KARARSIZLIK İNDEKSLERİ Melik Ahmet Taştan&Ayhan Erdoğan Analiz ve Tahminler Şube Müdürlüğü

İNDEKS ELDE EDİM YÖNTEMİ İndekslerin tamamına yakını parsel metodunu esas alır. Yani çevre atmosfer ile hava parseli arasındaki ilişkinin değerlendirilmesini. Her indeks uygulaması sonucunda, belirli bir sabit sayı değeri hesap edilir. Hesap edilen sabit sayının değerine göre de atmosferik kararsızlık şiddeti veya kararlılık şiddeti tespit edilir. Günümüzde indeks değerleri sayısal hava tahmin modelleriyle birlikte ileriye dönük tahmin haritalarının hazırlanmasında kullanılmaktadır.

İNDEKS ÇALIŞMALARI Her ülke kendi bulunduğu şartlara (enlem, boylam, denizsel etkilere açıklık, yükseklik vb), bağlı olarak geliştirmiştir. Bu nedenle burada bahsedilen her indeks Türkiye’de kararsızlığı en iyi tahmin edecek anlamına gelmemektedir. Ülkemiz için hangi indeksin hangi meteorolojik şartlarda (cephesel yaklaşma, konveksiyonel kararsızlık şartları v.b.) daha iyi çalıştığı ve sonuç verdiğinin araştırılması ve tecrübe edilmesi gerekir.

İNDEKSLERE GENEL BAKIŞ Klasik indeksler (K, Total Totals, Sweat, Showalter, Lifted, Boyden v.b.) atmosferdeki bazı standart seviyelerdeki genellikle sıcaklık, nem ve rüzgar hız/yönü esas alınarak kararsızlık için sınırlı bir yaklaşım elde etmeye çalışırlar. Genellikle Amerika ekseninde yapılan kararsızlık çalışmalarında; süper hücreli oraj yaklaşımı esas alındığından; yer seviyesinden, atmosferin üst seviyelerine kadar CAPE (Konvektifleşmeye uygun enerji) miktarını, süper hücreli orajları tetikleyen 0-6 km arasındaki dikey rüzgar sheari ve hortum tahminine yönelik olarak da 0-1 km ve 0-3 km tabakasındaki fırtına nisbi sarmalını (Storm RElative Helicity-SREH) hesaplamaya yönelik bilimsel notasyona uygun indeksler kullanılmaktadır.

KLASİK İNDEKSLER

1. SHOWALTER KARARSIZLIK INDEKSI (SSI) SSI, bir parseli 850 hPa dan kuru adyabatik olarak kendi LCL seviyesine, sonra oradan nem adyabatik olarak 500 hPa seviyesine yükselterek, bu seviyedeki çevre atmosfer sıcaklığıyla parsel sıcaklığının karşılaştırılmasıyla hesaplanır. Yapılan işlem: Temp diyagramında 850 hPa seviyesinin LCL si bulunur. Buradan nem adyabatlara paralel olarak 500 hPa seviyesine çıkılır. SSI = T(500 hPa çevre) - T(500 hPa parsel)

Basınç (mb) Sıcaklık (oC) Td T -60 -50 -40 -30 -20 200 -10 300 400 10 Basınç (mb) 400 10 20 500 30 600 40 700 800 Td T 850 mb 900 1000 Sıcaklık (oC)

Basınç (mb) Sıcaklık (oC) Nem Adyabat Te Tp LCL Td T -60 -50 -40 -30 -20 200 -10 300 Nem Adyabat Basınç (mb) 400 10 500 mb 20 500 Te Tp 30 600 LCL 40 700 800 Td T 850 mb 900 1000 Sıcaklık (oC)

Basınç (mb) Sıcaklık (oC) Nem Adyabat -10oC -8oC LCL Td T -60 -50 -40 -30 -20 200 -10 300 Nem Adyabat Basınç (mb) 400 10 500 mb -10oC -8oC 20 500 30 600 LCL 40 700 800 Td T 850 mb 900 1000 Sıcaklık (oC)

