ANAFİLAKSİ

Akut ve yaşam için tehlike yaratan bir reaksiyondur. Anafilaksi ani oluşan, klinik tablosu çok ağır olabilen istenmeyen bir hipersensitivite reaksiyonudur. (Karaman ve ark. 2006; Doğru ve Bostancı 2011; Göktuğ 2012)

Anafilaktoid veya psödoallerjik reaksiyon Anafilaksi Mast hücre ve bazofillerden IgE Mediyatörlerin salınması Mast hücre ve bazofillerden IgE Mediyatörlerin salınması Anafilaktoid veya psödoallerjik reaksiyon Gerçek Anafilaksi (Karaman ve ark. 2006, Göktuğ 2012)

Epidemiyolojisi Kesin olarak bilinmemekle Amerika Birleşik Devletleri'nde yılda 1,500-2,000 kişinin anafilaksiden öldüğü bildirilmiştir. Meslek, ırk, mevsim ve genetik anafilaksi için risk faktörü değildir. (Karaman ve ark. 2006)

Atopisi olan çocuklar ve adelosanlarda anafilaksi sıklığı Önceki reaksiyonun ciddiyeti, takip eden reaksiyonun ciddiyetini belirlemez. Anafilaksi geçirenlerde rekkürens için risk yüksektir.

Etyoloji Her madde anafilaksi yapabilir. Antijen uyarısından sonra IgE oluşur. Aynı antijenle temas etme durumunda sistemik reaksiyon ortaya çıkar.

Besinler (1*) Anafilaksiye en sık yol açan neden Deniz ürünleri, fıstıklar, bazı sebzeler, yumurta,kereviz,küflenmiş sütlüler

- katkı maddeleri (baharat, renklendirici), Ayrıca besinlerdeki - katkı maddeleri (baharat, renklendirici), - birlikte bulunan maddeler (ev tozu) - parazitler (Anisakis simplex) de anafilaksiye neden olurlar. (Doğru ve Bostancı 2011)

Penisilin alerjisi olanlar %4-10 sefalosporinlere karşı da risk taşır. İlaçlar (2*) Penisilin, penisiline çapraz veren ilaçlar, NSAİD, antibiyotikler (betalaktam) sefalosporinler, kemoterapide kullanılan ilaçlar, gevşeticiler vb. Penisilin alerjisi olanlar %4-10 sefalosporinlere karşı da risk taşır.  (Koçak 2008; Doğru ve Bostancı 2011; )

Sık olarak MMR, influenza, difteri, boğmaca, tetanoz ve kuduz. Aşılarda anafilaksi bir milyonda aşılamada 1.5 kez Sık olarak MMR, influenza, difteri, boğmaca, tetanoz ve kuduz.

Arılar (*), bazı karıncalar, akrep çocukların % 1’inde görülür Böcek Isırmaları (3*) Arılar (*), bazı karıncalar, akrep çocukların % 1’inde görülür (Koçak 2008; Doğru ve Bostancı 2011; )

Biyolojik maddeler Kan ürünleri, insülin, alergenler vb. Besinlere eklenen koruyucu ve diğer maddeler Metabisülfit, monosodium glutamat, aspartam, boyalar

Lateks Sağlık çalışanları (*) Spina bifidalı çocuklar Sık opere olanlar Ürogenital anomalisi olan anomaliler Kateter kullanan çocuklar Riskli grup (Doğru ve Bostancı 2011 )

Lateks alerjili hastaların bir kısmı muz, kavun, avakadoya IgE epitoplarının çapraz reaksiyonuna bağlı olarak alerjik olabilir. (Koçak 2008)

Egzersiz Okul ve adolesan dönemindeki çocuklarda görülür. Ağır egzersiz sonrası anafilaksi gelişebilir. Egzersiz öncesinde besin alımı önemlidir.

Psidoalerjik maddeler Opiatlar,iyotlu radyokontrast maddeler İdiyopatik (Nedeni bilinmeyen)

Astımlı ve alerjik hastalarda tekrarlayan anafilaksi epizotları görülebilir. Ameliyat sırasında görülen anafilaksi; Anestetik maddeler, gevşeticiler, diğer ilaçlar, kan ürünlerine bağlı olabilir.

Risk Faktörleri Astım öyküsü Daha önce anafilaksi geçirmiş olması Son anafilaksi epizodunun şiddeti Allerjen çeşidi,alım yolu, miktarı Yaş Atopi öyküsü

Anafilaksinin Sınıflandırılması A N F İ L K S IgE (besinler, lateks vs). İmmunolojik Non-IgE (Kanürünleri,dextran vs. İdiopatik Fiziksel (Egzersiz, soğuk vs.) Non- İmmunolojik Diğer (Opiyatlar vs..)

Patogenez HİSTAMİN Semptomlar Antijen IgE Antijen –antikor reaksiyonu Salınan mediatörlerin etkisiyle vücutta doku reseptörleri üzerine etkisi ile Semptomlar

Anafilaksiden sorunu bir madde bulunamadığında; bazı maddelerin mast hücreleri ya da bazofillerden direk etki ile ya da kompleman aktivasyonu yolu ile mediatör salınımına neden olduğu düşünülmektedir.

