Ailenin Çocuk Ruh Sağlığına Etkileri Dr Ailenin Çocuk Ruh Sağlığına Etkileri Dr. Yunus Emre AYNA yunusemreayna@gmail.com 0 533 574 13 99

Aile Nedir ? Aile; birbirleri ile biyolojik, psikolojik ve sosyal ilişkiler ve duygusal etkileşim içinde olan bir gruptur. Aile; genelde belirli bir akraba grubuyla tanımlanır ki bu da sıklıkla çekirdek aile olarak isimlendirilen anne, baba ve çocuktan oluşur.

AİLENİN YAŞAM DÖNGÜSÜ Gelişimi esnasında aile bazı belirli noktalardan geçer; evlilik, çocukların doğumu, okul yılları, ve adölesan dönem, okuldan mezuniyet işe ya da daha ileri eğitime başlama, çocukların evden ayrılması, emeklilik, dulluk.

Duvall’ın Yaşam Döngüsü Aşamaları Aile Yaşam Döngüsü Aşaması ve Süresi Kişilerin Aile İçindeki Rolleri Ailenin Kritik Gelişim Görevleri 1-Çocuksuz evli çiftler (2 yıl) Karı-koca Karşılıklı bir evlilik kurmak, hamileliğe ve annelik, babalık sözleşmesine uyum sağlamak. 2-30 aylık bebeği olan aileler (2-5 yıl) Karı-anne, Koca-baba veya oğlan çocuğu veya her ikisi Küçük çocuğun gelişimine uyum ve güven sağlama, bakım ve beslenme 3-Okul öncesi dönemde çocuğu olan aileler (30 ay-6 yaş) Karı-anne-koca-baba kız çocuk-kız kardeş erkek çocuk-erkek kardeş Okul öncesi dönem çocuğun kritik ilgi ve ihtiyaçlarına uyum sağlamak. 4-Okula giden çocukları olan aileler (6-13 yaş ) (7 yıl) Okul çağında çocukları olan ailelerle uyum içinde olmak.Çocukların eğitsel başarılarını cesaretlendirmek.

Aile Yaşam Döngüsü Aşaması ve Süresi Kişilerin Aile İçindeki Rolleri Ailenin Kritik Gelişim Görevleri 5-Ergenlik çağında çocukları olan aileler(13-20 yaş)(7 yıl) Karı-anne-koca-baba, kız çocuk-kız kardeş, erkek çocuk-erkek kardeş Özgürlük ve sorumluluk arasında denge oluşturmak. 6-Ailenin birinci çocuğu evden ayrılmış, ve son çocuk evden ayrılıyor(8 yıl) Karı-anne-büyükanne, koca-baba-büyükbaba, kız çocuğu-kız kardeş-hala, erkek çocuğu-erkek kardeş-amca Genç yetişkinleri iş, meslek, askerlik, okul ve evlilik için özgür bırakmak. 7-Orta Yaşlı Anne-Baba, Boşalmış evden emekliliğe kadar(15+yıl) Karı-anne-büyükanne, koca-baba-büyükbaba Evlilik ilişkilerini tekrar inşa etmek.Daha yaşlı ve daha genç kuşaklarla soy bağlarını sürdürmek, 8-Aile üyelerinin emekliliklerinden sonraki dönem(10-15+yıl) Dul erkek / dul bayan, karı-anne-büyükanne, koca-baba-büyükbaba Yalnız yaşamayla baş etmek, emeklilik sonrası yaşama uyum sağlamak.

Ayrıca Dominion aile yaşam döngüsünü üç aşama içinde ele almış ve her aşamaya ilişkin olarak, eşlerin “fiziksel”, “duygusal”, “sosyal” ve “entellektüel-ruhsal” nitelikleri, sorunları ve tipik davranışları betimlemeye çalışmıştır.

Ailede Sağlıklı Yaşam ve Uyum Ruh sağlığı değişken bir durum gösterir, çevreden gelen baskıların etkileri, bireyin stres ve kaygıları, kişinin direnme gücünü aşınca, bunalımlar ve üzüntüler, iç çatışmalar ve davranış bozuklukları ortaya çıkabilir.

