Triaj nedir? Neden gereklidir? Nasıl uygulanır? Triaj Skorları ESI, CTAS ve MTS Örnek Vakalar

Seçmek/Ayırmak Hayatın her alanında mevcut olan bir konsept Tıpta kullanımı ile ilgili ilk kaynaklar Napoleon zamanına uzanıyor. Dominique Jean Larrey ( )

AMACI: Acile başvuran hastaların önceliklerini belirleyerek bekleyemeyecek durumda olanları tespit etmek Hastaları geliş sırasına göre değil durumlarının aciliyetine göre kabul etmek Kaynakların doğru yönetimini sağlamak

Sağlık personelinin işidir (doktor?) Afetlerde, savaşlarda ve hastane ortamında farklılıklar gösterir Acil serviste görevli bir hemşire bu işi üstlenir ESI, CTAS, MTS gibi çeşitli algoritmalar geliştirilmiştir

Emergency Severity Index ESI acile başvuran hastaları aciliyet durumlarına ve kullanacakları kaynaklara göre ayıran basit 5 seviyeli bir triaj sistemidir.

Triaj hemşiresi 4 soruya cevap arar. 1. Bu hasta ölmek üzere olan bir hasta mı? 2. Bu hasta bekleyemeyecek durumda olan bir hasta mı? 3. Bu hasta acil serviste kaç kaynağa ihtiyaç duyar? 4. Bu hastanın vital bulguları nedir?

Acil havayolu, ilaç veya girişime ihtiyacı var mı? Entübe edilmiş, apneik, nabızsız, ciddi solunum sıkıntısı içinde, O2Sat:<90, ani bilinç değişikliği, yanıtsız hastalar Durumu stabil olmayan acil müdahele edilmez ise ölebilecek hastalar

Bu hastalar derhal resüsitasyon odasına alınırlar. Doktorun da olduğu ekibin hemen hasta başında olması sağlanır. Ciddi nefes darlığı olan O2Sat<90 olan hasta Göğüs ağrısı olan soğuk soğuk terleyen, stabil olmayan bir hasta da Düzey-1 kabul edilir. AVPU veya GKS yeni gelişen bilinç değişikliği

Alert: Uyanık, cevap veren, oryante Verbal: Sözlü uyaranlara cevap verir. Oryantasyonu tam değildir. Pain: Ağrılı uyaranlara tepki verir. Sözlü uyaranlara tepki vermez. Unresponsive: Sözlü ve ağrılı uyaranlara cevap verir.

Verbal Yanıt Oryante5 Konfüze4 Uygunsuz kelimeler3 Anlamsız sesler2 Yanıt yok1 Motor Yanıt Emirlere uyuyor6 Ağrıyı lokalize etme5 Ağrıdan kaçma4 Uyarana fleksör yanıt3 Uyarana ekstansör yanıt2 Yanıt yok1 Gözler Spontan açık4 Sesli uyaranla açık3 Ağrı ile açık2 Yanıt yok1

Hastaların %1-3’ ü Seviye-1 hastalarıdır.

Kardiyak arrest Solunum arresti Ciddi Solunum Sıkıntısı O2 Sat<90 Ciddi yaralanması olan bilinçsiz travma hastaları İlaç intoksikasyonu SS=6 Agonal/gasping tarzda solunum

Dolaşım bozukluğu yapan taşikardi/bradikardi Dolaşım bozukluğu bulguları olan hipotansiyon Acil sıvı tedavisi gereken travma hastaları Göğüs ağrısı (Soğuk soğuk terleyen, TA<70) Halsiz, güçsüz Nb=30 Anaflaktik reaksiyon Hipoglisemi Cevapsız nefesi alkol kokan hasta Hareketsiz bebek

Kısa hikaye,özgeçmiş, altıncı his(?) Bu hastanın bekletilmesi riskli olabilir. Bu hastanın derhal içeri alınması, tedavisinin ise en geç 10 dakika içinde başlatılması gerekir. Şiddetli Ağrı: 7/10 puan alan hastalar Yüz ifadesi/Terleme /Duruş ile çok ağrılı olduğu düşünülen hastalar

Yüksek Riskli Durumlar Göğüs ağrısı, muhtemel akut koroner sendrom Stroke geçiren hasta Ateş şikayetiyle gelen kemoterapi alan hasta İntihar girişimi

Konfüze/Letarjik/Dezoryante Yaşlı hastada ani gelişen bilinç değişikliği Konfüze halde bulunan adelosan Şiddetli ağrısı/sıkıntı Renal kolik Saldırgan, tecavüze uğramış gibi ruhsal sıkıntıları nedeniyle bekleyemeyecek hastalar.

