ADHEZYON VE KOHEZYON KUVVETLER

SIVILAR Sıvıyı meydana getiren tanecikler katılarda olduğu gibi birbirlerine göre sabit konumda değildir. Tanecikler arasındaki çekim kuvvetleri katılarda olduğu kadar güçlü olmaması nedeniyle sıvı tanecikleri birbirinin üzerinden kayarak konumlarını değiştirebilir. Bu nedenle sıvıların belirli bir hacimleri yoktur ve içine konuldukları kabın şeklini alırlar. Sıvı tanecikleri üzerine bir kuvvet uygulandığında sıvı taneciklerini bir arada tutan çekme kuvveti itme kuvvetine dönüşür ve sıvı tanecikleri birbirine daha fazla yaklaştırılamaz. Bu özellikleri nedeniyle sıvılar sıkıştırılamaz. Sonuç olarak sıvıların; Belirli bir hacimleri vardır, İçinde bulundukları kabın şeklini alırları, Sıkıştırılamazlar.

Kohezyon kuvveti Bir damlalığa birkaç damla su çektikten sonra temiz bir tabağa bir damla su damlatınız. Su damlasının küreye yakın bir şekilde küçük bir su topu gibi durduğunu görürsünüz. Su taneciklerini bu şekilde bir arada tutan kuvvet, su molekülleri arasındaki elektriksel çekim kuvvetidir. Tüm maddelerin molekülleri arasında var olan bu çekim kuvvetine kohezyon kuvveti denir. Şimdi birkaç damlayı birbirine yakın olacak şekilde tabağa damlatınız. Bir çatalın ucuyla dokunarak damlaları birbirine yaklaştırdığınızda damların kolayca birleşerek daha büyük bir damla oluşturduğunu görürsünüz. Damlaların bu şekilde birleşmesi su molekülleri arasındaki kohezyon kuvvetlerinin etkisiyledir ancak damla büyüdükçe şekli küre gibi olamaz ve daha yassı bir şekil alır. Bu da yerçekimi kuvvetinin kohezyon kuvvetinden büyük olması sebebiyledir.

Adezyon kuvveti Temiz bir tabağa birkaç damla su damlattıktan sonra tabağı ters çevirerek su damlalarının yere düşüp düşmeyeceğini gözlemleyelim. Eğer su damlaları uygun büyüklükte ise su damlalarının tabağa yapışarak düşmediğini görürüz. Bu durum su tanecikleri ve tabak arasında bir çekim kuvveti olduğunu gösterir. Bir maddenin kendi molekülleri arasında çekim kuvveti olduğu gibi farklı maddelerin tanecikleri arasında da elektriksel kuvvetlerin sebep olduğu çekim kuvveti vardır. Farklı maddelerin tanecikleri arasındaki bu çekim kuvvetine de adezyon kuvveti denir. Ters çevirdiğimiz tabaktan su damlarının düşmemesinin nedeni su tanecikleri ile tabağın yapıldığı maddenin tanecikleri arasındaki adezyon kuvvetidir. Bir bal kaşığını balın içine tamamen daldıralım. Daha sona kaşığı hızla dışarı çekelim. Bal tanecikleri arasındaki kohezyon kuvveti bu dirence neden olur. Kaşığı dışarı çıkardığımızda ise bir miktar balın kaşığa yapıştığını görürüz. Bu yapışmanın sebebi de kaşık ve bal arasındaki adezyon kuvvetidir.

Bir sıvının katı bir yüzeye yapışması o yüzeyi ıslatması olarak adlandırılabilir. Metal bir kaşık bal içine batırılıp çıkarıldığında çok miktarda bal kaşığa yapışır. Ancak aynı kaşık temiz iken su içine daldırılıp çıkarıldığında ise çok daha az suyun kaşığa yapıştığı görülür. Aynı kaşık cıva içine batırıldığında ise kaşığa cıvanın hiç yapışmadığı görülür. Sıvıların başka bir maddeye yapışması adezyon ve kohezyon kuvvetinin bir sonucu olarak gerçekleşir. Bal ve kaşık arasındaki adezyon kuvveti, bal tanecikleri arasındaki kohezyon kuvvetinden büyük olması nedeniyle bal kaşığa yapışır. Aynı şey su içinde söylenebilir. Su ve kaşık arasındaki adezyon kuvveti, bal ve kaşık arasındaki kadar değildir.Bu nedenle daha az su kaşığa yapışır.Cıva molekülleri arasındaki kohezyon kuvvetinin, cıva ile kaşık arasındaki adezyon dan daha büyük olması nedeniyle cıva tanecikleri kaşığa yapışmaz.

Kurulanma olayı adezyon ve kohezyon kuvvetlerinin etkisiyle gerçekleşir.

Bir kap içindeki sıvıların kaba temas eden kenar kısımları eğikleşir Bir kap içindeki sıvıların kaba temas eden kenar kısımları eğikleşir. Bu eğiklik sıvının türüne göre değişiklik gösterir. Örneğin, bir miktar su, temiz bir cam kaba konulduğunda suyun kaba değen kısımlarının yukarıya doğru kıvrıldığı görülür. Cam kaba cıva konulduğunda ise cıvanın aşağıya doğru kıvrıldığı görülür. Bir kap içine konulan sıvının kaba temas eden kısımlarının hangi yönde eğikleşeceği sıvının kohezyon kuvveti ile sıvı-kap arasındaki adezyon kuvvetine göre şekillenir. Sıvı molekülleri arasındaki kohezyon kuvveti, sıvı ile kabın yapıldığı maddenin adezyon kuvvetinde küçük ise kaba temas eden yukarı doğru eğikleşerek bir miktar yükselir. Cam kaba konulan suyun kenarlarının yükselmesi bu nedenledir. Cam kaba konulan cıvanın kenar kısımları ise aşağı doğru bükülür. Bu ise cıvanın kohezyon kuvvetinin, cıva ile cam arasındaki adezyon kuvvetinden büyük olması sebebi iledir.

Adezyon örnekleri 1- Bir sıvının molekülleri ile içinde bulunduğu kabın yüzeyi arasındaki kuvvetler, 2- Yağmur damlalarının cama yapışması, 3- Durgun bir su üzerinde hareket eden yaprağın suyu sürüklemesi, 4- Denizden çıkan bir insanın vücudunun ıslak kalması, 5- Yapıştırıcı maddeler bu kuvvetlerin işleyişi prensibine dayanılarak üretilir.

KOHEZYON ÖRNEKLERİ -Su bitkinin dalının ucunda kohezyon sonucu bir arada duruyor. -kavak ağacının 100 m üstüne su çıkması -Terleme ve kohezyon kuvveti: Yapraklarda terleme ile su kaybedince, yaprak hücrelerinin yoğunluğu artar ve odun boruları içerisindeki su üzerine bir gerilim uygular. Bu emme gücü hava basıncının 30 katı kadar olup, aynı durum kökte de söz konusudur. Böylece gerilim altında tutulan su sütunu kök hücrelerinden yapraklara kadar iletilir. Boyu 100 m. ve daha fazla olan ağaçlarda suyun taşınması bu teori ile açıklanır.

MOBİLYANIN ÜZERİNE TOZUN YAPIŞMASI ADHEZYON KUVVETİNİN ETKİSİDİR

Damlanın tek parça halinde olması kohezyon kuvvetinin etkisi iledir. Damlanın muslukta asılı kalması adhezyon kuvvetinin etkisi iledir. Damlanın agırlık kuvveti adhezyon kuvvetinden büyük ise damla musluktan düşer.