Aristo ve Francis Bacon MSGSÜ Felsefe Bölümü 23 Şubat 2011 Cemsinan Deliduman

Bütün deneyimlerin ilk ilkeleri Aristo‘ya göre bilim Bütün deneyimlerin ilk ilkeleri Fiziğin ilk ilkeleri Gerekli tanımlar Evrensel gerçekler Gözlem Silojizm Deneyim

Büyük Söyleşi Gözlemde doğanın duyulara sunduğu olgular dikkatli bir şekilde izlenir ve kayda geçirilir. Aristo, çok iyi bir gözlem gücüne sahipti ve bu güçle iç içe geçmiş bir şekilde evrensel kurgular yapmaya fazla düşkündü. Sınırlı, kolayca üstesinden gelinebilecek problemler yerine, sık sık çok büyük sorularla uğraşır ve bunlara çözümler önerirdi. Zor, ama anlamlı sorular  Büyük söyleşi  Görkemli tasarılar

Mekanikçi görüş Felsefe öncesi: Büyük küçük birçok tanrı fiziksel evrenin işlerliğinden doğrudan sorumludur. Kişisellikten uzak, mekanikçi bakış: Thales: Su. Anaksimandros: Apeyron. Anaksimenes: Hava. Democritus: Atomlar. Pisagor: Sayılar.

Socrates ve Platon Socrates (Phaedo’da anlatıldığı şekliyle): Socrates, insanı, ruhu ve ölümsüzlüğü tartışır. İnsanın gereksinimlerini ve amaçlarını sağlayacak bilimi arar. Platon: Bu amaç için mekanikçi görüşler yetersiz kalmıştır ve insanı doğadan, doğayı da iyinin ve güzelin dünyasından ayırdıkları için reddedilmelidirler. Platon (Timaeus): “Dünya, Tanrı’nın inayeti ile, ruh ve akıl bahşedilmiş gerçekten yaşayan bir varlıktır.” Platon, mekanikçi felsefelerin canlı dünya için verdiği, cansız varlıkların işleyişiyle tamamen rastlantıların ürünü olduğu açıklamasını kabul etmedi.

Aristo, Gökler Üzerine (De Caelo) Organizmacılık: Cansız varlıkların davranışını canlı organizmalarla benzerlik kurarak anlatmaya çalışmak. Aristo için cansızlar canlılar gibi belli bir amaca yönelmişlerdir. Organizmaların belirli bir son için veya belli bir hedef için davranmalarıyla kendini gösteren, davranışın bir amacı olması durumuna teleonomi diyoruz.

Yeryüzünde Hareket

Gökyüzünde Hareket

Aristo (M.Ö. 384-322), Physica (Fizik)

Aristo’ya göre elementler Eter Ateş Hava Su Toprak

Aristo (M.Ö. 384-322), Gökler Üzerine

Aristo (M.Ö. 384-322), Physica (Fizik)

Aristo fiziğinde ortam Ortam ikili bir rol oynamaktadır: Uygun veya doğal yere doğru hareket için bir neden sağlamak. Harekete bir direnç göstermek. Bir cisim boşlukta hiçbir dirençle karşılaşmayacağı için sonsuz hızla hareket edecektir. Bu olanaksız olduğuna göre doğada boşluk mümkün değildir.

Diğer bir yorum Lucretius (MÖ 96-55), Evrenin Doğası Üzerine

Başarı ve Yanlış Yorum Aristo (M.Ö. 384-322), Physica (Fizik) Yanlış Yorum: Sonlu bir evrende sonsuz doğrusal hareket, dolayısıyla boşluk var olamaz.

Başarısızlık: Eğik atış problemi Kuralsız (ad hoc) çözüm denemesi.

Eğik atış problemine çözüm denemesi Philoponus (M.S. 490-570) V α (F-R) Etkileme kuvveti sayesinde

Eğik atışın doğru biçimi: Parabol

Francis Bacon (1561-1626) Birkaç özel durumdan hemencecik çok kapsamlı genellemelere varmaktansa dikkatle ilerlenmelidir. Sonuçların önceden tahmin edilmesindense, doğanın gerçekleri incelenmeli ve yorumlanmaya çalışılmalıdır. Düşünürler en kapsamlı genellemeleri çalışarak, dolayısıyla yanlış taraftan işe koyularak hata yapıyorlar. Bacon, bilginin evrensel ve bütün bir kuramını önermese de, tümevarımın ve kontrollü deneylerle veya gözlemlerle doğrulamanın önemini vurgulamıştır. Bilimin pratik sonuçları, onun başlangıç noktalarının ve genel ilkelerinin doğruluğunun bir göstergesidir.

Francis Bacon (1561-1626), Novum Organum

Bacon’a göre bilim Özel olanlardan genellemelere yavaş ve dikkatlice ilerlemelidir. Bilgiye varmak için tümevarım ve tümdengelim birlikte kullanılmalıdır. Bacon’ın aksiyomlar merdiveni: Veriler  Ara genellemeler  Tahminler  Deney  Yasalar  Tahminler  Yeni gözlem  ..... Deneyde, doğada yeni ya da kontrollü durumlar yaratılır ve doğadan bir karşılık alınır. İlk deney Anaksimandros tarafından yapılmıştır.

Bacon’ın aksiyomlar merdiveni

Bacon’ın ve Aristo’nun Karşılaştırılması Ortak nokta: Her ikisi de en sonunda, akıl yoluyla, genel yasalara ve ilkelere varılması için girdi olarak deneyimle başlanması gerektiğine inanmışlardır. Fark: Programın gözlem aşamasına olan gereksinime ve bunun kapsamına yaptıkları vurgudadır. Aristo, birkaç gözlemden hızla en evrensel hipotezlere geçmeye düşkündü. Bacon ise hangi gerçeklerin göz önüna alınacağına karar verip ara genellemeler çıkarılmasını öğütler. Bacon modern bilim anlayışının babası sayılır.

Anahtar Kelimeler Büyük söyleşi Mekanikçi görüş Socrates ve Platon’un itirazları Organizmacı görüş Teleonomi Doğal ve doğal olmayan hareket Ortamın farklı rolleri Son nedenler Eğik atış hareketi problemi Ad hoc çözüm Bacon’a göre bilimsel yöntem Deney ve gözlemin farkı