Ruh Sağlığı Yerinde Olan Kişilerin Nitelikleri Gerçeği doğru algılama ve gerçek durumlarda rahat ilişki kurma. Hem kendini, hem de başkalarını olduğu gibi kabul etmek. Saydam ve doğal olmak. Çevreye ve problem çözmeye yönelik olma. Kendi kendine olma gereksinimi duymak.

İçinde yaşanılan kültürden ve çevreden bağımsız olabilme. Yaşamın değerini bilerek yaşama. Doruk yaşantılar geçirme. Çevredeki insanlarla özdeşim ve iyi ilişkiler içinde olmak. Demokratik bir kişilik yapısına sahip olmak.

“Amaç ile araç” ve “iyi ile kötü” arasında uygun ayrımlar yapabilme. Saldırgan olmayan ince bir mizah duygusuna sahip olmak. Yaratıcı olmak. Kültürlenmeye karşı seçici ve dirençli olmak.

Ailede Ruh Sağlığı Bazı ailelerde; bir çok konuda eşler anlaşmak, uzlaşmak ve belirli “ortak yaşam kuralları” belirleme gereksinimi duyar.Bazen de birbirlerini kendi düşüncesine uydurmak için inat ederler.O zaman eşler arasında çatışma kaçınılmaz bir hal alır.

Çocuklar anne-babalarını kendi aralarındaki ilişkilerine çok duyarlı olarak dikkat ederler ve iyi birer gözlemcilerdir. Huzursuz bir aile ortamında yetişen çocuklarda uyum ve davranış bozukluklarının olasılığı yükselir.

“Çocuklar donmamış beton gibidir üzerine ne düşse iz yapar.” H. Jiroti

Sağlıklı Ailenin Nitelikleri Duygularını paylaşma. Duygularını anlama. Bireysel farkların kabul edilmesi. İlgi ve sevgi duygusunun iletilmesi. İşbirliği. Mizah duygusu. Temel gereksinimleri karşılama.

Çatışmaya girmeden sorunların çözümü. Toplumsal değerlere sahip olma. Sözleşme ve sorumluluk alma. Karşılıklı takdir duygularını ifade etme. İletişim. Boş zamanlarını birlikte geçirme. Manevi değerlere inanmak

Sorunla başa çıkma becerilerini kazanmış olma. Belirtilen bu niteliklerin tümünün aile bireylerini geliştirmek, ailede dengeli ve sağlıklı bir yaşam sağlamak için olumlu bir ortam yarattığı ileri sürülmektedir.

Aile Hayatındaki Travmalar: Yetersiz ebeveynliğin etkileri: Ebeveynlerde; kendi ebeveynleriyle olan çocukluk dönemine ait kötü deneyimler, babada hapis öyküsü, ailede alkolizm öyküsü v.b. gibi.

Aile Hayatındaki Travmalar: Çatışma:Karı-koca yada çocuk ebeveyn arasındaki süre giden çözülmemiş sorunlar hekime depresyon, fiziksel yaralanma, somatik şikayetler, davranış problemleri olarak gelir.

Bir diğer çatışma konusu ise ailenin çeşitli üyelerine karşı duyulan bağlılığın yarattığı strestir.

Aile Hayatındaki Travmalar: Boşanma:Yasal olarak evlilik sözleşmesinin sona ermesi ile duygusal açıdan aile üyelerini sarsan karmaşık durum ortaya çıkar.Bu durumdan en çok zarar gören çocuklardır.

Yaş Dönemine Göre Boşanmaya Tepkiler Disforik Tepkiler Bakım vericiyle ilişkiler Dışa vuran Tepkiler Duygular Kendini Rahatlatma 0-1 Yaş Korku, huzursuzluk Sinirlilik, huzursuzluk, Ağlama, yeme ve uyku bozuklukları 1-3 Yaş Kederli, üzüntülü, apatik Regresyon parmak emme,oyuncaklarına sarılma Yapışkanlık,ayrılık kaygısı Öfke, ajitasyon, ağlama, yeme ve uyku bozuklukları Okul öncesi (3-6 Yaş) Üzüntü, kayıp duygusu, kendini suçlama Regresyon, mastürbasyon Ayrılık kaygısı (yapışkanlık,bakım görmearzusu)Öfke ya da içe kapanma ilişki kurmama Oyunlarda kızgınlık ve öfkenin dışa vurması.Kabuslar Ajitasyon

