HADİS ÇEŞİTLERİ/TÜRLERİ mk GENÇLİK BULUŞMALARI: HADİS KONFERANSLARI-5 HADİS ÇEŞİTLERİ/TÜRLERİ HAZIRLAYAN DR. YUSUF ACAR T.C. Deventer Din Hizmetleri Ataşesi

Sünnet: “Hz. Peygamberin, toplumu her alanda yönlendirip yönetmede Kur’an başta olmak üzere esas aldığı prensipler bütününün oluşturduğu bir zihniyet ve dünya görüşüdür” Hadis: “Hz. Peygamber’in sözlerini, fiillerini, tasviplerini, hilkî (şemâil) ve hulkî (ahlakî) özelliklerini ifade eden bir terimdir.» Hz. Peygamberin Sünnetini sonraki dönemlere taşıyan, yani sünnetin elde edildiği en önemli malzeme, HADİS’tir.

- Hz. Peygamberin sözünü ifade eden HADİS: “Kendin için istediğin ve sevdiğin şeyi diğer insanlar için de iste ve sev ki, mümin olasın! Komşularına iyi komşuluk et ki, Müslüman olasın!” İbn Mâce, Zühd, 24. Hz. Peygamberin fiilini bildiren HADİS: Allah’ın elçisi abdesti şöyle alırdı. Hz. Peygamberin onayını/tasvibini bildiren HADİS: Su bulunmadığı zaman teyemmümle namaz kılan bir sahabi, namazdan sonra su bulduğu hâlde namazı iade etmemiş, Hz. Peygamber de bunu onaylamıştır. Hz. Peygamberin şemailini/yaratılış özelliklerini bildiren HADİS: Hz. Peygamberin ay ışığı gibi parlayan mübarek vücudu beyaz-kırmızı renkteydi. Başı büyükçe, parlak yüzlü ve iki kaşı arası açıktı. Kirpikleri uzundu. Hz. Peygamberin ahlaki özelliğini ifade eden HADİS: Hz. Muhammed, İnsanların en güzeli, en cömerdi ve en cesu­ru idi.

BİR HADİSİ OLUŞTURAN UNSURLAR Hz. Peygamber Hz. Ömer 20 Ayrı kişi Bunun her birine tarik denir İbn Abbas 13 Ayrı kişi Bunun her birine tarik denir Ebu Ubeyde 7 Ayrı kişi Bunun her birine tarik denir Hz. Ali 4 Ayrı kişi Bunun her birine tarik denir Ümmü Seleme 1 Kişi Cabir b. Abdillah 1 Kişi Sahabiler dahil hadisi nakleden her isme Râvî denir. Bu kısım, hadisin senet kısmını oluşturur. METİN Hz. Peygamber şöyle buyurdu: «Yahudileri ve Hıristiyanları Arap Yarımadası’ndan çıkaracağım ve orada Müslümanlardan başkasını bırakmayacağım»

Sıhhat Derecesine Göre HADİS ÇEŞİTLERİ RAVİ SAYISINA GÖRE HADİSLER KAYNAĞINA GÖRE HADİSLER Sıhhat Derecesine Göre Hadisler

KAYNAĞINA GÖRE HADİSLER KUTSİ HADİS MAKTU HADİS MERFU HADİS MEVKUF HADİS Anlamı Allah’a, lafzı Peygamber sav’e ait olan hadislerdir.. Hz. Peygambere isnat edilen bütün söz, fiil ve takrirlere denir. Sahabeden söz, fiil ve takrir olarak rivayet edilen haberler Tabiinden söz, fiil ve takrir olarak rivayet edilen haberler

SAHİH DE OLABİLİR ZAYIF DA! İncelenmeleri gerekir KAYNAĞINA GÖRE HADİSLER KUTSİ HADİS MAKTU HADİS MERFU HADİS MEVKUF HADİS İbn Ömer anlatıyor: Hz. Peygamber şöyle buyurdu: "Her sarhoşluk veren şey haramdır. " Ebu Hureyre şöyle dedi: Hz. Peygamber, Allah’ın şöyle buyurduğunu söyledi: «Kulum bana dua ettiğinde ben onunla olurum" Enes b. Malik şöyle dedi: «İlmi yazarak sağlama bağlayın» Tâbiînden Ebu’l-Müleyh şöyle dedi: «Cenaze namazında saflarınızı düzgün tutun ki, şefaatiniz kabul olsun. SAHİH DE OLABİLİR ZAYIF DA! İncelenmeleri gerekir

RAVİ SAYISINA GÖRE HADİSLER MÜTEVATİR HADİSLER Mütevatir hadis şartlarını taşımayan hadislerdir AHAD HADİSLER MEŞHUR Yalan üzerinde birleşmeleri aklen mümkün olmayan çok sayıda râviler topluluğunun, her nesilde, yine kendileri gibi bir topluluktan rıvayet ettiği, işitme ve görmeye dayanan hadise mütevatir hadis denir AZİZ GARİP Herhangi bir tabakada ravi sayısı en az üçe düşen hadislerdir Herhangi bir tabakada râvi sayısı en az ikiye düşmüş olan hadislerdir. Herhangi bir tabakada ravi sayısı bire düşen hadislerdir.

