Tam Maliyet, Normal Maliyet ve Değişken Maliyet Yöntemleri

Üretilen mamul maliyetleri; -direkt ilk madde malzeme giderleri -direkt işçilik giderleri -genel üretim giderlerinden oluşur. Genel üretim giderlerinin içinde hem sabit hem de değişken giderler mevcuttur. Bu nedenle, -değişken genel üretim giderleri -sabit genel üretim giderlerinden oluşur. Sabit genel üretim giderlerinin üretim hacminden etkilenmemesi, bu giderlerin üretilen birimlerin maliyetine yüklenmesinin doğru olup olmadığı eğer yüklenecekse bunun hangi üretim düzeyi baz alınarak yapılması gerektiği konusunda farklı görüşler söz konusudur. Bunlar 3 başlık altında incelenmektedir.

Tam Maliyet Yöntemi Direkt ilk madde ve malzeme giderleri Direkt işçilik ÜRETİM MALİYETİ Değişken genel üretim giderleri Sabit genel üretim giderleri

Tam Maliyet Yöntemi; dönemin üretim giderlerinin tamamını o dönemde yapılan üretimin maliyetine yükleyen yöntemdir. Örnek; Tek bir mamulün üretimini yapan ve yıllık üretim kapasitesi 240 ton aylık üretim kapasitesi 20 ton olan A.Ş.’nin Haziran ve Temmuz aylarına ilişkin veriler aşağıdaki tablodaki gibidir. Tablodaki iki önemli husus; Haziran ayında üretim 15 tondur. Temmuz ayında ise üretim 1 tondur. Haziranda 7 ton artan mamul stokları, Temmuzda 7 ton azalmıştır. Bunların dışında her şey aynı kalmıştır.

Miktarlar: Haziran Temmuz Dönem başı mamul stok 0 7 Dönemde üretilen 15 1 Dönemde satılan 8 8 Dönem sonu mamul stoku 7 0 Üretim Giderleri: Direkt ilk madde malz. gid. 50 TL/ton üretim 750 (50*15) 50 (50*1) Direkt işçilik giderleri 20 TL/ton üretim 300 (20*15) 20 (20*1) Genel üretim giderleri 600 460 Değişken 10 TL/ton 150 (10*15) 10 (10*1) Sabit 450 TL/ton 450 450 Dönem giderleri: Araştırma ve geliştirme gid.(sabit) 40 40 Pazarlama satış dağıtım giderleri 200 200 Değişken 10 TL/ton satış 80 80 Sabit (120 TL/ay) 120 120 Genel yönetim giderleri (sabit) 500 500 Finansman giderleri 100 100 Değişken (1,25 TL/ton satış) 10 10 Sabit (90 TL/ay) 90 90 Satışlar 8 ton x 250 TL/ton 2.000 2.000

Tam Maliyet Yönteminde Maliyet Hesaplamaları Haziran Toplam Gideri Birim Üretim gideri Yüklenen üretim Üretim Maliyeti Direkt ilk madde malz. gid. 750 15 50 Direkt işçilik giderleri 300 15 20 Genel üretim gid.değişken 150 15 10 Genel üretim gid.Sabit 450 15 30 Toplam 1.650 110 Dönem sonu mamul stok 110x7= 770→Bilanço Satılan Mamul Maliyeti 110x8= 880 →Gelir Gider Tablosu Toplam 1650

Tam Maliyet Yönteminde Maliyet Hesaplamaları Temmuz Toplam Gideri Birim Üretim gideri Yüklenen üretim Üretim Maliyeti Direkt ilk madde malz. gid. 50 1 50 Direkt işçilik giderleri 20 1 20 Genel üretim gid.değişken 10 1 10 Genel üretim gid.Sabit 450 1 450 Toplam 530 530 Dönem sonu mamul stok 0 →Bilanço Satılan Mamul Maliyeti 1.300→Gelir Gider Tablosu Dönem başı stok 770 Üretilen mamul maliyeti 530 Satılabilir mamul maliyeti 1.300 stok 0 olduğu için Satılan mamul maliyeti 1.300

