K ü bra AVCI / / 4-B 3. POZİTİF HUKUKUN KAYNAKLARI Pozitif hukuk kaynaklarını üç başlık altında inceleyebiliriz: Yazılı Kaynaklar Yazısız Kaynaklar Yardımcı Kaynaklar 3.1 Yazılı Kaynaklar Anayasa Kanunlar Kanun Hükmünde Kararnameler Yönetmelikler Genelge Tüzük Uluslararası Sözleşmeler

“ Kanunlar, Anayasa’nın öngördüğü yetkili organ tarafından belirtilen usul ve biçimde kabul edilerek yürürlüğe konan yazılı hukuk kurallarıdır.” “ Kanun, Anayasa’nın yetkili kıldığı organ tarafından yazılı bir biçimde, genel, sürekli ve soyut olma niteliğini taşıyan hukuk kurallarıdır.”

“ Ülkemizde yasama yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne aittir. Anayasa’ya aykırı olmamak kaydıyla kanun koyucu her konuda kanun çıkarabilir. Kanun tasarısı verme yetkisi Bakanlar Kurulu’na ve Milletvekillerine aittir. Bakanlar Kurulu’nca yapılan öneriye “kanun tasarısı”, Milletvekillerince yapılan öneriye “kanun teklifi” adı verilmektedir.”

“ Kanunların yapılmasında uygulanacak usuller Anayasa ve TBMM içtüzüğünde yer almaktadır. Kanunlar Türk hukukunda yazılı olmak zorundadır. Kanunlar, yasama organı olan TBMM’ye iki şekilde gelir. TBMM Bakanlar Kurulu Milletvekilleri Kanun tasarısı verir. Kanun teklifi verir..

“ Hükümetçe hazırlanan kanun tasarıları ile Milletvekillerince sunulan kanun teklifleri Meclis Başkanlığı’na verilir. Başkan bunları ilgili Meclis komisyonuna doğrudan havale eder. Komisyonlardan geçen teklif ve tasarı Meclis Genel Kurulu’nda görüşülür.”

“ Kanun tasarı ve tekliflerinin Meclis Genel Kurulu’nda görüşülmesi iki aşamalı bir usule bağlıdır: Birinci aşamada; genel kurulda önce tümü üzerinde görüşme yapılır. Bundan sonra maddelere geçilmesi oylanır. Maddelere geçilmesi kabul edilmediği taktirde tasarı ya da teklif reddedilmiş sayılır ve bir yıl süre ile aynı metin yeniden TBMM’ ye sunulamaz. İkinci aşamada; bir tasarı ya da teklifin tümü üzerindeki görüşmeler tamamlanıp, kabul edildikten sonra ikinci aşamaya geçilir ve maddeler tek tek görüşülür.

Teklif ve tasarıların görüşülmesinde çabukluğu sağlamak açısından iki usul vardır: Öncelikle (Takdimen) Görüşme İvedilikle Görüşme

“ TBMM Genel Kurulu’nda bir kanunun görüşülebilmesi için öncelikle toplantı yeter sayısı sağlanmış olmalıdır. Toplantı yeter sayısı, üye tam sayısının en az üçte biridir. Karar yeter sayısı ise, Anayasa’ya göre toplantıya katılanların salt çoğunluğu, yani yarıdan bir fazlasıdır.”

“ Kanun tasarı ve teklifleri; TBMM tarafından onaylanıp, kabul edildikten sonra kanunlaşır. Ancak yürürlüğe girebilmeleri için, yayımlanmaları gerekir. Kanunların yayımlanması görevi Cumhurbaşkanı’na aittir. Cumhurbaşkanı, Meclis tarafından kabul edilen yasayı ya on beş gün içinde yayımlamak, ya da bir daha Meclis’te görüşülmesini istemek zorundadır.