2. LİFTED İNDEKSİ (LI) Yer seviyesinden itibaren LCL seviyesi bulunur. Bu seviyeden itibaren hava parseli nem adyabatlara paralel olarak 500 hPa seviyesine taşınır. LI = T(500 mb çevre) - T(500 mb parsel) [oC]

LI esas olarak sınır tabaka içinde ortalama nem ve sıcaklık özelliklerini kullanma eğilimindedir. YORUM: Özellikle deniz kenarındaki istasyonların LI yerine SSI kullanmaları tavsiye edilir. Çünkü yerdeki nemliliğin fazla olması nedeniyle formulasyonunda LCL yi 850 hPa dan itibaren değerlendiren SSI, LCL yi yerden itibaren değerlendiren SI dan bu istasyonlar için daha sağlıklı olacaktır. YORUM: Gece tempinde LI değerinin pozitif çıkması, havanın gündüz kararsız olmayacağı anlamına gelmemelidir. Çünkü gündüz yer sıcaklığının artması ile birlikte, LI değeri, negatif değerlere düşebilir.

3. K İNDEKSİ 850 hPa, 700 hPa, 500 hPa sıcaklık ve nem bilgilerinin bir fonksiyonudur. K = T(850 hPa) + Td(850 hPa) - T(500 hPa) - DD(700 hPa) (DD : 700 mb seviyesinde sıcaklık ile işba sıcaklığı farkı)

K = T(850 hPa) + Td(850 hPa) - T(500 hPa) - DD(700 hPa) SORU: 700 hPa da kuru hava varsa K nasıl etkilenir? Sıcaklık ile işba sıcaklığı arasındaki fark, yani formüldeki DD büyür, dolayısıyla K değeri daha düşük çıkar. Fakat 700 hPa altındaki nemlilik, kararsız hava ve kaldırma mekanizması kuvvetli orajları organize edebilir ve yoğun yağmur bile oluşabilir. Dolayısıyla yoğun yağış yada kuvvetli konvektif faaliyet bu düşük K değerlerinin altında da oluşabilir.

4. BOYDEN INDEKSİ 1963 yılında Boyden tarafından İngiliz Meteoroloji Ofisinde cephesel orajların tahmini amacıyla geliştirilmiştir. Bi = T700 + [ ( H700 - H1000) /10 ] - 200 H700= 700 hPa’nın yüksekliği H1000= 1000 hPa’nın yüksekliği Analizi: Boyden indeksi 94’ten büyükse hava kararsız ve de oraj ihtimali vardır.

5. KO İNDEKSİ Özellikle deniz seviyesine yakın bölgelerdeki konvektif gelişimleri tahmin etmek amacıyla, son zamanlarda geliştirilmiş bir indekstir. KO = [(Qe500+ Qe700) / 2] –[(Qe850+ Qe1000) / 2] Qe500 = 500 hPa’nın Eşdeğer Potansiyel Sıcaklığı Qe700 = 700 hPa’nın Eşdeğer Potansiyel Sıcaklığı Qe850 = 850 hPa’nın Eşdeğer Potansiyel Sıcaklığı Qe1000= 1000 hPa’nın Eşdeğer Potansiyel Sıcaklığı

6. FAWBUSH-MİLLER INDEX (FMI) Nemli tabakayı iki eşit alana ayırdıktan sonra, o noktadan nem adyabatlara paralel 500 mb’a çıkılır. Sıcaklık okunur. Bu sıcaklık parsel sıcaklığıdır. FMI = T(500 hPa çevre) - T(500 hPa parsel)

Pozitif değerin büyüklüğü kararsızlıkla doğru orantılıdır. 7. MILLER İNDEKSİ Miller, İngiltere’de yaptığı araştırmalarda aşağıdaki ifadenin sıfırdan büyük olması durumunda sağanak veya orajların meydana gelebileceğini bulmuştur. Pozitif değerin büyüklüğü kararsızlıkla doğru orantılıdır. MI = ( T850 – T500 ) – 18.5 + 0.3 × T500 T850= 850 hPa basınç seviyesinin sıcaklığı T500= 500 hPa basınç seviyesinin sıcaklığı