RAVİ SAYISINA GÖRE HADİSLER HADİSLERİN ÇOK BÜYÜK KISMI AHADTIR Sahih de olabilirler zayıf da! İncelenmeleri gerekir AHAD HADİSLER MÜTEVATİR HADİSLER MEŞHUR AZİZ GARİP Lafzen Mütevatir: Resulullah (sav) buyurdular: “ Kim söylemediğim bir sözü bana atfederse, cehennemdeki yerini hazırlasın” Buhari ilim 38 Manevi Mütevatir: Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurdu: “İlim öğrenmek kadın-erkek bütün Müslü-manlara farzdır” Ebu Hureyre, Abdullah b. Amr ve Ebu Musa naklettiğine göre Hz. Peygamber buyurdu: “Müslüman, dilinden ve elinden müslümanların zarar görmediği kimsedir. Muhâcir ise, Allah’ın yasakladığı şeylerden uzak duran kimsedir.” Enes ve Muaz’dan Nebî (sav) şöyle buyurdu: “Sizden biriniz, kendisi için istediği şeyi, din kardeşi için de istemedikçe, iman etmiş sayılmaz.” Ebu Hureyre’den Nebî (sav) şöyle buyurdu: «Kafir yedi barsağa yer, mü’min bir tek barsağa yer»

SIHHAT DERECELERİNE GÖRE HADİS ÇEŞİTLERİ MAKBUL HADİSLER MERDUR HADİSLER SAHİH HASEN ZAYIF UYDURMA/MEVZU Adalet ve zabt sahibi ravilerin muttasıl senetle rivayet ettikleri, şaz ve mulallel olmayan hadislerdir. Sahihlik şartlarını taşımakla birlikte râvileri zabt yönünden sahih hadisin râvileri derecesine çıkamayan hadislerdir. Sahih ve Hasen Hadis Şartlarını Taşımayan, Ancak Uydurma da olmayan hadislerdir Hz. Peygamber adına uydurulmuş sözlere mevzu hadisler denir. Bu, aslında hadis değildir. Ona, Hadis diye uydurulmuş söz demek daha doğrudur.

SAHİH HADİSİN RAVİLERİ Muallel Değildir Adildir Kendisinde illet/kusur bulunan hadislere denir Zabt sahibidir Şaz Değildir Râvinin din ve dünya işlerinde dürüst olmasıdır. Senedi Muttasıldır Râvinin rivayet ettiği hadisle, aynı hadisi rivayet eden diğer râvilere aykırı düşmesi ve bu rivayetinde tek kalmasıdır. Ravinin hafiza gücünın sağlam olması demektir İlk râviden son ravisine varıncaya kadar isnadın kesintisiz olmasıdır.

ZAYIF HADİS VE ÖZELLİKLERİ Sahih ve Hasen Hadis Şartlarını Taşımayan, Ancak Uydurma olarak da isimlendirilemeyen Hadisler Senedindeki Kopukluktan Dolayı Zayıf Kabul Edilen Hadisler Ravisindeki Kusurdan Dolayı Zayıf Kabul Edilen Hadisler MÜRSEL HADİS MU’DAL HADİS MÜNKER HADİS METRUK HADİS MUNKATI HADİS MUALLAK HADİS MÜDELLES HADİS MÜDREC HADİS MUALLEL HADİS

BİR ZAYIF HADİS ÖRNEĞİ: MÜDREC HADİS قَالَ رَسُولُ اللّهِ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إذا صلى أحدكم الجمعة فليصل بعدها أربعا )فإن عجل به شيء فليصل ركعتين في المسجد وركعتين إذا رجع. ( Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdu ki: «Biriniz Cumâ namazını kıldığında arkasından dört rekat daha kılsın(Eğer acele etmesini gerektiren bir işi varsa, iki rekatini mescidde, kalan ikiyi de ulaştığı mekanda kılsın.)» Müslim Bu hadisteki “Eğer acele...” diye zikredilen kısım, tebe-i tabiîn ravisi Süheyl b. Ebî Sâlih’in (150/768) açıklaması olup, Müslim’in diğer rivayetlerin anlaşılmaktadır.

