B E N L İ K kavramının inşa edilmesi SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

sorular – sorular - sorular Siz diğerlerinden farklı mısınız, yoksa benzer mi? Herkes için aynı kişi misiniz? (Eğer öyle değilseniz siz bu farklı benlerinizi nasıl bütünleştiriyorsunuz?) SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Bu derste, Benlik kuramları Kendimizle ilgili bilgileri ayırdetme Benlik ve kimlik türleri, tutarlı bir benlik kavramı oluşturma Sosyal kimlik ve kişisel kimlik Benlik bilgisi edinmeyi etkileyen güdüler konularını konuşacağız. SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Ben kimim? “ben .... im.” “ben ... bir insanım.” SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Psiko-dinamik kuramda benlik Freud id-ego-superego Bireysel benlik-kollektif benlik Ben-biz Benlik bireysel mi, kollektif mi? Kollektif benlik Wundt, Durkheim Kollektif olan (örn. din, dil, gelenek-görenekler) bireysel olanla açıklanamaz LeBon, McDougall, Şerif, Asch…Moscovici; Tajfel, Hogg. SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Sembolik etkileşimci benlik Temel kabul: benlik sosyal etkileşim sayesinde biçimlenir. W.James ve diğ.,  ben/ben (I/me) Yani özne olarak ben / nesne olarak ben SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Mead, Cooley ve AYNA BENLİK Diğerleriyle sözlü ve sözlü olmayan (yani simgesel) yollarla etkileşimler yaşarız. Benlik bu etkileşimlerden ortaya çıkar. Diğeriyle birlikte iken, onların gördüğü ben (me), sürekli, etkin bir şekilde “rol alma”  kendimizi diğerlerinin bizi gördüğü gibi görme  toplumu da yansıtan bir benlik kavramı inşa etme AYNA BENLİK Diğerlerinin bizi nasıl gördükleri hakkındaki ALGIMIZ bizim kendimizi nasıl gördüğümüzü biçimlendirir. SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK DİKKAT! Bazen aynaların düşüncelerini ve sözlerini içselleştirebiliriz. Birilerinin söyledikleri ile kendimizi görmeyi de öğrenebiliriz. Pygmalion etkisi Çocuklara tertiplisiniz desek tertipli olurlar mı? Öğretmenlerin düşünceleri öğrencileri daha çalışkan, yetenekli yapar mı? (Rosenthal ve Jacobson’un öğretmen beklentileri çalışması) SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Düşük gelir grubundan öğrencilerin okulda karşılaştığı üç engel (Seligman, 1999): okul performansı hakkında düşük ebeveyn beklentileri, düşük öğretmen beklentileri kültürel olarak ilgili eğitim materyalinin bulunmaması. SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Kendinin farkında olma (öz-farkındalık) Her zaman kendimiz üzerinde düşünüp durmayız. Bu nedenle öz-farkındalık bazen yüksek bazen düşüktür. SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

Kendimiz hakkındaki bilgimizin kaynakları nelerdir? SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

Benlik bilgisi (self-knowledge) Diğerlerini “bilme” yolu ile kendini “bilme” yolu aynı Benlik şemaları Benliğe ilgili bilgilerin, değerlendirmelerin bellekte saklandığı yapı. Nezaket önemlidir, ben naziğim  nazik davranıyorum SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Benlik şemaları birbirinden çok farklı (olumlu ve olumsuz uçlarda) ise  bireyde sıkıntılara sebep olabilir. Benlik şemaları kendinizle ilgili enformasyonun alınmasını, işlenmesini ve değerlendirilmesini etkiler. SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Higgins (1987) “Benlik Uyuşmazlığı Kuramı” 3 tür benlik şeması Gerçek Benlik İdeal benlik Zorunlu benlik Bu üç tür benlik şeması arasındaki mesafe ne kadar fazla ise kişi o kadar sıkıntılı duygular yaşar (örn. kaygı, keyifsizlik). Zıtlığı memnuniyetsizlik Zıtlığı kaygı SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Davranıştan hareketle yapılan çıkarımlar Kendini algılama kuramı (Bem, 1967; 1972) Kendi davranışlarımızla ilgili de nedensel açıklamalar yaparız. Davranışlarımızın nedenini kendimizin bazı özelliklerine atfedecek şekilde çıkarımda bulunuruz. Dolayısıyla kendimizi davranışlarımızdan hareketle “biliriz”. SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Sosyal karşılaştırma ve benlik bilgisi Kendimizi diğerleriyle karşılaştırarak da “bilebiliriz” Sosyal Karşılaştırma Kuramı (Festinger, 1954) Diğerleri bir referans noktası oluşturur. Kanaatlerimizi ve yeteneklerimizi diğer insanlarınki ile karşılaştırarak değerlendiririz. Karşılaştırma için genellikle benzerleri seçeriz. SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Aşağı doğru karşılaştırma o özellik/davranış için kendinizden daha “kötü” olanlarla karşılaştırma  benlik saygısı yükselir Yukarı doğru karşılaştırma  o özellik/davranış için kendinizden daha “iyi” olanlarla karşılaştırma  benlik saygısı düşer “Altın ve bronz madalya kazananlar gümüş madalya kazananlardan daha memnundur.” SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Aşağı doğru gruplar arası karşılaştırmalar biz onlardan daha “iyiyiz” duygusu yaratır. Bu karşılaştırmalar bir grup üyesi olarak benlik kavramını etkiler. Kendini kategorilendirme kuramına göre “biz” iyi isek ben de “iyiyim” demektir. Birey kendisini bir şekilde ilişkilendirdiği kişilerin elde ettiği başarılardan haz duyar  YANSIYAN ZAFERDEN MEST OLMA (Cialdini ve ark., 1976) SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

