İLETİŞİM BECERİLERİNE GİRİŞ ÖĞR.GÖR. ÖZNUR YÖRÜMEZOĞLU 4.hafta

Konular ETKİLİ İLETİŞİM YÖNTEMLERİ EMPATİ DİNLEME

Etkili iletişim yöntemleri İletişim Bir Bütündür Beden Dili Ses Tonu ve Konuşmanın Akıcılığı Beden Duruşu Mimikler Mesafe ve Bedensel Temas

İletişimi etkileyen faktörler ALGI ÖNYARGI DEĞERLER KÜLTÜR DUYGULAR

Etkili iletişim için; Karşınızdaki kişi (hasta, hasta yakını, arkadaşınız ve herkes) ile göz teması kurun  ve bunu sürdürün. Bireyin, ilgi alanınızdaki “tek şey olduğu” hissini verin. Çok yüksek ya da alçak sesle konuşmayın. Anlaşılabilecek düzeyde, açık ve net konuşun.

Etkili iletişim için; Sorularınızı yanıtlamaları için kişilere zaman tanıyın. Bireyi dinleyin, dinlediğinizi gösterin. Her zaman doğruyu söyleyin. Söylemeniz gereken şey hoş olmasa da doğruyu söyleyin.

Hastayla iletişim halindeyken; Korku ve ağrı nedeniyle hastalar/yakınları doğru düşünemeyebilirler ve en basit soruları yanıtlarken bile zamana gereksinim duyabilirler. Sözsüz iletişim çok önemlidir. Özellikle, korkutucu bir görünüm sergilemeyin. Profesyonelce davranın, sakin olun. Hastanın rahatlamasını/gevşemesini sağlayın. Yatarak mı oturarak mı rahat? Çok mu sıcak, üşümüş mü? Yanında bir yakınını mı istiyor?

Etkili iletişim için; Bireye ismi ile hitap edin; Ali Bey, Ayşe Hanım vs. Bu şekilde konuştuğunuzda kişi kendisini önemsediğinizi, ona değer verdiğinizi düşünür. Bu ise, daha başlangıçta iletişimi kolaylaştırır. Hiçbir zaman “amca, teyze, ufaklık” gibi sözler kullanmayın.

Etkili iletişim İletişim kurmakta zorlandığınız kişiyle konuşurken: Yüzüne bakın Sözleriniz basit ve anlaşılır olsun Sözleriniz birden fazla anlam içermesin (ima).

İletişimi engelleyen yaklaşımlar Moral verici konuşmalar, klişeler ve otomatik yanıtlar Teselli etmek Kendi yaşamından örnekler vermek Nasihat vermek Israr ve ikna etmek

İletişimi engelleyen yaklaşımlar Her zaman haklı olma Sürekli kontrolü elinde tutma Mükemmel olma Yargılamak- kınamak Savunmak Duyguları azımsamak Konu değiştirmek

Güven veren iletişim Yargılamayan Kınamayan Alaya almayan Küçümsemeyen Duygu ve düşüncelerine değer veren Haklarına saygı duyan Söylediklerinin dinlenildiği, anlaşıldığını gösteren Duyguların kabullenildiği

İletişim önce BENİMLE başlar! Güven veren iletişim İletişim önce BENİMLE başlar!

Empati ve dinleme EMPATİ NE DEMEKTİR? Bir kişinin kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak olaylara onun bakış açısıyla bakması, o kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlaması ve bu durumu ona iletmesi sürecine "empati" adı verilir.

Empati öğeleri Empati kuracak kişi kendisini karşısındakinin yerine koymalı, olaylara onun bakış açısıyla bakmalıdır. Her insan gerek kendisini gerek çevresini, kendisine özgü bir biçimde algılar yani her insan dünyaya kendine özgü bir bakış tarzıyla bakar. Eğer bir insanı anlamak istiyorsak, dünyaya onun bakış tarzıyla bakmalı, gerçekleştirmek için de empati kurmak istediğimiz kişinin rolüne girmeli, onun yerine geçerek adeta olaylara onun gözlüklerinin gerisinden bakmalıyız.

Empati öğeleri Aynı şeyi neden farklı gördüğünüzü anlamaya çalışmazsanız, bu kez birbirinizi yargılamaya başlarsınız. 2) Empati kurmuş sayılmamız için, karşımızdakinin yalnızca duygularını veya yalnızca düşüncelerini anlamış olmak yeterli değildir. Önemli olan, karşımızdaki kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlamamızdır.

Empati öğeleri 3) Empati kuran kişinin zihninde oluşan empatik anlayışın, karşıdaki kişiye iletilmesi de gerekir. Karşımızdaki kişinin duygularını ve düşüncelerini tam olarak anlasak bile eğer anladığımızı ifade etmezsek empati kurma sürecini tamamlamış sayılmayız.

