PATOLOJİK PSİKOLOJİ DERSİ Dr.Ayhan Çakıcı Eş Psk. Danışman

Patoloji Nedir? Hastalık çalışması ve bilimi kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuş hastalıklar bilimi anlamına gelen bir sözcüktür. Ayrıca belirli bir bozukluğun tipik özellikleriyle birlikte bütününe patoloji denilebilir. Patoloji hastalık bilimi özellikle altta yatan hastalıkla ilgili hücrelerdeki, dokulardaki, organlardaki yapısal ve işlevsel değişikliklerin tanınması, araştırılması incelenmesiyle ilgilenir.

Semptom Nedir? Semptom, vücuttaki bir hastalığa eşlik eden ve hastalığın göstergesini oluşturan belirti demektir. Belirtiler:1)Üzüntü 2)Ağlama 3)Uykusuzluk 4)İştahsızlık 5)Çok konuşma 6)Çok hareketlilik gibi.

Sendrom Nedir? Birbirleriyle ilişkisiz gibi görünen, ancak bir araya geldiklerinde tek bir hastalık olarak kendilerini gösteren şikayetler ve bulgular bütünüdür.Kısacası bir grup belirti bir araya gelirse buna sendrom denir. Psikopatolojik bir durumda meydana getirir.

Bozukluk (Disorder) Nedir? Doğuştan veya sonradan oluşan bir anormalliktir. Birkaç tane sendrom bir araya gelirse buna bozukluk veya hastalık denir. Belirtilerin herhangi bir nedeni biliniyorsa bu duruma hastalık denir. Nedeni bilinmediği halde uzun zaman devam eden bir hastalık söz konusuysa buna bozukluk denir.

Normal ve Anormal Neyin normal,neyin normal olmayan(patolojik) duygu, düşünce ve davranış olduğunu söylemek zordur. Aynı stres verici olayı yaşayanlardan bir kişi depresyona girebiliyorken, diğer bir kişi stres verici olaya ilgisiz kalabiliyor. Bu durumda hangi davranışın normal olduğunu söylememizi zorlaştırıyor.

İstatiksel olarak çoğunluğa uyan ve çan eğrisinin iki aşırı ucunda kalmayan kişi normaldir. Hekimlikte istatiksel yöntem çok kullanılır ve istatiksel bulgulara göre normalin alt ve ve üst sınırları çizilir. Ruh sağlığı açısından çoğunluğa uyum sağlığın ölçütü olabilir mi? Çoğunluğa uymayanları hasta kişiler olarak görebilir miyiz? Görülüyor ki ruh sağlığının statiksel tanımı çoğu kez göreceli, bazen de geçersizdir. Bu nedenle klinik açıdan normali tanımlaya bilmek için değişik ölçütler içeren görüşler ortaya atılmıştır.

Görülüyor ki şimdiki bilgilerimizle normalliğin ve aşırı olmayan anormalliğin sınırları kesin belli değildir, ölçütleri görecelidir. İstatiksel ve klinik görüşlerin, çevreye uyum varsayımının hepsinde az ya da çok gerçek payı vardır, fakat çağdan çağa, toplumdan topluma, hatta bireyden bireye görecelidir, değişebilir. Şu kesin ki, her sağlıklı diye bilinen kişide sağlıksız özellikler(bir kısmı genlerde saklı olabilir) hasta diye bilinen kişilerde de sağlıklı yanlar bulunabilir.Kimseye ‘normaldir’ diyemeyiz ama, bazı olgular dışında belirgin bir ruhsal bozukluğun olmadığını çoğu kez söyleyebiliriz. Ancak bu da normalin ne olduğu sorusuna yanıt değildir.

Anormalin Tanımı: Anormalin tanımını yapmak daha kolay görünüyor. Ruh sağlığı bozulan kişi, genellikle duygu, düşünce ve davranışlarında değişik derecelerde şu özellikleri taşır. -Tutarsızlık -Aşırılık -Uygunsuzluk -Yetersizlik

Dikkat edilirse bunlarda da bir takım değer yargılarının izlerini görebiliriz. Genellikle yetersiz, tutarsız, uygunsuz ve aşırı derken belli normlara göre söylemiş oluyoruz. Bu normlardan bir kesimi, evrensel ve kalıcı olup, bir kesimi ise çağdan çağa, toplumdan topluma değişebilir. Zaman ve yer göreceliğini göz önünde tutmak koşulu ile bu özellikleri kullanabiliriz. Her kişide tutarsız, uygunsuz, aşırı, yetersiz davranışlar görülebilir. Hasta sayılabilecek kişide bu özelliklerin az çok şu nitelikleri taşıması gerekir. -Sürekli ya da yineleyici olması. -Bireyin verimli çalışmasını bozması. -Kişiler-arası ilişkilerini bozması.

