KURULUŞ YERİ SEÇİMİ Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

KURULUŞ YERİ: Kuruluş yeri nedir? İşletmeler neden kuruluş yeri seçimi yapmaları gerekir? Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Kuruluş yeri seçimini gerektiren nedenler Kuruluş yeri kararını gerektiren durumlar Kapasite Genişlemesi İlk Defa Bir Tesis Kurulması Mevcut Tesisin İkamesi

Mevcut Tesislerin İkamesini Gerektiren Faktörler Pazar hareketleri. Yerel işgücünün maliyeti ve elverişliliğindeki değişmeler. Malzemenin elverişliliğindeki değişmeler. Binaların tahribi veya zorunlu olarak satın alınması (kamulaştırılması). Ulaştırmanın etkililiği ve elverişliliğindeki değişmeler. İlgili sanayilerin veya fabrikaların yer değiştirmesi. Ulusal yasama faaliyetleri. Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Üretilen mal/hizmetin çeşidi Arazi Seçimi ile İlgili Faktörler İşletmelerin kuruluş yeri seçim kararlarını etkileyen kriterlerden önemli olanları; Maliyet minimizasyonu (kuruluş, işçilik, enerji, vergi ve taşıma maliyetleri) Kar maksimizasyonu Dağıtım hızı Rekabet üstünlüğü Üretilen mal/hizmetin çeşidi Arazi Seçimi ile İlgili Faktörler Bölgesel Faktörler ANA AMAÇ; Kuruluş yerinin işletmeye olan faydalarını maksimize etmektir Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Üretilen mal/hizmetin çeşidi Ağır sanayide çalışan firmaların oldukça geniş mekanlara ihtiyaçları vardır ve fabrikayı kurmak oldukça maliyetlidir. Böyle bir durumda yer seçiminde; inşaat mal., arazi mal., taşıma-nakliye ve atıkların elden çıkarılması gibi faktörler önemli olmaktadır. Otomobil, endüstriyel makineler ve yağ rafineleri Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Elektronik eşyalar ve malzemeler, bilgisayar ve montaj (TV) gibi ürünler üreten hafif sanayide çalışan firmalar açısından taşıma maliyetleri oldukça önemli olmaktadır. Perakende ve hizmet sektöründe faaliyet gösteren firmalar ise bazı istisnalar (hastane, büyük otel v.b.) haricinde daha küçük çaplı ve daha az maliyetli firmalardır. Bu tip firmalarda kuruluş yeri seçiminde dikkat edilen en önemli faktör ise müşteriye olan yakınlıktır. Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Arazi Seçimi ile İlgili Faktörler Bu kriterler daha teknik düzeydedir. Ulaşım olanakları (uçak, tren, kara yolu koşulları) Arazinin büyüklüğü ve maliyeti Yan sanayi kuruluşlarına yakınlık Belediye hizmetleri Genişleme olanakları Atıkları giderme kolaylıkları İşçi-işveren ilişkileri Vergiler Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Bölgesel Faktörler Bölgesel faktörler daha makro düzeydedir Bölgesel teşvikler Bölgesel kalkınma projelerinin varlığı Nüfus yapısı, çalışır oranı,eğitim durumu Talep ve dağıtım açısından bölgenin elverişliliği Telekomünikasyon olanakları Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Hammadde kaynaklarının gelecekteki ve şimdiki durumu Yan sanayi kuruluşlarının durumu Çevre ile ilgili mevzuatlar ve yasalar Enerji kaynaklarının durumu ve maliyetleri Bölgenin iklim koşulları Miktar, kalite ve ücret açısından iş gücü kaynakları Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Kuruluş Yeri Seçme Yöntemleri Faktör derecelendirme yöntemi Ağırlık merkezi yöntemi Yük -Mesafe yöntemi Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Faktör derecelendirme yöntemi Çeşitli faktörlerin birleştirilmesi için mekanizma sağlamaktadır. Bu faktörler organizasyon için göreceli olarak önemli sayılabilecek sayısal ve/veya sayısal olmayan değerler olabilir. Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Yöntem 6 adımı kapsamaktadır: Org. için önemli olan faktörlerin listesini yapmak Org. hedefleri doğrultusunda her faktöre göreceli ağırlığını yansıtan bir ağırlık vermek Alternatifleri her faktör açısından değerlendirmek için bir ölçek geliştirmek (1-5,1-7,1-10) Her faktör açısından bu alternatiflerin puanlarını belirlemek Faktör ağırlıkları ile puanları çarparak her alternatifin toplam puanını belirlemek Maksimum puana sahip alternatifi seçmek ve değerlendirmek Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

