İŞLETMELERDE MALİYET MUHASEBESİ UYGULAMALARI Prof. Dr. A. Vecdi CAN

Giriş Soruları: İşletme nedir? Muhasebe nedir? (Kuram ve Uygulama) Maliyet Muhasebesi nedir? Maliyet Muhasebesinin Amaçları nelerdir? Maliyet Muhasebesine ne zaman ve niçin gereksinim duyulur? Maliyet, Ödeme, Harcama, Varlık, Kaynak, Gelir, Gider, Kar, Zarar gibi kavramlar ne anlama gelmektedir?

Temel Kavramlar Muhasebe ? İşletme ? Üretim – Fayda ? Hammadde - Malzeme ? Mamul ? Yarı Mamul ? Ara Mamul ? Nihai Mamul ?

Temel Kavramlar Maliyet ? Ödeme - Harcama ? Varlık - Kaynak ? Tükenmiş maliyet ? Tükenmemiş maliyet ? Ödeme - Harcama ? Varlık - Kaynak ? Gelir - Gider ? Kar - Zarar ?

İşletme düzeyinde muhasebe: Maliyet Muhasebesi Yönetim Muhasebesi Finansal Muhasebe

Muhasebe organizasyonu: Bağımsız Muhasebe Sistemi Birleşik Muhasebe Sistemi Hesap Ayrılığı Sistemi

1. Bağımsız Muhasebe Sistemi MM FM Bağlantı Hesapları

2. Birleşik Muhasebe Sistemi FM ve MM

3. Hesap Ayrılığı Sistemi MM FM

Maliyet muhasebesinde çok tartışılan bazı kavramlar: Maliyet kavramı Gider kavramı Harcama kavramı Zarar kavramı Varlık kavramı Hasılat kavramı Gelir kavramı

MALİYET NEDİR ? Maliyet çok farklı açılardan tanımlanabilir: En genel ifadesiyle maliyet; bir amaca ulaşmak için katlanılan fedakarlıktır… İşletme açısından geniş anlamda maliyet; işletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi için katlandığı her türlü fedakarlıktır (harcanan paralar, tüketilen enerji ve zaman vb.) Muhasebe açısından geniş anlamda maliyet ise; işletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi için katlandığı her türlü fedakarlıkların parasal karşılığıdır Muhasebe açısından dar anlamda maliyet ise; işletmenin üretim faaliyetlerini sürdürebilmesi için katlandığı her türlü fedakarlıkların parasal karşılığıdır

?

Üretilen mamuller için katlanılan fedakarlıkların parasal karşılığı…

GİDER KAVRAMI (Bilanço Yaklaşımı) Gider, işletmeden çekilen ve işletmeye konan değerler hariç olmak üzere, belirli bir muhasebe döneminde: varlıklarda meydana gelen azalışlardan dolayı veya yükümlülüklerde meydana gelen artışlardan dolayı özkaynaklarda ortaya çıkan azalışlardır. Gider, belli bir dönemdeki mamul teslimi, üretim, hizmet kullanımı veya sürekli ana iş konusuyla ilgili diğer işlemleri sonucunda işletmenin: özkaynak azalışlardır.

GİDER KAVRAMI (Gelir Yaklaşımı) Gider, gelir tablosunda karşı akım olarak karı olumsuz yönde etkileyen akımları belirtmek üzere faydası tükenmiş maliyetleri ifade eder. Gider, belirli bir muhasebe döneminde hasılattan düşülen yararı tükenmiş maliyetlerdir. Gider, işletmenin faaliyetini ve varlığını sürdürebilmesi ve bir ekonomik yarar (gelir) sağlaması için belli bir dönemde kullandığı ve tükettiği girdilerin faydası tükenmiş maliyetlerinin hasılattan düşülen kısmıdır.

GİDER’DEN SÖZ EDEBİLMEK İÇİN: Gider, işletme ile ilgili olmalı; işletme faaliyetlerinden kaynaklanmış olmalı yani faaliyetlerin sürdürülmesiyle ilgili olmalıdır. Gider, belirli bir dönemle ilgili olmalıdır. Maliyetlerin yararının tüketilmiş olması gerekir.

TMS Gider Tanımı «Giderler, raporlama döneminde (muhasebe döneminde) gerçekleşen, özkaynak yatırımcılarına yapılan dağıtımlarla ilişkili olanlar hariç olmak üzere, işletmeden çıkan varlıklar veya işletmeye ait varlıkların değerlerinde meydana gelen azalışlar ya da borçlarda oluşan artışlar nedeniyle işletme özkaynaklarının azalmasına neden olan ekonomik değerlerde meydana gelen azalışlardır»

HARCAMALAR ve TÜKETİMLER Gerekli ve Normal Gereksiz veya Anormal Faydasız (Boşa Giden) GİDER ZARAR

Faydası devam ettiği sürece Faydası tükenince MALİYETLER VARLIKLAR GİDERLER Faydası devam ettiği sürece Faydası tükenince Faydası tükendiği oranda BİLANÇO GELİR TABLOSU

Maliyet Muhasebesinin Amaçları: Üretilen mamul ve hizmetlerin birim maliyetlerini ölçmek Stokların değerlerini hesaplamak Geleceğe yönelik planların (bütçelerin) yapılmasına yardım etmek Giderlerin kontrolünü sağlamak Maliyetlerin düşürülmesini sağlayacak yöntemleri geliştirmek Yöneticilere maliyetlerle ilgili düzenli, etkili ve güvenilir bilgiler vermek

Maliyet Muhasebesine ne zaman ve niçin gereksinim duyulur ? Alım Satım Alım Satım İlk Madde Mamul Mal Mal Finansal Muhasebe Düzeyi Üretim Maliyet Muhasebesi Düzeyi Mamul Yarı İlk madde ve malzeme, işçilik ve diğer maliyetler (elektrik, su, doğalgaz, kira, amortisman, sigorta, vergi…)

üretimde kullanılması Maliyet Dönüşümleri Malzeme Maliyetleri İşçilik Maliyetleri Diğer Üretim Maliyetleri Maliyet Öğelerinin üretimde kullanılması Maliyet Dönüşümleri YARI MAMULLER Üretimin Tamamlanması MAMULLER

SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ Malzeme Maliyetleri İşçilik Maliyetleri Diğer Üretim Maliyetleri Maliyet Öğelerinin üretimde kullanılması Maliyet Dönüşümleri YARI MAMULLER Üretimin Tamamlanması MAMULLER Maliyetlerin Gidere Dönüşmesi Mamullerin Satılması (MALİYET TÜKENME NOKTASI) SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ

Tükenmemiş maliyetler: SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ Malzeme Maliyetleri İşçilik Maliyetleri Diğer Üretim Maliyetleri Maliyet Öğelerinin üretimde kullanılması Maliyet Dönüşümleri Tükenmemiş maliyetler: Varlıklar YARI MAMULLER BİLANÇO Üretimin Tamamlanması MAMULLER GELİR TABLOSU Maliyetlerin Gidere Dönüşmesi Mamullerin Satılması (MALİYET TÜKENME NOKTASI) Tükenmiş maliyetler: Giderler SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ

SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU ÜRETİM MALİYETİ A- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri B- Direkt İşçilik Giderleri C- Genel Üretim Giderleri D- Yarı Mamul Kullanımı 1- Dönem Başı Stok (+) 2- Dönem Sonu Stok (-) ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ E- Mamul Stoklarında Değişim I- SATILAN MAMUL MALİYETİ TİCARİ FAALİYET Dönem Başı Ticari Mallar Stoku (+) Dönem İçi Alışlar (+) Dönem Sonu Ticari Mallar (-) II- SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ III- SATILAN HİZMET MALİYETİ SATIŞLARIN MALİYETİ (I+II+III)

Dönem Net Karı/Zararı

3 Temel Soru: 1. Maliyetin türü nedir? 2. Maliyetin yeri neresidir? (İşçilik mi?, Malzeme mi?, Amortisman mı?...) 2. Maliyetin yeri neresidir? (Yönetim mi?, Satış mı?, Üretim mi?... Üretimse: Tamirhane mi?, Yemekhane mi?, Kesim mi?, Montaj mı?) 3. Maliyet hangi mamule yüklenecek? (A mamulüne mi?, B mamulüne mi?...)

3 Temel Kural: Neden - Sonuç İlişkisi (Hammadde – Mamul…) Sistematik Dağıtım (Amortisman – Dönem…) Hemen Tanıma (Başarısız bir AR-GE…)

TEŞEKKÜRLER Sorularınız ? Prof.Dr. A.Vecdi CAN