Değer Analizi Negatif Seyrek konvektif bulutlar Pek çok Cumulus, seyrek kuvvetli olarak kabaran bulutlar + 1 Pek çok Cumulus, birkaç Cumulonimbus ve sağanak yağış. + 2 Pek çok kuvvetli kabaran Cumulus, birkaç Cumulonimbus ve sağanak yağışla birlikte oraj + 3 Pek çok Cumulonimbus ve sağanak yağışla birlikte dolu ve oraj + 4 Pek çok Cumulonimbus ve sağanak yağışla birlikte dolu ve oraj,Kuvvetli türbülans ve hamle >+ 4 Pek çok oraj, iri taneli dolu, oldukça kuvvetli türbülans ve hamle, bulut ile yer arasında kuvvetli şimşek

8. TOTAL TOTALS İNDEKSİ TT = VT + CT TT, 2 bileşenden oluşur, dikey toplamlar (VT) ve enine toplamlar (CT). VT, statik kararlılığı yada 850 ve 500 mb arasındaki lapse rate’i temsil eder. CT, 850 mb işba sıcaklığını kapsar. Sonuç olarak, TT statik kararlılık ve 850 mb’ın nemini kapsar. 850 hPa nem değerlerinden düşük alt seviye nem değerlerinin olduğu durumlarda temsil edici değildir. TT = VT + CT VT = T(850 hPa) - T(500 hPa) CT = Td(850 hPa) - T(500 hPa)

9. SWEAT - KUVVETLİ HAVA TEHLİKESİ İNDEKSİ (SEVERE WEATHER THREAT INDEX) Amerikan Hava kuvvetleri tarafından geliştirilmiştir. SWEAT = 12 [Td(850 hPa)] + 20 (TT - 49) + 2 (f8) + f5 + 125 (S + 0.2) TT : Total Totals indeks değeri f8 ve f5 : 850 hPa ve 500 hPa rüzgar hızı (knot) S (shear terimi) = sin(500 hPa-850 hPa rüzgar yönü)

Aşağıdaki kriterlere uymadığında, shear eşitliği sıfır olur. 850 mb rüzgar yönü 130 ile 250 derece arasında 500 mb rüzgar yönü 210 ile 310 derece arasında 500 mb rüzgar yönü-850 mb rüzgar yönü farkı pozitif 850 ve 500 mb rüzgar hızları minimum 15 knots ise. SWEAT indeksi bir indeks içine birkaç parametreyi birleştirerek kuvvetli hava potansiyelini tahmin eder. Bu parametreler: alt seviye nemi (850 mb işba noktası sıcaklığı), kararsızlık (TT indeksi), alt (850mb) ve orta seviye (500mb) rüzgar hızları ve sıcak hava adveksiyonu (850-500 mb arasındaki veering).

10. THOMPSON INDEX Tı=K index-Lifted index TI    < 25      Oraj ihtimali çok düşük TI    25-34   Oraj ihtimali var. TI    35-39    Orajlar orta ve kuvvetli olabilir. TI    => 40   Kuvvetli oraj ihtimali yüksek

Süper hücreli oraj sistematiğine dayanan indeksler (ağırlıklı olarak Amerika ve son dönemde bu konsepti uygulayan bazı Avrupa ülkeleri-İtalya, İsviçre, Avusturya v.b.)

1. CAPE VE CIN CAPE-Convective Available Potantial Energy Konvektifleşmeye Uygun Potansiyel Enerji LFC’den EL seviyesine kadar olan mesafede parsel eğrisi ile sıcaklık eğrisi arasında kalan alandır. CAPE, bir noktadaki yükselmeye müsait havanın konvektif olarak içerebileceği potansiyel enerji miktarıdır.

CAPE Aşağıdaki belirli integral formülüyle hesaplanır. Birimi joule/kg dır.