Psikolojik Bozukluklar ve Sınıflandırılması Uluslararası geçerliliği olan referans kaynaklarına göre ruhsal rahatsızlıklar 2 temel grupta incelenmektedir: Psikoz ve Nevroz (Nevroz kelimesi bir süredir bilimsel literatürde kullanılmamakla birlikte halen geçerli bir terimdir) PSİKOZUN TANIMI: Bir kişinin gerçeği değerlendirme yetisindeki bozulmadır. Düşünce ve duyunun ağır oranda bozulduğu zihin durumunu tanımlamakta kullanılan genel bir psikiyatri terimidir. Psikoz genelde ağır psikiyatrik vakalar için kullanılır. Bu tür vakalarda kişinin gerçeği algılama yeteneğinin kaybolması, halisünasyonlar ve düşünce bozuklukları belirgin olarak görülür.

Psikozun mantığı: Bunlardan ilki, yalnızca bir ortak yanı olan iki nesnenin aynı kabul edilebilmesi. Örneğin, bu sistemle düşünen birisi için, 'Başbakan gözlüklü, ben de gözlüklüyüm, öyleyse ben de başbakanım' diye akıl yürütmek olanaklı. kinci özelliği, doğa ve toplum kurallarına göre işleyen süreçlerin, kişisel güç ve niyetlere dayandırılarak açıklanması. Örneğin, psikotik bir hasta, Bengaldeş'teki sel felaketine, Kobe depremine ya da uzay mekiği kazasına kendisinin neden olduğunu ileri sürebilir. Psikotik mantığın üçüncü özelliği, önce yargıya varıp sonra kanıt toplanması. Örneğin kişi, Cumhurbaşkanının ona önemli bir mesaj iletmeye çalıştığı yargısına sahiptir. Televizyonun karşısına geçip haberleri izlemeye başlar. Bu noktadan sonra artık tüm olup bitenleri kafasındaki yargıyı doğrulayan birer işaret olarak görmeye hazırdır. Onun şapkasını sallaması, kameraya doğru bir bakışı ya da konuşurken bir an duraklaması, hep kendisine mesaj iletme çabasının açık belirtileri olarak kabul edilir.

NEVROZUN TANIMI: Gerçeği değerlendirme yetisinde bozulma yoktur NEVROZUN TANIMI: Gerçeği değerlendirme yetisinde bozulma yoktur. Kişi kendinde bazı belirtiler olduğunu bilir ama bu gerçeği görmesini engellemez hayatını sürdürmesine mani olmaz. Nevroz, toplumsal tavır ve davranışları tutuklayan ve kişide ruhen hasta olduğu bilinciyle birlikte bulunan ruhsal bir hastalıktır. Nevrozlarda Kişilik derinden sarsılmasa da günlük yaşamda verimsizlik, iletişim kopuklukları, psikosomatik belirtiler ön plandadır.

Nevrozlar psikozlar kadar ağır değildir Nevrozlar psikozlar kadar ağır değildir. Ancak davranış ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkilemektedir. Nevroz kavramı oldukça eski bir kavram olup geniş bir hastalık grubunu kapsar. Nevrozlar temel olarak anksiyete (bunaltı) ve buna eslik eden somatik belirtilerle seyreden bireyin gerçekle bağlantısının kopmadığı, kişilik bütünlüğünün korunduğu hastalığa iç görünün kaybolmadığı, psikozlara göre daha az ağır olan bozukluklardır.

Beyinde(Serebrum) duygu, düşünce gibi aktiviteler bulunmaktadır Beyinde(Serebrum) duygu, düşünce gibi aktiviteler bulunmaktadır. Beyincikte(Serebellum’da) hareket, denge gibi aktiviteler bulunur. Beyin sapında (medulla obligata’da) tansiyon, nabız, solunum gibi vital(Hayati) bulgular dediğimiz aktiviteler bulunur. Psikoloji ile ilgili konular Beyin (serebrum) ile ilgilidir. Beyinde oluşabilecek bozukluklar 5 grupta toplanabilir. 1.Düşüncede bozulma. 2.Algıda bozulma. 3.Davranışlarda bozulma. 4.Konuşmada bozulma. 5.Duyguda bozulma.

Düşünce, algı, davranış ve konuşmada bozulma pozitif belirtiler olup, duygularda bozulmalarda negatif belirtiler şeklindedir. Psikozda bu bozukluklar görülür. Bunlardan en önemlisi düşünce de bozulmadır. Pozitif belirtilerin tanınması kolaydır, çünkü bunlar normalden belirgin olarak farklıdır. Pozitif belirtilerin olmadığı zamanlarda negatif belirtiler genellikle gözden kaçacaktır, ama kişinin yardıma ihtiyacı devam etmektedir.

