DİNÎ GELİŞİM VE TEORİLERİ Hakan ZAFER Din Psikolojisi 6 DİNÎ GELİŞİM VE TEORİLERİ NOT: Bu slayttabaşka bir resim ister misiniz? Resmi seçin ve silin. Şimdi yer tutucuda Resimler simgesini tıklatarak kendi resminizi ekleyin.

Dinî Gelişim Dini gelişim sürekli ve stabil değildir. Farklı yaşlarda kopmalar, artış veya azalma yaşanabilir. En önemli değişken Tanrı ve din algısının yaşa göre değişmesidir. Gelişim baştan ayağa genelden özele şeklinde olur.

1- ÇOCUKLUK DÖNEMİ Soyut ve Somut algılama biçimleri كل مولود يولد على فطرة الاسلام Her çocuk Müslüman mı doğar? 3 Yaş sonrasında başlar İnanç mı pratik mi? Taklit ve telkin üzerine kurulu dini gelişim Dini kişilik ve kurumlarla ilişkisi Güven – Himaye ihtiyacı İlk dönem egosantrik 8 yaşına kadar antropomorfık (kaç parmağı var?)

1-BİLİŞSEL GELİŞİM TEORİSİ – Jean Piaget Evreler: DUYUŞSAL DEVİMSEL EVRE: 0–2 yaş. Nesne sürekliliği. Sadece somut algı vardır. İŞLEM ÖNCESİ EVRE: 2–7 yaş. Realite SOMUT İŞLEM: 7–11 Somut. Mantık kuralları ve sınıflandırma uygular. FORMAL İŞLEM EVRESİ: 11 yaş sonrası. Soyutlama ve kavramlaştırma

2-SOSYAL ÖĞRENME TEORİSİ - Albert Bandura İlkeleri: Ödül Ceza Pekiştirme - Tekrar Taklit Model alma

3- BAĞLANMA (ATTECHMENT) TEORİSİ Jhon Bowlby, Donald Kirkpatrick 2 Tip Sonuç (Bağlanma Meyli): 1-Tehdit veya üzüntü anında güvenli sığınma 2-Tehlike dışında çevrenin keşfi için güvenli merkez Bağlanma Türleri : Güvenli - Güvensiz - Gerilimli Ve Kaçınmalı Din psikolojisine uyarlayan Donald Kirkpatrick Tanrı ve babaya benzer roller biçme Stres ve diğer güçlüklerle başa çıkmada yardımcıdır. Bağlanma teorisine göre Tanrıya dua ederken yakınlık duyulur. Ödünleme Teorisi: Ana-babalarıyla güvenli ilişkisi olmayanların bu eksikliği sevgi dolu kişisel ve ulaşılabilir Tanrıyla telafi etme eğilimi. Zihinsel Model Hipotezi: Bireyin erken dönemdeki modellemelerinin Tanrı ve dini inançlarını yapılandırmada referans olduklarını öngörür.

4- BALDWİN TEORİSİ – James Mark Baldwin Tanrının bağlılık ve gizemle (mistisizm) algılanması. Evreleri: 1.Fiziksel Kendiliğindenlik Bebek bağlanır, evren onun için anlaşılmazdır. 2.Entelektüel Aşama Anne- babanın açıklayıcı yeterliliği vardır. 3.Ahlaki Aşama 4.Estetik Deneyim Aşaması

5-HARMS TEORİSİ- Ernest Harms Evreler: Peri masalları evresi: 3–6 yaş Gerçekçi evre: 7–12 yaş Bireysel evre: 13–18 yaş

6- ELKİND TEORİSİ: David Elkind Piaget’nin bilişsel yaklaşımını dini gelişime uyarlar. Evreler: Korunma-himaye arayışı: 0-2 yaş Temsil arayışı: 3-6 yaş. İlişki arayışı: 7-12 yaş İdrak arayışı: 12-22 (Ergenlik)

7- GOLDMAN - DİNİ DÜŞÜNCE GELİŞİMİ- Ronald Goldman Piaget benzerliği. Evreler: Sezgisel Dini Düşünce: 0 -7 yaş Birinci Geçiş Aşaması: Somut Dini Düşünce Aşaması: 7/8-13/14 yaş İkinci Geçiş Aşaması: Soyut Dini Düşünce Aşaması: 13/14+ yaş

ERGENLİK DÖNEMİ DİNÎ GELİŞİM Belirgin Özellikler Şüphe Çelişki Çatışmalar Ergenlerde Karşılanması Yarar Sağlayacak İhtiyaçlar (Cole ve Hall) Günahkârlık Duygusunun Hafifletilmesi Ve Ahlak Güvenlik Hayat Felsefesi (Anlam) Ergenlik dönemi Dini Gelişiminde belirleyici faktörler Bilişsel Faktörler : Sorgulama Sosyal Faktörler : Akran, Okul, Çevre Kişisel Faktörler: Kimlik Arayışı

YAŞLILIK DÖNEMİ DİNÎ GELİŞİM Genç yetişkinlik dönemi: 22 - 35 Yaş İçselleştirilmiş dindarlık Orta yaş dönemi: 35 - 60 Yaş Karar verme – Değişim Yaşlılık dönemi: 60 + Yaş Pratik Yoğunlaşması