Empati ne değildir? Karşımızdaki kişinin rolüne girerek empati kurduğumuzda, o kişinin rolünde kısa bir süre kalmalı, daha sonra da bu rolden çıkarak kendi rolümüze geçebilmeliyiz. Aksi halde empati kurmuş sayılmayız. Karşımızdaki ile özdeşim kurmak (ona benzemek) sempati kurmak anlamına gelir ki, empatiden farklı şeylerdir.

Empatinin düzeyleri ONLAR BASAMAĞI Bu basamakta sorunu dinleyen kişi, sorun sahibine öyle bir geri bildirim verir ki, bu geri bildirim, o ortamda bulunmayan üçüncü şahısların (toplumun) görüşlerini dile getirmektedir. Bu basamakta tepki veren kişi, birtakım genellemeler yapar, atasözleri kullanır. ÖRNEĞİN; Haksızlığa uğradığından dolayı kendini kötü hisseden kişiye, “üzülme, ‘ne demişler; alma mazlumun ahını çıkar aheste aheste” diyerek teselli etmesi..

Empatinin düzeyleri BEN BASAMAĞI Bu basamakta empatik tepki veren kişi, ben merkezcidir; kendisine sorununu anlatan kişinin duygu ve düşüncelerine eğilmek yerine, sorunun sahibini eleştirir, ona akıl verir; bazen de kişiyi kendi sorunlarıyla baş başa bırakıp kendinden söz etmeye başlar. Örneğin "ben" basamağına uygun empatik tepki veren bir kişi, dinlediği sorun karşısında "üzüldüm, aynı dert bende de var" der ve böylece sorun sahibini sorunuyla yüzüstü bırakıp kendi sorunlarını anlatmaya başlar. Ben basamağında empatik tepki veren kişi, karşısındaki insanı bir ölçüde rahatlatabilir.

Empatinin düzeyleri SEN BASAMAĞI Bu basamakta empatik tepki veren bir kişi, kendisine sorununu ileten kişinin rolüne girer, olaylara o kişinin bakış açısıyla bakar. Yani kendisine iletilen sorun karsısında, toplumun ya da kendisinin düşüncelerini dile getirmez, doğrudan doğruya karsısındaki kişinin duyguları ve düşünceleri üzerinde odaklaşarak, o kişinin ne düşündüğünü ve hissettiğini anlamaya çalışır. ÖRNEĞİN; Haksızlığa uğradığından dolayı kendini kötü hisseden kişiye, “kendini kötü hissetmen normal, senin gibi, başkalarının hakkına, hukukuna hassasiyetle yaklaşan birinin bu tür olumsuz duygular yaşaması doğal. Bununla birlikte, uğradığın bu haksızlığı giderme konusunda sana yardım etmek isterim. Nasıl yardım edebilirim? Bunun üstesinden nasıl gelebiliriz?

Empatinin düzeyleri ANA FİKİR: Her insanın, hatta her canlının olaylara kendine özgü bir bakış açısı vardır. Dışarıdan bakarak bunu göremeyiz. Kendimizi karşımızdakinin yerine koyup olaylara onun gözüyle bakabilirsek onun duygularını, düşüncelerini anlayabiliriz Empatinin temelinde, karşısındaki kişiyi dinleme vardır. Dinlemek sanıldığı kadar kolay bir iş değildir. Eleştirmeden, yargılamadan, nasihat etmeden dinlemek karşıdaki kişiyi rahatlatır. Çünkü anlaşıldığını hissetmek karşımızdaki kişinin bizi dinlediğini hissetmemize bağlıdır.

Dinlemek “Dinlemek” ve “Söylemek” iletişimin en temel iki ögesidir. Bunları uygun zamanlamayla kullanmak hem konuştuğumuz kişiyi anlamamız hem de kendimizi anlatmamızda çok önemlidir.

Dinlemek Dinlemek, sadece karşımızdaki kişinin söylediklerine kulak vermek gibi pasif bir eylem değildir. Aksine ilgiyle ve etkin biçimde dinlemek son derece aktif bir eylemdir. Duymaktan daha fazlasını ifade eden dinleme, karşımızdaki kişinin sesine, sözcük seçimine, tonlamasına, hızına, beden diline karşı duyarlı bir tavır sergilemektir.

Dinlemek İyi bir dinleyici, iletişim kurduğu kişinin yalnız söylediklerini değil, yüzü, eli, kolları ve bedeniyle yaptıklarını da “duyar”; çünkü yüz ifadeleri, el, kol hareketleri, bedenin duruş tarzı, ses tonu gibi sözsüz mesajlar da iletişimin bir parçasıdır. Hatta bazen tek başına iletişimdir.