Karın Ağrısı Hikaye/Solunum Sayısı/Nabız Yaşlı Hastalar Yırtılır tarzda sırta vuran şiddetli ağrılar GİS Kanaması Şüphesi:Kan kusma, makattan kan gelmesi şikayetleri

Göğüs Ağrısı Akut Koroner Sendromlar Atipik presentasyonlar (40 yaş üstü Epigastrik ağrı) Göğüs ağrısı+ Anormal vital bulgular ESI-1 Göğüs ağrısı+ Normal vital bulgular ESI-2 Atipik göğüs ağrısı (20 yaşında er 5 gündür devam eden sağ göğüs ağrısı) ESI-3

KBB Burun kanaması HT bağlı ise, kumadin kullanıyorsa—ESI-2 İnhalasyon yaralanmaları- Solunum sıkıntısı ile birlikte

Genitoüriner Testiküler Torsiyon Diyalizi tamamlayamayan hastalar Üriner retansiyon Nörolojik Ani başlangıçlı şiddetli baş ağrısı Ani gelişen mental durum değişikliği Konuşmanın bozulması SVO düşündüren şikayetler, Senkop

Ruh Sağlığı İntihar girişimi Saldırganlık Psikotik, eksitasyon Genel Tıp Diyabetik Ketoasidozis Hipoglisemi

Obstetrik ve Jinekolojik Ektopik gebelik/Düşük tehtidi Kanama (Gebelik ve doğum sonrası dönem) Göz Travma Ani görme kaybı Kimyasal madde

Yüz Bölgesi Maksillofasial kırıklar Havayolu problemleri Ortopedik Kompartman Sendromu Nörovasküler yaralanma kırık sonrası Pelvis-Kalça-Femur kırıkları Transplant hastaları

Solunumsal Ciddi solunum sıkıntısı-Acil müdahale gerektirir- ESI-1 O2Sat,SS değerlendir Astım, pulmoner emboli,pnömotoraks Zehirlenmeler Hemen hemen hepsi ESI-2 veya ESI-1

Travma Mekanizması önemli Bulgu olmasa da yaralanma riski yüksek durumlar göz önünde bulundurulmalı Yaralar Durduralamayan kanama Amputasyon

Ağrısını 10 üzerinden 7 ve üzerinde tanımlayan hasta (suistimale açık) Bu tanımlama yeterli değildir. Triaj hemşiresinin kanaati esastır. Örnek: Ayak parmağına ağır metal cisim düşmüş hasta Ağrı puanı:10/10 fakat hemşire kanaati bu hasta bekleyebilir olmalı ESI-4

Şiddetli Ağrı Renal kolik hastası Malignite hastaları Yanıklar Yaşlı karın ağrısı hastaları bu tanımlamaya girerler.

Sıkıntı/Stres Saldırgan hastalar Aile içi şiddet hastaları Cinsel saldırıya uğramış hastalar (Bekleme salonunda kalması uygun olmayan hastalar) Kendi can güvenliğimiz? İşleyişin etkilenmesi?

Sonuca varıncaya (Yatış/Taburcu) bu hastaya neler yapılması gerekir? Bu şikayetlerle gelen hastalarda rutin olarak ne yapılır?

TA, nabız, ateş, solunum sayısı, satürasyon EKG? ESI 1-2 Vitalleri Gözlem bölümünde bakılır. ESI 3 Mutlaka triajda vitallerine bakılır. ESI 4-5 Triajda vitallerine bakılması zorunlu değildir.

Olgu 1 ‘Çok kötü öksürüyorum. Dün gece hiç uyuyamadım öksürükten.Sarı-yeşil renkli balgam çıkartıyorum. Çok halsiz, yorgun hissediyorum’ diyor 57 yaşında bayan hasta. Herhangi bir hastalığı yok. Hiçbir ilaç kullanmıyor. Vital bulgular: TA:120/70 Nb:112 RR:28 Ateş:38 O2Sat:90

Olgu 2 34 yaşında obez bayan hasta yaygın karın ağrısı olduğunu söylüyor. 2 günden beri ağrısı devam ediyormuş. Ağrısını 6/10 olarak tanımlıyor. Bugün defalarca kustuğunu ifade ediyor. Vital bulgular: TA:130/70 Nb:90 RR:16 Ateş:36 O2Sat:99

Olgu 3 4 yaşında kız çocuğu ailesi tarafından getiriliyor. Evin arka bahçesindeki havuza düştüğü, etraftakiler tarafından çıkarıldığı, suni solunumyapıldığı öğreniliyor. Çocuğun solunumu var fakat cevapsız. Vital bulgular: TA:80/64 Nb:124 RR:28 Ateş:36 O2Sat:96

Olgu 4 28 yaşında erkek hasta 15 dakika önce kol bölgesinden arı soktuğunu, önce önemsemediğini ama nefesinin daralmaya ve boğazında şişme olmaya başlaması üzerine endişelenerek geldiğini söylüyor. Vital bulgular: TA:130/80 Nb:108 RR:20 Ateş:36 O2Sat:97

Olgu 5 44 yaşında bayan hasta oğlu tarafından tekerlekli sandalye ile getiriliyor. Elindeki poşete sürekli olarak kusuyor. Annesinin şeker hastalığı olduğunu insülinini düzenli yapmadığını söylüyor. Vital bulgular: TA:140/70 Nb:124 RR:24 O2Sat:96