CAPE Atmosferde meydana gelen KARARSIZLIK hadisesi bu alanın büyüklüğüyle doğru orantılıdır. Bu alan ne kadar büyükse kararsızlık o kadar kuvvetli-dir, ne kadar küçükse atmos-ferde oluşacak kararsızlık o kadar küçüktür.

CIN-Convective Inhibition Konvektifleşmeye Engel Potansiyel Enerji Yer seviyesinden LFC seviyesine kadar olan mesafedeki sıcaklık eğrisi ile parsel eğrisi arasında kalan alandır. Değerinin negatif olmasının sebebi; parselin yükselmesini önleyici mahiyette olması ve parselin konvektif olarak yükselişe geçebilmesi için yenmesi gereken toplam enerji miktarını ifade etmesidir.

CIN Aşağıdaki belirli integral formülüyle hesaplanır, birimi joule/kg dır.

CIN Bu alanın büyüklüğüyle ilgili seviyedeki hava parselinin kararlılığı doğru orantılıdır.

LFC’nin hesaplanmasındaki değişik uygulamalar, farklı CAPE hesaplamalarını ve değerlerini meydana getirir: Yere bağlı CAPE (surface based CAPE-SBCAPE) Ortalama tabaka CAPE (mean layer CAPE-MLCAPE) En kararsız tabaka CAPE (most unstable CAPE-MUCAPE) CAPE’nin büyük olması oraj hücresinin çok hızlı bir şekilde oluşup olgunlaşabileceğini gösterir. Hücrenin updraft hızı CAPE’e bağlıdır. CAPE konvektif karakterli kütlelerin maksimum dikey rüzgar hızının hesaplanmasında da kullanılmaktadır:

Örnek: 19/06/2004 Çubuk Hortumu Gece tempinde CIN: 565 joule/kg 00Z tempinde yüksek miktarda CAPE varsa ve eğer CIN, gündüz ısınmasıyla, nem ilavesiyle ya da sinoptik olarak temp eğrisinin düzleşmesiyle aşılabilirse (eritilebilirse) kuvvetli oraj hücrelerinin oluşması için en uygun şartlar oluşur. YORUM: Özellikle gece tempinde CIN değeri yüksekse ve o gün için kararsızlık yağışı bekleniyorsa dikkatli olunmalıdır. Çünkü oluşacak yağış beklentilerin üzerinde anormal (kuvvetli dolu, hortum vs) meteorolojik olaylara sebep olabilir. YORUM: CIN mevcut hava parselinin yükselmesini önleyici etkide olduğu için, gece tempindeki CIN nedeniyle, sabahki bulut oluşumu biraz daha geç saate kalır, böylece hava daha fazla ısınmış olur ve konvektivite enerjisi artmış olur. YORUM: Geceki CIN enerjisi, bir şekilde (nemliliğin artması, havanın fazla ısınması gibi) CAPE’e eklenmiş olabilir. Örnek: 19/06/2004 Çubuk Hortumu Gece tempinde CIN: 565 joule/kg

CAPE’in değerce büyüklüğü ve temp üzerindeki şekli kararsızlık karakterinin ve yoğunluğunun hesaplanmasında oldukça önemlidir. Kuvvetli orajlar, tornado (hortum), dolu gibi kuvvetli hava olaylarıyla CAPE arasında sıkı bir ilişki mevcuttur. Yüksek CAPE değerleri, oluşabilecek bulut hücresinin oraj yapabilme potansiyelini artırır. Yere yakın seviyelerden başlayarak atmosferin üst seviyelerine kadar devam eden CAPE, özellikle tornado (hortum) oluşumu için en uygun pozisyondur.

CAPE dolu oluşum potansiyeliyle doğrudan ilişkilidir CAPE dolu oluşum potansiyeliyle doğrudan ilişkilidir. Özellikle 2500 j/kg’ı aşan CAPE değerleri çok iri taneli dolu oluşumu için en önemli göstergedir. CAPE’nin K veya Lifted indeks gibi diğer kararsızlık indekslerinden farkı ve üstünlüğü; sadece sabit bir seviyeyi değil LFC sevitesinden EL seviyesine kadar bütün tempi değerlendirmesi ve daha subjektif ve toplu bir bakış açısı sağlamasıdır.