Klinik Bulgular CİDDİ Ani olarak gelişir. Semptomlar Madde vücuda girmesinden ne kadar erken gelişirse Anafilaktik reaksiyon CİDDİ

Ağız çevresinde uyuşma (ilk belirti) Sıcaklık basması Yutma güçlüğü Boğazda ve gögüste tıkanma hissi

Halsizlik Aşırı terleme Kaşıntı Ürtiker Anjioödem Hışıltı Abdominal kramplar

Bilinç kaybı Hipotansiyon Kalpte ritim bozuklukları Ölüm

Bulgular (Sistemlere Göre) Çocuklarda (%) Cilt bulguları 94 Solunum sistemi bulguları 88 Dolaşım sistemi bulguları 21 Sindirim sistemi bulguları 22

Bazı hastalarda ilk düzelmeden 1-8 saat sonra bulgular tekrar görülebilir.

Tanı Tipik klinik bulguların varlığı tanı koydurucudur. Vazovagal reaksiyonlar (Vagus siniri ile ilişkili) anafilaksi ile karıştırılabilir ancak kaşıntı,ürtiker, anjiyoödem, taşikardi ve bronkospazm olmaz.

Anjioödem laringeal ödem yapabilir, ancak anjioödem kaşıntısızdır Anjioödem laringeal ödem yapabilir, ancak anjioödem kaşıntısızdır. Ve saatler içinde gelişir. Plazma veya serumda triptaz konst. Yüksek bulunması anafilaktik tanısında yararlı olabilir. İlk dakikalarda plazma histamin düzeyi yüksektir.

Tedavi ve Hemşirelik Bakımı Genel durum değerlendirilir. Hava yolu değerlendirilir (tıkanıklık, hava yolu güvenliği) Bilinç durumunu hızla değerlendir. Vital bulguları değerlendir

Tedavi ve Hemşirelik Bakımı Antijenik etken ortadan kaldırılır. 1:1000 adrenalin (İLK İLAÇ) 0.01 ml/kg (max=0.3ml/kg) IM (15 dk tekrar) Anafilaksi enjeksiyon ya da ısırık bu dozun yarısı 2 ml SF SC Ekstremiteye turnike takmak da yararlı olur (her 5 dkka da bir en az 3 dkka çözülmeli, max.30 dk. uygulanabilir.

Çocuklarda ilk 1 saatte 30 ml/kg’a kadar sıvı verilmelidir. IV damar yolu açılır, serum fizyolojik veya %5 dextrozla sıvı perfüzyonuna başlanır. Çocuklarda ilk 1 saatte 30 ml/kg’a kadar sıvı verilmelidir. Oksijen (%100 4-6 lt/dk) Hasta monitorize edilerek yaşam bulguları 5 dkka bir alınır

Alt solunum yolu obstükrisyonu varsa nebülize salbütamol ve IV aminofilin verilebilir. Hipotansiyon devam ederse Norepinefrin ya da dopamin

H1 antagonistlerin IM veya IV Hipotansiyon ve ürtiker Ciddi reaksiyonlar gösteren hastalarda bulgular tekrar ortaya çıkabileceğinden hasta 12 saat gözlemde kalmalıdır.

Korunma Her hastadan dikkatli bir öykü alınmalıdır. İlaç alerjisi olup olmadığı sorgulanmalıdır. İlaçların ağızdan verilmesi tercih edilmeli eğer parenteral ilaç uygulanacaksa enjeksiyondan sonra 20-30 dk gözlem altında tutulmalıdır.

Anafilaksinin risk faktörlerinin bilinmesi anafilaksiden korunmada önemlidir. Anafilaksili hastalarda bilinen yada şüpheli tetikleyicilerden kaçınma hakkında eğitim verilmelidir. Latekse alerjisi olanlarda lateksiz ürünler kullanılmamalıdır.

Yumurta allerjisi olan hastalarda aşı uygulamalarında dikkat edilmelidir. Bütün aşılar yapılırken anafilaksi tedavisi için gerekli ilaçlar ve gereçler bulundurulmalıdır.

Egzersiz sonrası anafilaksi tanımlanan bireylerde gıda alerjisi de araştırılmalı ve saptanırsa bu gıda alımından sonra en az 12 saat egzersiz yasaklanmalıdır.

Daha öncen anafilaktik tepki geçirmiş hastalarda her olasılığa karşı hazırlıklı olabilmek için yanlarında hastalığı hakkında bilgi veren bir kimlik ve oto-enjektör halinde epinefrin (Epipen veya Epipen Jr) taşımalıdırlar.

Aile eğitimi Aileler lateks, böcek sokmaları, ilaçlar ve yiyecekler gibi sorumlu ilaç ve alerjenler konusunda eğitim verilmeli Korunmanın /önlemenin anafilaksi riski olan kişiler için önemli olduğunu hatırlatılmalı.

TEŞEKKÜRLER