Haziran ayında 1. 650 TL üretim gideri oluşmuştur Haziran ayında 1.650 TL üretim gideri oluşmuştur. Haziran ayında 15 ton üretim yapıldığından üretimin ton maliyeti 1.650/15 = 110 TL olur. Haziranda 8 ton satıldığından 110x8=880 TL satılan malın üretim maliyetidir. Kalan 7 tonun maliyeti ise 7x110=770 TL olur. Temmuz ayında toplam üretim gideri 530 TL olduğundan ton başına 530/1=530 TL üretim gideri olur. Temmuz ayında satılan 8 tonun üretim maliyeti 7 tonu 110x7 = 770 TL ve 1 tonu da 530 TL toplam 1.300 TL dir. Bu hesaplamalardan Haziran ayı ve Temmuz ayı Brüt satış karının çok farklı olduğu görülmektedir.

Tam Maliyet Yönteminde Gelir-Gider Tablosu Haziran Temmuz Net Satışlar 2.000 2.000 Satışların Maliyeti (880) (1.300) Brüt Satış Karı 1.120 700 Faaliyet Giderleri (740) (740) Araştırma ve geliştirme gid.(sabit) 40 40 Pazarlama satış dağıtım giderleri 200 200 Genel yönetim giderleri (sabit) 500 500 Faaliyet Karı 380 (40) Finansman giderleri (100) (100) Olağan kar zarar 280 (140) Dönem Kar Zararı 280 (140)

Normal Maliyet Yöntemi Direkt ilk madde ve malzeme giderleri Direkt işçilik ÜRETİM MALİYETİ Değişken genel üretim giderleri KAPASİTE SAPMASI Sabit genel üretim giderleri

Normal Maliyet Yöntemi; direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve değişken genel üretim giderlerinin tamamını, sabit genel üretim giderlerinin ise kullanılan kapasiteye düşen bölümünü üretim maliyetlerine yükleyen yöntemdir. Bu yöntemde boş kapasiteye veya kapasitenin aşılan kısmına düşen sabit genel üretim giderleri “kapasite sapması” adıyla ayrılarak kayıtlar denkleştirilir.

Normal Maliyet Yönteminde Maliyet Hesaplamaları; 450 TL sabit giderin tam kapasitesinin 20 ton olduğu biliniyor. Haziran Toplam Gideri Birim Üretim gideri Yüklenen üretim Üretim Maliyeti Direkt ilk madde malz. gid. 750 15 50 Direkt işçilik giderleri 300 15 20 Genel üretim gid.değişken 150 15 10 Genel üretim gid.Sabit 450 20 22,5 Toplam 1.650 102,5 Dönem sonu mamul stok 102,5x7= 717,5→Bilanço Kapasite sapması olumsuz 22,5x5=112,5 → Bilanço veya gelir gider tablosu Satılan Mamul Maliyeti 102,5x8=820 →Gelir Gider Tablosu

Normal Maliyet Yönteminde Maliyet Hesaplamaları Temmuz Toplam Gideri Birim Üretim gideri Yüklenen üretim Üretim Maliyeti Direkt ilk madde malz. gid. 50 1 50 Direkt işçilik giderleri 20 1 20 Genel üretim gid.değişken 10 1 10 Genel üretim gid.Sabit 450 20 22,5 Toplam 530 102,5 Dönem sonu mamul stok 0 →Bilanço Kapasite sapması 22,5x19=427,5 → Bilanço veya gelir gider tablosu Satılan Mamul Maliyeti 102,5x8=820 →Gelir Gider Tablosu Dönem başı stok 717,5 Üretilen mamul maliyeti 102,5 Satılabilir mamul maliyeti 820 stok 0 olduğu için Satılan mamul maliyeti 820

