STERİLİZASYON DERSİ 7. HAFTA DERS NOTLARI YRD. DOÇ.DR. Kadri KULUALP

ANTİSEPTİK VE DEZENFEKTANLAR 1. Halojenler 2. Alkoller 3. Aldehitler 4. Fenolik bileşikler 5. Oksidleyiciler 6. Katyonik deterjanlar 7. Metal bileşikleri 8. Diğerleri

Cilt üzerine uygulanan; HALOJENLER İyot En etkili ve en sık kullanılan, etkisi en çabuk başlayan antiseptiktir. Cilt üzerine uygulanan; % 7’lik solüsyonu bakterilerin % 90’ını 15 saniyede % 1 lik solüsyonu ise % 90’ını 90 saniyede öldürür. Tentürdiyotun bileşimi; 2 gr iyot + 2.5 gr NaI + % 50 etanol, 100ml ye tamamlayacak kadar. NaI iyodun çözünürlüğünü artırmak ve çökmesini azaltmak amacıyla katılmıştır tek başına antimikrobik özelliği yoktur.

Tentürdiyot 1 litreye 3-4 damla ile su dezenfeksiyonunda kullanılabilir. Cerrahi kliniklerde Tentürdiyotun yerini giderek iyodoforlar (povidon-iyot gibi) almıştır (povidon-iyot= polivinil prolidon). Tentürdiyot alkollü bir solüsyon olduğundan; *** Sıyrık ve yara varsa şiddetli ağrıya neden olur. *** Kostik etki yapabileceğinden mukozalarla temas ettirilmemelidir. Lugol solüsyonu = % 5 iyot + % 10 KI içerir antiseptik olarak kullanılabilir ama Türkiye de yaygın değildir.

İyodun alkoldeki % 1’lik solüsyonu sık aralarla cilde uygulandığında eksfoliasyon yapar ve yüzeysel mantar enfeksiyonların tedavisinde kullanılır. Duyarlı kişilerde uygulandığı cilt alanında dermatite neden olabilir bu etki alkolle silinerek önlenebilir. İçilirse akut zehirlenmeye neden olabilir. Belirtiler iyodun sindirim sisteminde ve glottiste yaptığı kostik etkiye bağlıdır. Aspirasyon pnömonisi de olabilir. Antidot olarak nişastanın sudaki karışımı ve 10-20 gr sodyum tiyosülfat içirilir. İyotlu ilaçların cilde uygulanması tiroit fonksiyon testlerini bozabilir.

İyodoforlar İyodun suda çözünen büyük moleküllü maddelere veya katyonik deterjanlara revesibl olarak bağlanması suretiyle oluşturulurlar. Cilt üzerine uygulandıklarında iyot salıvermek suretiyle etkilerini oluştururlar. En sık kullanılan povidon-iyot’ tur. Povidon iyodun %’10 luk solüsyonu = % 1’lik serbest iyot solüsyonuna eşit etkinlik gösterir. İyodoforların jermisid etkinliği daha zayıf olmasına rağmen yaraya uygulandığında daha az tahriş ve yanma yapmaları nedeniyle tercih edilirler.

POVİDON İYOT %10’LUK SOLÜSYON HALİNDE; Ameliyattan önce el temizliği Cilt antiseptiği Küçük yara ve sıyrıkların tedavisi Yanık tedavisi (merhem şeklinde) Üriner kateter ve periton diyalizi araçlarının dezenfeksiyonu Vajinitlerin tedavisi Diş çekilmeden önce gingiva oluğuna sürülebilir.

Klor ve Hipoklorit Asit Klor gazı, suların dezenfeksiyonu için kullanılır Aktif klor; 0.5-1 ppm’de duyarlı mikroorganizmaları öldürür. 5 ppm (parts per million) de sporisid etkinlik yapar. Hipoklorik asitin stabilitesi çok düşük olduğundan tıpta sodyum tuzu (sodyum hipoklorit, NaClO) şeklinde kullanılır. Bu bileşikte fazla stabil değildir, solüsyon taze olarak hazırlanmalıdır. Nekrotik dokuyu ve kan pıhtısını eritir (kanamanın durmasını geciktirir). Cilt üzerine irritan etkisi vardır, allerjik reaksiyonlara neden olabilir.

2. ALKOLLER Alkoller proteinleri denatüre etmeleri ve bakteri sitoplazma membranının permeabilitesini bozmaları nedeniyle jermisid etkinlik gösterirler. Etil alkol İzopropil alkol jermisid olarak kullanılırlar Cilt üzerine uygulanırsa 2 dakika içinde bakteri sayısını %90 oranında azaltır. - Antibakteriyel etkileri güçlü olmasına rağmen, cilt üzerinden çabuk buharlaştığından orta derecede bakterisid etki gösterirler. Bakteri sporlarını etkilemezler.

A. Etil Alkol % 70’ lik solüsyonu antiseptik olarak kullanılır. Daha yüksek konsantrasyonlarda bakteri yüzey proteinleri çabuk bir şekilde çöker ve alkol içeriye giremez. Etil alkol sıyrılmış cilt yüzeylerinde kabuk oluşmasına neden olur. Bu tabakanın altındaki bakteriler alkolün etkisinden kurtulabilir. İntakt ciltte kuruluk, zedelenmiş yüzeyde ise irritasyon yapar. B. İzopropil alkol Antiseptik olarak %70 lik solüsyonu kullanılır. Daha yüksek konsantrasyonları da aynı derecede etkilidir. Vazodilatör etkisi nedeniyle yara kanamasını artırabilir.

3. ALDEHİTLER Proteinlerin -NH2 gruplarını ve DNA bazlarını alkillemek suretiyle yapı ve fonksiyonlarını bozarlar. Yüksek konsantrasyonlarda proteinleri çöktürürler. Alkoller gibi histolojide dokuları tespit etme amacıyla kullanılır. Antiseptik olarak pek tercih edilmezler, dezenfektan olarak sık kullanılırlar.

A. Formaldehit Güçlü ve geniş spektrumlu fakat etkisi yavaş gelişen bir jermisiddir. % 2-8 solüsyonu cerrahi malzeme sterilizasyonunda, % 3’lük solüsyonu el ayak tabanı hiperhidroz tedavisinde, % 2’lik solüsyonu kist hidatik skolekslerini öldürmek amacıyla kist içine enjeksiyonda, ** Astımlılarda formaldehit krizi tetikleyebilir. İşyerlerinde 3 ppm altında olmalı. Buharına maruz kalan kişilerde klasik nazal alerji oluşabilir.

B. Formol Piyasadaki % 34-38’ lik solüsyonudur. Formaldehitin katı halde çökmesini engellemek için metil alkol katılmıştır. C. Glutaraldehid Formaldehit gibi geniş spektrumludur. - 10 dakika içinde bakterisid etki - 30-40 dakikada virusid etki - 10 saat içinde sporisid etki - Dezenfektan olarak %2 lik solüsyonu kullanılır