Zayıf hadisle amel edilir mi? Alimlerin çoğunluğuna göre zayıf hadisle 4 şartla amel edilir: 1.Zayıf Hadisin konusu, amellerin faziletleriyle ilgili olmalıdır. Yani ahkam ve itikat konusunda zayıf hadis delil olamaz. 2- Yalancılıkla itham edilen (yalancı olan değil) birinin yalnız başına rivayet etmiş olması gibi şiddetli bir zayıflık taşımamalıdır. 3- Kendisiyle amel olunan umumi ve asli bir hükmün içerisine girmelidir. Yani tek başına yeni bir hüküm ifade etmemelidir. 4- Amel edilirken o hadisin sabit olduğuna inanılmamalı, aksine ihtiyaten amel edildiği bilinmelidir. Bütün bu şartları taşıyan bir zayıf hadis örneği: «İlmin yarısı, soru sormaktır.» (Taberani. Zayıftır.)

UYDURMA= MEVZU HADİSLER Hz. Peygamber adına uydurulmuş sözlere mevzu hadisler denir. Bu, aslında hadis değildir. Ona, Hadis diye uydurulmuş söz demek daha doğrudur. Örnek : Ok, deve, at ve kuş yarışlarından başkası için ödül almak helal olmaz. Gıyas bin ibrahim isminde bir yalancı, Abbasi halifelerinden Mehdinin huzuruna girerken Mehdinin güvercin yarıştırdığını görmüş ve bu hadisi uydurmuştur. Mehdi (أو جناحٍ) ilavesini kendi hatırı için uydurulduğu görünce güvercinlerin boğazlanmalarını emretmiştir.

TOPLUMDA HADİS OLARAK BİLİNEN, FAKAT HADİS OLMAYAN VEYA UYDURMA OLAN BAZI İFADELER - «İyilik yaptığın kimsenin kötülüğünden sakın.» Uydurmadır. «Nefsini bilen, Rabbini bilmiş olur.» Bu sözün hadis olduğuna dair hiçbir senet yoktur. "Şeyhi olmayanın şeyhi şeytandır.» Beyazid-i Bestami’nin sözüdür, hadis değildir. "Vatan sevgisi imandandır.« Hadis değildir. «Namaz, müminin miracıdır» Hadis değildir, güzel bir sözdür. « “(Ey Muhammed!) Sen olmasaydın, ben asla âlemleri yaratmazdım.” (Levlâke levlâke le-mâ halaktu’l-eflâk) «İlim Çin’de bile olsa gidip onu alınız.» Asılsızdır ve Uydurmadır «Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz.» Hadis değildir.

HADİS UYDURMA SEBEPLERİ 1- Dindarca düşünceler ile İslam Dini’ne Hizmet Etmek Arzusu 2. Dîni Yıkmak Maksadıyla Zındıkların Uydurması-İslam Düşmanlığı 3- Halife ve Emirlere Yaklaşmak Arzusu/Yalakalık 4- İmtihan Maksadıyla Uydurmalar 5- Fetvalarına Delil İçin 6- Ticarî-siyasi maksatlarla şahsi çıkar sağlama düşüncesi 7- Kabîle, fırka, mezhep veya milletini müdafaa etme gayreti  Uydurma hadislerin tamamı kimin tarafından ve ne zaman uydurulduğu tesbit edilmiş, uydurma oldukları belirtilmek suretiyle muhafaza edilmiştir.

Uydurmacıları ve Uydurma Sözleri Tanıma Yolları Hadis Uyduranların İtirafı Haberin Lafzında ve Manasında Bozukluk Bulunması Bir Çok İnsanın Görmesi Gereken Bir Olayı Bir Kişinin Rivayet Etmesi Kur'an’a Ve Sahih Sünnete Aykırı Olması Akla, His Ve Müşahedeye Aykırı Olması Tarihi Olaylara Aykırı olması Elde Mevcut Güvenilir Hadis Kitaplarında Bulunmaması İyilik ve Kötülüğün Karşılığının Abartılı Oluşu

Hadis Uydurulmasına Karşı Alınan Tedbirler Sahih Hadisleri Müstakil Eserlerde Toplamak Hadis Tenkidi Tekniklerini Dünyada İlk Kez Uygulamak Hadis Uyduranlara Karşı Mücadele Etmek Ravileri Tanıtan Eserler Yazmak Hadis Diye Uydurulmuş Sözleri Toplayan Eserler Yazmak (Mevzuat Edebiyatı)

Uydurma Sözleri Hadis Diye Söylemenin Sakıncası Hadisi vazediyorken sevap uman bile var! Sevabı var mı imiş bir zaman gelir, anlar! Cihanı titretiyorken niday-ı “men kezebe” İşitmiyor mu, nedir, bir bakın şu bi edebe: Lisan-ı pak-ı Nebi’den yalanlar uyduruyor, Sıkılmadan da “sevap işledim” deyip duruyor Düşünmedin mi girerken DİNİN kanına? Cinayetin kalacak zanneder misin yanına? Sevap ümid ediyor ha! Deyin ki namerde Sevabı sen göreceksin huzur-i mahşerde. M.Akif ERSOY