YORUM: Deniz kenarındaki istasyonlarda, özellikle gece tempinde yer seviyesindeki yüksek nemlilikten dolayı bulunacak LCL seviyesi gerçeği yansıtmayacağından, buna göre hesaplanan CAPE değeri de fazla çıkacaktır. Bu nedenle, deniz kenarındaki istasyonların CAPE değerleri her zaman doğru olmayabilir, buna göre tahmin yapılacaksa dikkatli olunmalıdır. Fakat yeni RAOB programıyla yerdeki veya üst seviyelerdeki nemle (ve diğer değişkenlerle) oynamak mümkün.

2. DİKEY RÜZGAR SHEARİ 0-6 km dikey shear vektörü (kts) 0-6 km dikey shear vektörü yer rüzgarı ile 6 km rüzgarının vektörel farkıdır. 0-3 KM SHEAR Yer rüzgarı ile 3 km’deki rüzgar hızı farkı (m/sn) alınır ve 3’e bölünür. Analiz Değer Zayıf shear 20 knot’dan az Orta kuvvette shear 20-35 knot Kuvvetli shear 35 knot’dan büyük Değer (s-1 x 10-3) Analiz 0 - 3 Zayıf Shear 4-5 Orta Kuvvette Shear 6-8 Kuvvetli Shear >8 Çok Kuvvetli Shear

3. FIRTINA NİSBİ DÖNÜŞ POTANSİYELİ (STORM RELATIVE HELICITY - SREH) V : yatay hız (yer-relative vektör rüzgarı), C : oraj hücresi hareket hızı , w : yatay vortisiti vektörü. SREH, 0-3 Km dikey rüzgar hız ve yön sheari ve alt seviye rüzgar kuvveti yardımıyla bulunan bir matematiksel ifadedir. Helisiti, bu üç değişkenden herhangi birinin fazla olması durumunda büyür. Herhangi birinin sıfır olması SRH’yi de minimize eder. SRH’nin çok küçük olması süpersel oluşma potansiyelini ve tornado oluşma ihtimalini azaltır.

Dikey rüzgar sheari; rüzgar hız ve yönünün yükseklikle değişimi olup, atmosferde iki tabaka arasındaki rüzgar yön ve hızındaki vektörel fark olarak hesaplanır. Hodograflar, yüksek seviye sondaj veya modelden üretilmiş rüzgar profillerinden, dikey rüzgar shearini gösterirler. Çevresel storm hareketi ve shear vektörleri hodograflar ile belirlenebilir. Bu parametreler storm yapılanmasını belirlemede kullanışlı parametrelerdir. Bir hodografın verilen bir derinlikte (0-3 Km, 0-6 Km gibi) uzunluğu ve şekli, storm çevresi dikey rüzgar sheari potansiyelini belirlemede ve konvektif storm yapısı ve değerlendirilmesinin tahmininde önemli bilgiler verir.

4. BULK RICHARDSON NUMBER (BRN) Bir oraj çevresinde CAPE ile rüzgar sheari arasındaki dengeyi gösteren bir indekstir. CAPE updraft gücünü belirlerken, shear storm karakterini (supercell, multicell v.b.) belirler. BRN, ekseriya verilen çevreler içinde konvektif fırtına tipinin tatmin edici bir göstergesidir. U: Diferansiyel shear U = (0 - 6 Km ortalama rüzgar hızı) – ( 0 - 500 m ortalama rüzgar hızı)

5. ENERJİ HELICITY İNDEKSİ – EHI SRH : Storm relative Helicity (0-3 Km) CAPE : Pozitif alan (LFC den EL seviyesine kadar)

