyanın en fazla yağış alan yeri Çerapunçi bu iklimde yer alır. (12.000mm) Kışın yaprağını döken ORMAN ları vardır.

YAZ MUSONLARI

KIŞ MUSONLARI

SICAKLIK YAĞIŞ 30°C 20°C 10°C 0°C

ÇÖL İKLİMİ

Dönenceler civarındaki subtropikal basınç alanlarında (30° enlemlerinde) görülür. Büyük Sahra, Arabistan, Kalahari çölleri ve Avustralya ile Meksika çölleri örnektir. Yıllık sıcaklık ortalaması yüksektir, yıllık sıcaklık farkı düşüktür. Fakat günlük sıcaklık farkı fazladır. Yağış çok düşüktür. Deniz etkisine kapalı alanlarda da görülür. (Orta Asya Gobi Çölü) Kurakçıl otlar, çalılar ve kaktüsler vardır.

AKDENİZ İKLİMİ

30°-45° Enlemleri arasında kıtaların batı kesimlerinde görülür. Akdeniz Havzası’nda(İspanya, Fransa, İtalya, Yugoslavya, Bosna-Hersek, Arnavutluk, Yunanistan, TÜRKİYE, Suriye, İsrail, Lübnan. Güney Kaliforniya, Güney Afrika Cumhuriyetinde Kap bölgesi, Güney Avustralya) görülür. Yazlar sıcak kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır. Ortalama sıcaklık 20°, yıllık sıcaklık farkı 20°dir. Cephe yağışı görülür.1000mm yağış vardır. Yağış ve akarsu rejimi düzensizdir.

MAKİ BİTKİ ÖRTÜSÜ

SICAKLIK YAĞIŞ 30°C 20°C 10°C 0°C

ORTA KUŞAK STEP(BOZKIR) İKLİMİ

Orta kuşak karalarının deniz etkisine kapalı kesimlerinde görülür. Avrupa’nın yarı kurak iç ve doğu kesimlerinde, Asya’nın ve Anadolu’nun iç kısımlarında,İran çevresinde, Kuzey Amerika’nın iç kısımlarında görülür. Günlük ve yıllık sıcaklık farkı fazladır. Yıllık sıcaklık ortalaması 15° civarındadır. Yağış miktarı 500 mm dir. İlkbahar’da Konveksiyonel (yükselim) yağışları görülür. Yağış ve Akarsu rejimi düzensizdir.(Sel rejimli) Kısa boylu otlar (Bozkır) ve Antropojen bozkırlar bitki örtüsünü oluştur.

SICAKLIK YAĞIŞ 30°C 20°C 10°C 0°C

ORTA KUŞAK SERT KARASAL İKLİMİ

Kuzey Kanada, Kuzey Asya ve Sibirya’da görülür Kuzey Kanada, Kuzey Asya ve Sibirya’da görülür. Türkiye’de Kuzey Doğu Anadolu’da (Erzurum-Kars yöresi) görülür. Yazlar serin, kısa ve yağışlı, Kışlar uzun, çok soğuk, sert ve kar yağışlıdır. Nem azlığı, karasallık ve enlemden dolayı yıllık sıcaklık farkları çok yüksektir. Yaz sıcaklığı 15°, kış sıcaklığı -30° civarıdır. 500 mm yağış vardır vardır. Kar 7-8 ay yerde kalır. Akarsu ve yağış rejimi düzensizdir. İğne yapraklı Ormanlar vardır, Sibirya’da Tayga ormanları adını alır.

iğne yapraklı ormanlar

SICAKLIK YAĞIŞ 30°C 20°C 10°C 0°C

ILIMAN OKYANUS İKLİMİ

Orta kuşak 40°-60° enlemleri arasında görülür. Kuzey Yarım Kürede karaların Kuzey ve Kuzey batı kıyılarında görülür. (Batı ve Kuzey Batı Avrupa, Kuzey Batı Amerika, Batı Kanada) Güney Yarım kürede Güney Şili, Avustralya’nın Güney Doğusu ve Yeni Zelanda’da görülür. Batı Rüzgarları ve Okyanus Akıntıları ile oluşur Ilık, her mevsim yazın serin, kışın yağışlıdır. Nem oranı fazla olduğu için, yıllık sıcaklık farkı azdır ve sıcaklık 0° altına düşmez. Cephesel yağış vardır. Geniş ve karışık yapraklı Ormanlar görülür.

SICAKLIK YAĞIŞ 30°C 20°C 10°C 0°C

TUNDRA İKLİMİ

Yıllık sıcaklık farkı 40° -50° civarındadır. 60°-70° Enlemleri arasında görülür. (Kuzey Sibirya, İzlanda, İskandinavya, Kuzey Kanada, Güney Grönland, Güney Arjantin) Yazlar kısa ve serin; kışlar uzun, sert ve kuraktır. En sıcak ay 10°, en soğuk ay -40° kadardır. Toprakları 10 ay boyunca donmuş kalır. Yıllık sıcaklık farkı 40° -50° civarındadır. 250 mm yağışın çoğu ısınmaya bağlı olarak yaz mevsiminde oluşur. Bataklık alanlarda yetişebilen çalı, ot ve yosun bitkileri (Tundra) vardır.

KUTUP İKLİMİ

70°-90° enlemleri arasında bulunur. (Antartika, Grönland, Kuzey Kutbu). Her mevsim soğuk ve kuraktır. En yüksek ay -5°, en soğuk ay -55° civarıdır. Buharlaşma ve mutlak nem az olduğu için yıllık yağış miktarı 100 mm altındadır. Bitki örtüsü yoktur.

MİKROKLİMA Çevresini saran genel iklim özelliklerinden farklı bir iklim özelliğine sahip küçük bölgeleri adlandırmak için kullanılan terimdir .Yani soğuk iklim kuşağında görülen küçük ılıman bölgeler ya da ılıman veya sıcak iklim kuşağında görülen küçük soğuk-serin bölgeler böyle adlandırılır.Dolayısı ile mikroklima alanlarında floranın çevresindeki diğer alanlardan oldukça farklılaştığı gözlenebilir. Çevresindeki alanlarda yetişen bitkiler mikroklima alanlarında yetişmeyebilir ya da çevresindeki alanlarda yetişmeyen bitkiler mikroklima alanlarında yetişebilir.İklim farklılaştığına göre faunanın da farklılaşması muhtemeldir.

Türkiye de en bilindik örnek, Rize ilinde bulunan mikroklima alanıdır Türkiye de en bilindik örnek, Rize ilinde bulunan mikroklima alanıdır. Dağlarla çevrili bu alan soğuk hava akımlarına kapalı olduğundan Akdeniz iklimine yakın bir iklime sahiptir. O kadar ki turunçgil ve kivi yetiştiriciliğine elverişli durumdadır.

5)www.sosyalbilimler.com 6)www.final.com.tr 7)www.guvender.com.tr KAYNAKÇA 1)Prof.Dr. ERİNÇ,S. Klimatoloji ve Metodları 2)www.arabolge.org 3)www.otomatikportakal.com.tr 4)www.coğrafyam.com.tr 5)www.sosyalbilimler.com 6)www.final.com.tr 7)www.guvender.com.tr