FAKTÖR DERECELENDİRME YÖNTEMİ İÇİN ÖRNEK PROBLEM Kurulması düşünülen bir fabrika için dört farklı kuruluş yeri (a, b, c, d) arasında bir seçim yapmak üzere aşağıdaki tabloda dört farklı kriter için bir ölçek verilmektedir: Çok zayıf…………1 Zayıf……………….2 Tatminkar………3 İyi…………………..4 Mükemmel……….5 Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

KURULUŞ YERLERİ VE PUANLAR KRİTER AĞIRLIK (1-10) KURULUŞ YERLERİ VE PUANLAR A B C D İŞÇİLİK 9 4 5 ÇEVRE 7 3 2 1 ULAŞIM 8 PAZAR 10 KAYNAKLAR ENERJİ TESİSLER Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

KURULUŞ YERLERİ VE PUANLAR KRİTER AĞIRLIK (1-10) KURULUŞ YERLERİ VE PUANLAR Ağırlıklı Puanlar   A B C D İŞÇİLİK 9 4 5 ÇEVRE 7 3 2 1 ULAŞIM 8 PAZAR 10 KAYNAKLAR ENERJİ TESİSLER Toplam

KURULUŞ YERLERİ VE PUANLAR KRİTER AĞIRLIK (1-10) KURULUŞ YERLERİ VE PUANLAR Ağırlıklı Puanlar   A B C D İŞÇİLİK 9 4 5  9x4= 36 9x5=45  45  36  ÇEVRE 7 3 2 1 21  14  7  28  ULAŞIM 8  32 24  16  PAZAR 10  30 50  40  KAYNAKLAR  24 32  ENERJİ  20 8  20  TESİSLER  12 15  9  Toplam  175 172  165  181 

Ağırlık merkezi yöntemi Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Aşağıdaki hususları göz önünde bulundurur: Mevcut tesisler Firmanın mevcut kuruluşlarını göz önünde bulundurarak yeni bir tesisin kuruluşu için kullanılan matematiksel bir seçim yöntemidir. Bu yöntemde ulaşım maliyetleri; uzaklık, ve hacmin (ağırlık )bir fonksiyonudur. Aşağıdaki hususları göz önünde bulundurur: Mevcut tesisler Aralarındaki mesafe Gönderilecek mal miktarı Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Akaryakıt dağıtım sisteminde rafineri tesisinin yer seçimi Örneğin, merkezi bir depo ile çeşitli mağazalardan oluşan bir sistemde en uygun depo yerinin tayini….. Akaryakıt dağıtım sisteminde rafineri tesisinin yer seçimi Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Cx = Ağırlık Merkezinin X Koordinatı Bu denklemlerde; Cx = Ağırlık Merkezinin X Koordinatı Cy = Ağırlık Merkezinin Y Koordinatı Dix = i. Yerleşimin x koordinatı diy = i. Yerleşimin y koordinatı vi = i. Yerleşime veya yerleşimden hareket eden mal miktarı Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Koordinatlar  x1 x2 x3 x y2 y y1 y3 1 (x1, y1), W1 2 (x2, y2), W2 Wi i = 1 xiWi x = yiWi y = Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Ağırlık merkezi yöntemi için örnek problem Bir otomobil fabrikasının satış noktaları aşağıdaki koordinatlara göre yerleştirilmiş bulunmaktadır. X Y A (100,200) D (250,580) Q (790,900) (0,0) Satış Yeri Aylık Satış Hacmi A 1250 D 1900 Q 2300 Soru: aylık satışlar ve mesafeler göz önünde bulundurulduğu takdirde en uygun dağıtım merkezi neresidir? Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

(Yeni satış noktasının koordinatlarının belirlenmesi) FORMÜLLER KULLANILARAK YENİ KOORDİNATLAR BELİRLENİR: X Y A (100,200) D (250,580) Q (790,900) (0,0) Z YENİ SATIŞ YERİ Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

SORU Burger Doodle fast-food zinciri hamburgerlerinde kullanmakta olduğu malzemeleri 4 farklı tedarikçiden (A,B,C,D) elde etmektedir. Firma hamburgerlerini hazırlayıp, paketleyeceği ve restoranlarına göndereceği yeni bir dağıtım merkezi kurmak istemektedir.Tedarikçiler malzemeleri her biri yaklaşık 17 ton (38.000 pound) taşıyabilen 40 tırlık nakliye şirketi ile yapmaktadır.Aşağıda her bir tedarikçiden yıllık olarak yüklenilen malzemelerin miktarları ve koordinatları verilmiştir, buna göre yeni kurulacak dağıtım merkezinin yerini tespit ediniz. A B C D Xa=200 Xa=100 Xa=250 Xa=500 Ya=200 Ya=500 Ya=600 Ya=300 Wa=75 Wa=105 Wa=135 Wa=60 Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Yük -Mesafe yöntemi Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Yük-mesafe değeri en küçük olan alternatif yer seçilir. Bu yöntem AMY’nin bir başka versiyonudur. Bu yöntemde, tek bir yerin koordinatlarını belirlemek söz konusu değildir. Bunun yerine birden fazla yerin koordinatları değerlendirmeye alınır. Yük-mesafe değeri en küçük olan alternatif yer seçilir. Örneğin yeni bir dağıtım merkezi için yer arayan bir firmanın elinde alternatiflerinin koordinatları varsa, tedarikçilerinin bulunduğu koordinatlara göre bu değerlendirmeyi yapabilir. ÖRNEK, Russel and Taylor (Third Edition), s.404-405 Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