EHI Değeri Hadise Analizi <1.0 Çoğunlukla Supercell ve tornado beklenmez,fakat konvektif karşılaşmalar ve shear zonlarının EHI değerini temsil etmeyen bir konuma getireceği noktasında uyanık olun 1.0-2.0 Supercell ve tornado mümkün,fakat genellikle tornadolar şiddetli ve uzun ömürlü değillerdir. 2.0-2.4 Superceller daha muhtemel ve mezosiklon kaynaklı tornadolar mümkün 2.5-2.9 Mezosiklon kaynaklı supercell tornadoları daha muhtemel 3.0-3.9 Kuvvetli mezosiklon kaynaklı tornadolar (F2 ve F3 ) mümkün 4.0 + Şiddetli mezosiklon kaynaklı tornadolar (F4 ve F5 ) mümkün

6. LCL YÜKSEKLİĞİ Herhangi bir hava parselinin kuru adyabat olarak yükseltildiği zaman doymuş hale geldiği seviyeye Lifting Condensation Level denir. LCL seviyesinin yere çok yakın olması ve 0-1 km dikey rüzgar shearinin fazla olması da oluşacak oraj hücrelerinin tornado (hortum) oluşturma potansiyelini artırmaktadır Mesosiklon İhtimali Hafif Orta Kuvvetli Çok Kuvvetli LCL Yüksekliği >1500 1250-1499 1000-1249 <1000

7. LFC (LEVEL OF FREE CONVECTİON) YÜKSEKLİĞİ LFC yüksekliği (m) Supercell ve hortum potansiyeli >= 2500 Zayıf 2000-2500 Orta 1500-2000 Kuvvetli < 1500 Çok kuvvetli

8. DONMA SEVİYESİ (FREEZING LEVEL- hPa) Dolu oluşum tahmini için kaba bir tahmin verir. Donma seviyesi o0 C izoterminin sıcaklık eğrisini kestiği noktanın basıncıdır. Donma seviyesi >= 650 mb < 650 mb Önemi İri dolu oluşumu için ideal İri dolu oluşumuna engel

YARDIMCI PARAMETRELER

Şarta bağlı kararsızlık LAPSE RATES (0C/Km) Lapse Rate atmosferde sıcaklığın yükseklikle değişme (terselme) oranını belirtir. Dik bir lapse rate,çevresel sıcaklığın yükseklikle hızla azaldığını belirtir. Daha dik çevresel lapse rate potansiyel olarak daha kararsız bir atmosfer demektir. 700-500 mb Lapse-Rate < 6 0C/km 6 ile 7 0C/km arasında > 7 0C/km > 9,5 0C/km Analizi Kararlı Şarta bağlı kararsızlık Kararsız Mutlak kararsız

YAĞIŞABİLİR SU MİKTARI Yer seviyesi ile 500 hPa basınç seviyesi arasındaki her standart basınç seviyesinin (Yer, 850, 700, 500 hPa) işba sıcaklığına göre ortalama karışma oranı bulunur. Bu değer ile tespit edilen iki basınç seviyelerinin basınç farkı çarpılır. Bu işlem her seviye için ayrı ayrı yapılır. Çıkan sonuçlar toplanır ve 98 sabit sayısına bölünerek PW değeri elde edilir.Bu parametre, troposferdeki toplam nem içeriğini verir. PW = ( dP × w ) / 98 Yerden 500 hPa seviyesine kadar dP : İki seviye arasındaki basınç farkı hPa w : Karışma oranı (Mixing ratio) gr/kg

PW değeri (mm) Analizi >= 12 Çok az nemli 13-37 Az nemli 38-43 Orta nemlilik 44-50 Yüksek nemlilik >= 51 Çok yüksek nemlilik PW değeri (mm) Analizi <= 15 Kuvvetli oraj olasılığı azdır 16 – 20 Kuvvetli Oraj =>21 Kuvvetli orajla birlikte tornado aktivitesi için potansiyel vardır

EŞDEĞER POTANSİYEL SICAKLIK L: Gizli buharlaşma ısısı ( 2.5*106 J/Kg – 0 oC de) Ws: Doymuş karışma oranı Cp: 1005 J/Kg (sabit basınç ve sıcaklıkta) T: Sıcaklık Eşdeğer potansiyel sıcaklık; sıcaklıklık, nem ve parselin pseudo-adyabatik işlemlerle ilgili termodinamik bir değişkendir. Eşdeğer potansiyel sıcaklık, konvektif kararsızlığın ihtimalini tahmin etmekte kullanılır Eşdeğer potansiyel sıcaklık (Theta-E) 1000 milibar seviyesine doğru potansiyel sıcaklığı takip eder. Bu standart potansiyel enerji seviyesi olan 1000 milibarı kullanarak bütün seviyelerde parsellerin karşılaştırılmasına imkan tanır.