Dinleme türleri GÖRÜNÜŞTE DİNLEME SEÇEREK DİNLEME SAVUNUCU DİNLEME TUZAK KURUCU DİNLEME ETKİN (Katılımlı) DİNLEME EMPATİK DİNLEME

Dinleme türleri – Görünürde dinleme Görünüşte dinlemek en yaygın karşılaşılan türlerinden biridir. Dinlermiş gibi yapılan bir dinleme türüdür. Bazen karşımızdaki bizi dinliyormuş gibi gözükür; fakat iç dünyası bambaşka bir yerdedir. Bir diğeri ise kendi konuşacakları dışında başka bir şeyle ilgilenmeme durumudur. Bir diğer konuşmacı konuşurken kendi notları ile ilgilenen, büyük bir heyecanla konuşma sırasının kendine gelmesini bekleyen konuşmacı bu türe örnek olarak verilebilir.

Dinleme türleri – Seçerek dinleme İlk önce görünüşte dinlemedeyken daha sonra ilgimizi çeken bir konudan söz edildiğinde kulak kesilme ya da konuşanın söylediklerinden yalnızca kendi ilgilendiklerini dinleme durumudur.

Dinleme türleri – Savunucu dinleme Dinlerken söylenenler içinde kendisine yönelik bir eleştiri ya da saldırı olup olmadığını araştırma durumu içinde olup her söyleneni bir tür saldırı olarak algılar.

Dinleme türleri – Tuzak kurucu dinleme Konuşanın sözlerine, bir açığını yakalayıp üzerine çullanmak amacıyla kulak vererek dinlemedir. Bu kişiler siz konuşmaya başlayınca hiç seslerini çıkarmadan dinlerler. Ne zaman ki söylediğinizde bir açık bir eksik bulsunlar hemen sizi zor duruma sokacak konuşmayı başlatırlar.

Dinleme türleri – Etkin (katılımlı) dinleme Etkin (Katılımlı) dinlemede, dinleyen suskun ve pasif değildir. Tam tersine anlatanın duygu ve düşünceleriyle ilgili ve konuşmasını onaylayan bir görüntü içinde, kendi başına düşünmesine yardım eden kişi rolündedir. Sorumluluk, anlatana bırakılmıştır. Dinleyen sadece anlatanın, kendi çözümlerini bulmasına “yardımcı” olma çabasındadır. Dinleyenin konuşanı anlaması ve anlıkta olsa konuşanın gerçeklerinin dünyasına girerek karşıdan gelen iletiye tepki verme becerisidir.

Dinleme türleri – Etkin (katılımlı) dinleme Bütün insanlar söylediklerinin önemli ve değerli olduğunu düşünürler. Karşımızdaki kişiyi dinleme biçimimiz, ona verdiğimiz değerin önemli bir kanıtıdır. Dinlemek, bir sorumluluk ve saygı belirtisi olarak algılanmalıdır. Dinlemek, karşımızdaki kişilerin dünyayı nasıl algıladıklarını görmeye çalışmak sorumluluğudur.

Dinleme türleri – Etkin (katılımlı) dinleme Karşımızdaki kişiyi kendi değer yargılarına göre derinlemesine dinlemek, onu gerçekten anlamamıza olanak sağlayacaktır. Kişiler arası ilişkilerde en önemli ilke aslında önce karşımızdakini anlamaya çalışmaktır. Bu ilke etkili iletişimin anahtarıdır.

Dinleme türleri – Empatik dinleme için: Mesaj ileten kişinin söylediklerini; Kendimizi onun yerine koyarak Davranış ve sözlerimizle tasdik ederek Duygu ve düşüncelerimizi aktararak Yargılayıcı ifadelerden kaçınarak Kendi kelimelerimizle özetleme yaparak dinlemeliyiz.

Dinleme türleri – Empatik dinleme için: Empatik dinlemeyi bilen ve uygulayan kişi, karşısındaki ile iletişim kurmada en önemli aşamayı başarıyla tamamlamış demektir. Birbirimizi dinlemezsek iş yaşamında da, özel yaşamımızda da ilişkiler gelişme potansiyelini ve kalitesini kaybeder.

Nasıl dinlemeliyiz ? FİZİKSEL OLARAK KATILIM: Göz kontağı, uygun beden duruşu PSİKOLOJİK KATILIM: Anlatılmak istenenin ne olduğunu anlamak, altta yatan duyguyu anlamak, koşulsuz kabulle dinlemek, dürüst olarak dinlemek SÖZLÜ KATILIM: Soru sorma, destekleyici cümleler

Dinleme engelleri Konuşmacıya karşı önyargı Konuya karşı önyargı Beklentiler ve istekler Konuşma arzusu Konsantre olamamak

İyi dinleme nasıl olur? 6. Sabırlı ol Konuşma! 7. Sakinliğini koru 8. Tartışma veya eleştiride bulunma 9. Açıklayıcı sorular sor 10. Konuşma! Konuşma! Konuşmacıyı rahatlat Dinlemek istediğini göster Dikkatini dağıtan engelleri kaldır Konuşmacı ile empati kur