1. Düşüncede Bozulma: A)Düşüncenin içeriğinde bozulma; Düşüncenin içeriğinde bozulmaya hezeyan (Sanrı) denir. Gerçeği değerlendirme yeteneğindeki bozulmadır. Hezeyan; bir davranışa hezeyan denmesi için, o davranış , kişinin konumuna ve kültürüne aykırı olacak, kişi iddiasında ısrarlı ve inatçı olacak, garip olacak. Hezeyanlar ikiye ayrılır. a)Garip olmayan hezeyanlar b)Garip olan hezeyanlar

a)Garip Olmayan Hezeyanlar -Perseküsyon Hezeyan:Takip edildiğini, birilerinin kendisinin peşini bırakmadığını, her an saldırıya uğrayacağına dair hezeyan.Kötülük görme, kuşku hezeyanı. -Grandiöz Hezeyan:Çok değerli, güçlü, üstün, özel birisi olduğunu düşünme. Büyüklük hezeyanı. Örneğin kendini tanrı veya peygamber olarak görür. -Megalomani Hezeyan:Kişinin kendisine gerçekle uyuşmayan üstün nitelikler yakıştırmasıdır. Büyüklük hezeyanları kişinin, yetenekleri, nitelikleri ve yaşantısı hakkındaki mantıksız inançlara dayanır. -Referans:Alınma hezeyanı. -Erotomani(Cinsel) Hezeyan:Kişinin düşüncelerine, sosyal ilişkilerine ve ruhsal yaşamına bütünüyle cinsel fantezilerin egemen olmasıyla belirlenen erotik hezeyan. Ör: Tecavüze uğradığına veya çocuğunun kendine ait olmadığına inanma.

-Bedensel(Somatik) Hezeyan: Bir hastalığı olduğuna inanır. -Dini hezeyan: -Patolojik kıskançlık (jaluzik)Hezeyanı: Aldatılma, sadakatsizlik düşünceleri vardır, boşanma veya öldürme eylemi görülebilir. Üstünü arama, cep telefonu veya faturaları kontrol etme, takip etme davranışları sergileyebilir. -Suçluluk Hezeyanı:Dünya benim yüzümden mahvoluyor düşüncesi. -Nihilistik hezeyanlar: Vücudunun veya organlarının çürüdüğüne inanma. Vücudunun bir bölümünün diğer kişilerin ya da tüm dünyanın yaşamadığını, öldüğünü, düşünmesiyle karakterize defressif bir hezeyan türü.

b)Garip Olan Hezeyanlar: -Düşüncelerinin okunduğuna inanma. -Güneşte yürüdüğüne inanma -Kafasına düşünce sokulduğuna inanma. -Düşüncelerinin yayınlandığına inanma. Düşüncelerinde blokaj olduğuna inanma. -Düşüncelerinin geri çekilmesine inanma. -Etkilenme hezeyanı.

2)Algıda Bozulma Algıda bozulmaya halüsinasyon(Varsanı) denir. Halüsinasyon olmayan bir şeyi varmış gibi algılamak demektir. Beş çeşit halüsinasyon vardır. a)İşitsel halüsinasyon b)Görsel halüsinasyon c)Dokunma halüsinasyon d)Koklama halüsinasyon e)Tat alma halüsinasyon

3. Davranış Bozukluğu Dağılmış davranış ya da aykırı davranışlar da denir. -Taşkınlık -Hareket tekrarları (stereotipi) -Donakalım beliritileri Örnek; Toplum içinde soyunmak gibi.

4.Konuşma Bozuklukları B)Düşüncenin Formunda Bozulma: Buna enkoheran konuşma ya da dağılmış konuşma da denir. Konuşma bozukluğunda, çağrışımlarda gevşeme olur, konuşma raydan çıkar veya dikişsiz konuşmalar görülür, yani birbirinden anlamsız konuşmalar olur. Bu bozukluk düşüncenin formunda bozulmadan kaynaklanır.

5. Duygularda Bozulma Duygularda bozulmanın belirtileri negatif belirtilerdir. Duygulardaki hissizleşme ve küntleşme şeklinde olan bozulmadır. Duygulanımda küntlük: Duygulanım (Anlık) Mood: Duygudurum (Son dönemlerdeki duygular) Aloji:Konuşmada azalma Avolüsyon:İstençte azalma

Kaynak Psikolojik Danışma Kuramları / Ersin Altıntaş ve Mücahit Gültekin Aktüel Yayınları.