Eşdeğer potansiyel sıcaklık, operasyonel olarak, hangi bölgenin en fazla kararsız olduğunu tahmin etmekte kullanılan haritalardır. Sıcaklık ve nem arttıkça, bir hava parselinin eşdeğer potansiyel sıcaklığıda artar. Bundan dolayı; yeterli kararsızlığa sahip, çevresine göre yüksek eşdeğer potansiyel sıcaklık ( eşdeğer potansiyel sıcaklık sırtları – Theta-E ridge) alanları, ani oraj oluşum bölgeleri olarak bilinirler. Eşdeğer potansiyel sıcaklık sırtı alanları, en çok sıcak hava ve nem adveksiyon alanları içinde bulunurlar. Şekilde temp diyagramında eşdeğer potansiyel sıcaklık değerinin bulunuşu gösterilmiştir.

ISLAK HAZNE SIFIR DERECE YÜKSEKLİĞİ (WET BULB-ZERO HEIGHT) Islak hazne sıcaklığının sıfır derece olduğu yüksekliktir. Bu değer hem dolunun erimeye başladığı, hemde downdraftın başladığı yüksekliği tesbit etmek için kullanılır. Islak hazne sıcaklığı yüksekliğinin 7000 ft ile 10500 ft arasında olması, yere dolunun ulaşması anlamında optimum durumdur. Islak hazne sıcaklığı yükseklik değerlerinin büyük olması, yüksek seviye kararlılığını ve dolu düşüşünde büyük erime zonlarını ifade eder. Diğer taraftan ıslak hazne sıcaklığı yükseklik değerlerinin düşük olması, atmosferin alt seviyelerinin, kuvvetli konveksiyon için oldukça serin ve kararlı olduğunu gösterir.

Örnek İnceleme

Tuzla Hortumu Tuzla’da saat 19 Haziran 2014 günü saat 18:00 sularında deniz üzerinde meydana gelen hortum , kıyıya doğru hareket etmiş ve kısa süre de olsa kıyılarda etkili olmuştur. Hortum sonucu büyük şans eseri ölüm ve yaralanma olmazken, maddi hasarlar meydana gelmiştir. Hortumun oluşturduğu hasarlar incelendiğinde; araçları ters çevirmesi ve ağaçları kökünden sökmesi nedeniyle hortumun Fujita skalasına göre F2 kuvvetinde olduğu değerlendirilmektedir. Gülriz Katurman@havadelisi

İşba sıcaklığı düzeltilerek elde edilen 12:00 Gmt skew_t diyagramı

17:30 TSİ yer ve işba sıcaklığı girilerek RAOB programından elde edilen Skew t diyagramı

8 Eylül 2013 Kastamonu Hortum

9 Nisan 2012 Elazığ Hortumu

19.06.2004 ÇUBUK HORTUMU

2 Ağustos 2011 Esenboğa Islak Microburst https://www.youtube.com/watch?v=qlDHAxuAHxw

Kuru Microburst

07.06.2014 Adana Sel

26 Mayıs 2011 İzmir

7 Ağustos 2012 Samsun Seli

8 Ağustos 2013 Samsun Seli

Yararlanılan Kaynaklar Ayhan Erdoğan ders notları Yüksel Yağan - Skew T- Log P Diyagramı Ders Notları Bart GEERTS – Stability Indices F. REMER – Skew T Indices Comet Program_Skew T Mastery Wyoming Üniversitesi Skew t ürünleri