Normal Maliyet Yönteminde Gelir-Gider Tablosu Haziran Temmuz Net Satışlar 2.000 2.000 Satışların Maliyeti (932,5) (1.247,5) Üretim maliyeti 820 820 Kapasite sapması 112,5 427,5 Brüt Satış Karı 1.067 752,5 Faaliyet Giderleri (740) (740) Araştırma ve geliştirme gid.(sabit) 40 40 Pazarlama satış dağıtım giderleri 200 200 Genel yönetim giderleri (sabit) 500 500 Faaliyet Karı 327,50 12,5 Finansman giderleri (100) (100) Olağan kar zarar 227,5 (87,5) Dönem Kar Zararı 227,5 (87,5)

Değişken Maliyet Yöntemi Direkt ilk madde ve malzeme giderleri Direkt işçilik ÜRETİM MALİYETİ Değişken genel üretim giderleri DÖNEM GİDERİ Sabit genel üretim giderleri

Değişken Maliyet Yöntemi; Sadece değişken üretim giderlerini (direkt ilk madde ve malzeme,direkt işçilik ve değişken genel üretim giderleri) üretim maliyetlerine yükleyen, sabit genel üretim giderlerinin tamamını ise üretim maliyetleri dışında tutarak, doğrudan gelir-gider tablosuna yansıtan yöntemdir. Bu yönteme “direkt maliyet yöntemi” de denmektedir

Değişken Maliyet Yönteminde Maliyet Hesaplamaları Haziran Toplam Gideri Birim Üretim gideri Yüklenen üretim Üretim Maliyeti Direkt ilk madde malz. gid. 750 15 50 Direkt işçilik giderleri 300 15 20 Genel üretim gid.değişken 150 15 10 Genel üretim gid.Sabit 450 - Toplam 1.650 80 Dönem sonu mamul stok 80x7= 560→Bilanço Sabit genel üretim giderleri 450 → Gelir-gider tablosu Satılan Mamul Maliyeti 80x8 = 640 →Gelir Gider Tablosu

Değişken Maliyet Yönteminde Maliyet Hesaplamaları Temmuz Toplam Gideri Birim Üretim gideri Yüklenen üretim Üretim Maliyeti Direkt ilk madde malz. gid. 50 1 50 Direkt işçilik giderleri 20 1 20 Genel üretim gid.değişken 10 1 10 Genel üretim gid.Sabit 450 - --- Toplam 530 80 Dönem sonu mamul stok 0 →Bilanço Sabit genel üretim giderleri 450 → Gelir-Gider Tablosu Satılan Mamul Maliyeti 640 →Gelir-Gider Tablosu Dönem başı stok 560 Üretilen mamul maliyeti 80 Satılabilir mamul maliyeti 640 stok 0 olduğu için Satılan mamul maliyeti 640

Değişken Maliyet Yönteminde Katkı Tipi Gelir-Gider Tablosu Haziran Temmuz Net Satışlar 2.000 2.000 Satışların Maliyeti (640) (640) Brüt Katkı Payı 1.380 1.380 Değişken Dönem Giderleri (90) (90) Pazarlama satış dağıtım giderleri 80 80 Finansman 10 10 Net Katkı Payı 1.270 1.270 Sabit Dönem Giderleri (1.200) (1.200) Araştırma geliştirme 40 40 Pazarlama Satış Dağıtım 120 120 Genel Yönetim 500 500 Genel üretim gideri 450 450 Finansman 90 90 Kara Katkı 70 70 Olağan kar zarar 70 70 Dönem Kar Zararı 70 70

Katkı oranı=Toplam net katkı Payı/Satışlar 1. 270/2 Katkı oranı=Toplam net katkı Payı/Satışlar 1.270/2.000=0,635 Başabaş noktası=Toplam Sabit Maliyet/Katkı oranı = 1.200/0,635=1.890 TL (1.890/250=7,56 ton) Güvenlik payı=Fiili satışlar-Başabaş noktası 2.000 -1.890=110 TL Güvenlik oranı =Güvenlik payı/Fiili Satışlar=110/2.000 = 0,055 Gerekli Satışlar=Hedef Kar+Toplam Sabit Maliy./Katkı or. 705+1.200/0,635=3.000 TL (3.000/250=12 ton)