Benlik-kimlik açısından birey, hem farklı ve biricik olduğunu hem de benzer olduğunu hissetmek ister (P.I.P olgusu); yani içinde zorunlu olarak bir kıyaslama vardır. zaman içinde aynı kaldığını ve bir olduğunu hissetmek ister, yani bir tutarlılık ve değişmezlik gösterir. kendine sosyal veya kişisel arzulanırlığı yüksek nitelikler atfeder ve kendini bir güç sahibi olarak görmek ister. SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

Benlik ve kimlik türleri Sosyal kimlik  grup aidiyetleri yoluyla edinilen kimlik Kişisel kimlik oldukça kendine özgü kişisel ilişkiler ve özellikler Bireysel-ilişkisel-kollektif benlik SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK SOSYAL KİMLİK Sosyal Kimlik Kuramı (Tajfel ve Turner, 1979) Sosyal ve Kişisel kimlik Kişisel kimlik  benliğin kendine özgü kişisel ilişkiler ve özellikler açısından tanımlanan yönü Sosyal Kimlik  benliğin grup üyeliği açısından tanımlanan yönü SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Sosyal kimlik, grup ve gruplararası olgularla (etnosentrizm, iç grup tarafgirliği, grup dayanışması, gruplararası ayrımcılık, normatif davranış, stereotipleme ve önyargı) ilişkilidir. Sosyal kimliğin zenginliğini ait olduğumuzu hissettiğimiz grupların sayısı belirler. Bunlardan bazıları benlik kavramımızda daha merkezi olabilir. SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Benlik güdüleri SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Benlik güdüleri Kendini değerlendirme ve doğrula(t)ma (Swann, 1983) İnsanlar mevcut benlik kavramlarını doğrulamak, geçerlemek ve sürdürmek isterler. SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Benlik güdüleri Kendini kayırma Kendini olumlu özelliklerle görme eğilimi Kendini olumlama kuramı (Steele, 1988) Kendileriyle ilgili olumlu yanları çeşitli yollarla olumlama, “iyi dans edemem belki, ama iyi yemek yaparım” SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Benlik saygısı İnsanların niye kendini kayırıp durduklarının cevabı Benliğin duygusal yönüdür. Benlik içeriğine (özelliklerimize) yönelik iyi-kötü değerlendirmesi yaptığımızda hissettiğimiz duygu. Ben zekiyim- “ne güzel!” BS yükselir Ben zekiyim- “keşke olmasaydım!” BS düşer Kişisel ve kollektif öz-saygı SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Benlik sunumu Diğerinin gözündeki imajımızı kendi haline bırakmak yerine kontrol etmeye çalışırız. Benlik sunumunun 2 türü: Otantik benlik sunumu Stratejik benlik sunumu SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK Benlik sunumu stratejileri Olumlu izlenim oluşturma Olumlu bir izlenim oluşturarak ya da Başkalarını kötü göstererek iyi görünmeye çalışma Olumsuz izlenimden kaçınma Olumsuz izlenimlerden kaçarak ya da Olumsuz izlenimle savaşarak kötü görünmemeye çalışma SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK

Zırh kuşanıp kılıç takmak adamı şövalye yapmaz. CICERO SBÖ115 Sosyal Psikoloji -Prof.Dr. Hacer HARLAK