YÜK-MESAFE DEĞERİ HESAPLAMASI  li di i = 1 n LD = LD = Yük-mesafe değeri li = Amaçlanan yerleşim yerinden i. yerleşim merkezine taşınacak ağırlık olarak nitelendirilen yük mik di = i. yerleşim yeri ile amaçlanan yerleşim yeri arasındaki mesafe. di = (xi - x)2 + (yi - y)2 (x,y) = Amaçlanan (değerlendirilen) yerleşim yerinin koordinatları (xi , yi) = Mevcut yerleşim yerinin koordinatları Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

ORNEK Dağıtım merkezine yönelik alternatif yerler X Y 1 360 180 1 360 180 2 420 450 3 250 400 Tedarikçiler A B C D X 200 100 250 500 Y 200 500 600 300 Wt 75 105 135 60 Her bir alternatif yerin tedarikçilere olan mesafesi = (200-360)2 + (200-180)2 dA = (xA - x1)2 + (yA - y1)2 YER 1 = 161.2 = (100-360)2 + (500-180)2 dB = (xB - x1)2 + (yB - y1)2 = 412.3 dC = 434.2 dD = 184.4 Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

YER2 dA = 333 dC = 226.7 dB = 323.9 dD = 170 YER3 dA = 206.2 dC = 200 dB = 180.4 dD = 269.3 Her bir alternatifin YÜK-MESAFE değerini hesaplayalım i = 1 n  li di LD = Yer1 = (75)(161.2) + (105)(412.3) + (135)(434.2) + (60)(434.4) = 125,063 Yer 2 = (75)(333) + (105)(323.9) + (135)(226.7) + (60)(170) = 99,791 Yer3 = (75)(206.2) + (105)(180.3) + (135)(200) + (60)(269.3) = 77,555* * Yer 3 Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Başabaş Analizi Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Kuruluş yeri alternatifleri arasından seçim yaparken üç adım izlenir: Yöneticiye belirli miktar aralıklarında en düşük maliyeti sağlayacak kuruluş yerlerini karşılaştırma açısından kolaylık sağlar. Kuruluş yeri alternatifleri arasından seçim yaparken üç adım izlenir: Her kuruluş yeri için sabit ve değişken maliyetler belirlenir. Her kuruluş yeri için hesaplanan Toplam Maliyet grafiksel olarak gösterilir (Yatay eksende miktar ve düşey eksende maliyet olmak üzere). Belirlenen miktar için en düşük maliyetli kuruluş yeri seçilir. Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

X işletmesinde üretimden sorumlu kişi olarak fabrika kuruluş yeri hakkında karar vermeniz gerekmektedir. Alternatifler arasında 3 yer vardır : Akron, Bowling Green , Chicago. Bölgelerin sırası ile aylık sabit maliyetleri 30.000, 60.000, 110.000 $’dir. Ürün başına değişken maliyetleri ise 75, 45, 25 $ dir. Ürünün satış fiyatı 120 $ dir. İşletmenin aylık üretim tahmini 2000 adet ürün olduğuna göre işletmenin nerede kurulması gerektiğine bbn analizi ile karar veriniz. Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Akron için Toplam Maliyet TM: 30.000+ 75 (2000) = 180.000 Bowling Green için Toplam Maliyet TM: 60.000+ 45 (2000) = 150.000 Chicago için Toplam Maliyet TM: 110.000+ 25 (2000) = 160.000 Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

SORU A firması için yönetici 4 farklı kuruluş yerini değerlendirmek istemektedir. Ürüne ait değişken ve sabit giderler alternatif yerlere göre değişmektedir. Tabloda her bir alternatif için maliyetler verilmiştir. Buna göre; Her bir alternatifin toplam maliyet doğrularını grafik üzerinde gösterin. Her bir kuruluş yerinin hangi üretim miktarlarında en uygun olduğunu belirleyin. Yıllık beklenen talep 15.000 ise en uygun kuruluş yeri hangisidir? Alt. Yerler Sabit maliyet Değiş. maliyet A $150.000 $62 B $300.000 $38 C $500.000 $24 D $600.000 $30 Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın