DERS-3 ENDÜSTRİYEL HAMMADDELER FELDİSPAT Prof. Dr. Sezai KIRIKOĞLU

FELDİSPAT GİRİŞ Feldispatlar ana bileşimleri yönünden potasyumlu ve sodyumlu (alkali) feldispatlar veya ortoklazlar ile sodyumlu ve kalsiyumlu feldispatlar yani plajiyoklazlar diye iki gruba ayrılırlar. Her magma kütlesinde değişik şekilde ve oranda feldispat mineralleri bulunmaktadır. Sertlikleri 6'dır ve özgül ağırlıkları 2,5 - 2,6 g/cm3 civarındadır.

Feldispatların genel formülü AB4O8’dir Feldispatların genel formülü AB4O8’dir. Burada A sodyum (Na), potasyum (K), kalsiyum (Ca) ve baryumu (Ba) temsil etmektedir. B silisyumu (Si) ve/veya alüminyumu (Al) ifade eder. O ise oksijendir. Saf potasyumlu feldispatın (ortoklaz) formülü KAlSi3O8, saf sodyumlu feldispatın (albit) formülü NaAlSi3O8, saf kalsiyumlu feldispatın (anortit) formülü CaAl2Si2O8’dir. Potasyumlu feldispatlar 1240, sodyumlu feldispatlar 1250, kalsiyumlular ise 1550º C’de erir.

EKONOMİK ÖZELLİĞİ Özellikle feldispatça zengin alkali pegmatitler ekonomik öneme sahiptir. Feldispatça zengin alkali magmatik kayaçların ayrışmasıyla oluşmuş feldispatik kumlardan da ekonomik olarak feldispat kazanılabilmektedir.

KULLANIM ALANLARI Feldispatların ana kullanım alanı cam ve seramik endüstrileridir. Ayrıca kaynak elektrodu üretiminde ve boya yapımında kullanılmaktadır. İnşaat tuğlalarını ve killerin dışında kaolin–kuvars-feldispat içeren karışımlardan porselen mutfak ve süs eşyaları, lavabolar, klozetler ve benzerleri gibi gereçler, elektrik enerjisinin naklinde elektroporselenler, yer ve duvar karoları üretilmektedir

KULLANIM ÖZELLİĞİ Feldispatlar, seramiğin pişirilmesi esnasında bünyede doğması ve gelişmesi gereken içsel ergimeyi sağlamakta ve hızlandırmaktadır. Böylece doğal karışımın fiziksel özelliği ve bileşim giderek değişmekte ham malzeme porselen seramik madde haline gelmektedir.

YATAKLARI Türkiye feldispat yönünden zengin bir ülkedir. Batı Anadolu’da Muğla, Aydın, Kütahya, Manisa, Balıkesir ve Bilecik çevresinde ekonomik yataklar vardır. Potasyumlu feldispat rezervlerimiz kalite ve miktar bakımından sınırlı olmasına karşılık Aydın-Çine ile Muğla-Milas’taki sodyumlu feldispat rezervlerimiz 100 milyon tonun üzerindedir. Türkiye yıllık 5 milyon tonun üzerindeki feldispat üretimi ile dünya üretiminin yaklaşık % 30’unu karşılamaktadır.

TÜRKİYE FELDİSPAT YATAKLARI

Mal Grubu / Ülke Perf. 2010 USD$ 2011 DEĞİŞİM (%)  İhracat Rakamları İhracat Yılı : 2011 KUMULATIF OCAK - ARALIK / TURKIYE GENELI ÜRÜN GRUBU İTİBARİYLE İSTATİSTİK VERİLERİ  Mal Grubu / Ülke Perf. 2010 USD$ 2011 DEĞİŞİM (%) FELDSPAT 106.115.328,42 134.453.526,45 26,71 (İSTANBUL MADEN İHRACATÇILARI BİRLİĞİ verilerine göre)