“ Cumhurbaşkanı’nca imzalanan kanun, bir yayın tezkeresi ile Başbakanlığa gönderilir. Sonra da Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Müdürlüğü’nce Resmi Gazete’de yayımlanır.” “ Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce kabul edilen yasa, Resmi Gazete’de yayımlanmadıkça, kimseyi bağlayıcı değildir.”

“ Kanunların ne zaman yürürlüğe girecekleri, bizzat kendilerinin içerdikleri yürürlük maddelerinde gösterilir. Böyle bir hüküm içermeyen kanunlar, Resmi Gazete’de yayımını izleyen günden başlayarak kırk beşinci günün dolmasından itibaren yürürlüğe girerler.”

“ Bir kanunun yürürlükten kalkması, ilke olarak o kanunu yürürlükten kaldıran yeni bir kanunun yapılmasıyla olur. Buna karşılık belirli bazı kanunlar; nitelikleri gereği, yeni bir kanunla yürürlükten kaldırılmalarına gerek olmaksızın, kendiliklerinden yürürlükten kalkabilirler. Bunlara “süreli kanunlar” denir. Süreli kanunların en tipik örneği, Bütçe Kanunlarıdır.” “ Bir yasa Anayasa’ya aykırı düşüyorsa; açılan bir dava sonucunda bu yasa Anayasa Mahkemesi tarafından tümüyle veya bazı maddeleri bakımından yürürlükten kaldırılabilir.

Yasaların yürürlükten kalkması bazı durumlarda üstü kapalı olarak da gerçekleşebilir. Genel nitelikte iki yasa aynı konuları düzenliyorsa kural olarak yeni olan, eski yasa hükümlerini uygulanamaz duruma getirebilir. Çatışan yasalardan biri özel öteki genel nitelikteyse, hangisinin sonra çıkarıldığına bakılır. Sonra çıkarılan özel yasa ise; özel yasanın hükümleri öncelikle uygulanır. Eğer en son çıkarılan yasa genel nitelikte bulunuyorsa, doğru bir sonuca varmak için tarihsel yorum yöntemine başvurarak, yasa koyucunun özel yasa hükümlerini ortadan kaldırmak isteyip istemediğini araştırmak gerekir.”

TBMM Bakanlar Kurulu Milletvekilleri Kanun teklifi verir. Kanun tasarısı ya da teklifini kabul ederse 15 gün içinde Resmi Gazete’de yayımlar. Cumhurbaşkanı Kanun tasarısı verir. Kanun tasarısı ya da teklifini TBMM’ye geri gönderir.

1) Cumhurbaşkanımızın, TBMM’ye bir yasayı bir kez daha görüşülmek üzere geri göndermesinden sonra söz konusu yasanın TBMM tarafından aynen kabul edilmesi durumunda, Cumhurbaşkanı’nın ne yapması gerekir? (KPSS 2002 ) A. Yasayı yayımlaması gerekir. B. Yasayı yayımlamadan önce Anayasa Mahkemesine götürmesi gerekir. C. Yasanın uygun bulmadığı maddelerini yeniden TBMM’ye geri göndermesi, uygun bulduğu maddelerini yayımlaması gerekir. D. Yasanın uygun bulmadığı maddelerini yeniden TBMM’ye geri göndermesi, uygun bulduğu maddeleri meclis söz konusu maddeleri görüşüp bir karara varıncaya kadar elinde tutması gerekir. E. Yasayı halkoyuna sunması gerekir.

2) Kanunların şekil bakımından Anayasa’ya uygun olup olmadığını aşağıdakilerden hangisi denetler? ( KPSS 2006) A. Anayasa Mahkemesi B. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi C. Yargıtay D. Danıştay E. Uyuşmazlık Mahkemesi

3) 1982 Anayasası’na göre, kanunları yayımlamak görevi kime aittir? (KPSS 2007) A. TBMM Başkanı B. Başbakan C. Cumhurbaşkanı D. İçişleri Bakanı E. Adalet Bakanı