Yaş Dönemine Göre Boşanmaya Tepkiler Disforik tepkiler Bakım vericiyle ilişkiler Dışa vuran Tepkiler Duygular Kendini rahatlatma İlkokul Çağı (7-12 Yaş) Öfke, reddedilmişlik Regresyon(yapışkanlık, mızmızlanma, bebeksi konuşma) Okul fobisi,Mağdur olan ebeveyni koruma / diğer ebeveyne öfke. İtaatsizlik, okuldan kaçma, kurallara uymama, okul başarısında azalma Ergenlik Kolay ağlama eğilimi, üzüntü, Reddedilmişlik, Suçlama Alkol ve ilaç kötüye kullanımı Ahlakçı / yargılayıcı Evden uzaklaşma Ebeveynden birisine daha fazla yakınlaşma (bazen) Aksilik, kavgacılık, kabalık Evden kaçma Cinsel eylemler Okul başarısında azalma

Boşanmanın çocuklar üzerindeki etkisine ilişkin aşamalar: Çocukların boşanmayı “inkar etmeleri” Boşanma durumunu yaratan nedenlere “kızma” Anne ve babayı bir araya getirme “birleştirme” çabaları Depresyon ve “çöküntü” Boşanmayı “kabullenme”

Çocuklar boşanmanın etkilerine karşı hayli duyarlıdırlar; 5 yaş altı çocuklar; gelişimlerinde gerileme gösterirler, beslenme ve tuvalet problemleri, enüresis, uyku bozuklukları ve ayrılık anksiyetesi oluşur.

Okul öncesi çocukların ebeveyn boşanmasına tepkileri     Regresyon     Emesyonel gereksinimlerde artma     Bağımlılık, Clinging (yapışkanlık, yetişkinin eteklerinin dibinden ayrılmama)      Artmış Agresyon      Korku, üzüntü, kızgınlık olarak gözlenebilmektedir.

Erken okul çağı çocuklarda boşanmanın etkileri; okul problemleri, somatik yakınmalar, enüresis ve gece kabusları şeklinde açığa çıkabilir. Daha büyük çocuklar;sıklıkla şok yaşarlar.

Adölesan çağındaki çocuklar; fırtınalı bir dönem geçirebilir, yaşıtlarına göre daha düşük benlik algısı geliştirebilirler. Çocuktaki üzüntü ebeveynler arasındaki çatışma kadar derindir.

Aile Hayatındaki Travmalar: Hastalık ve sakatlık;Hastalığın etkisi hastalığın tipine ve hangi aile üyesini etkilediğine bağlıdır.Diğer aile bireylerinin değişen duruma ve yeni rollerine adapte olmaları gereklidir. Aile üyeleri onlara yardım edebilmek için çok geç olana değin kendi hastalıklarını veya umutsuzluklarını saklayabilirler.

Aile Hayatındaki Travmalar: Ölüm;Kaybın, geride kalan kişiyi ruhsal yıkım kadar fiziksel rahatsızlıklara da duyarlı hale getirecek, hem zihin hem beden üzerinde derin etkileri vardır. Kaybı olanlar hastalandığında, bu kişilerin zedelenebilirlikleri hatırlanıp duygularını göstermelerine yardımcı olunabilir.

Aile Hayatındaki Travmalar: Yoksulluk;Kötü beslenme, kalabalık yaşam, su kirliliği ve hijyene gereken önemin verilmemesi sağlık üzerinde majör bir belirleyicidir. Bu sorunların bir kısmı, sağlık ve diğer sosyal hizmetleri kullanmalarında yardımcı olan hekimler tarafından hafifletilebilir.

Aile Hayatındaki Travmalar: Köklerinden ayrılmak; Göç, çeşitli biçimleriyle, bir ailenin yaşayabileceği en travmatik deneyimler arasındadır. İşsizlik;İşin kaybı, sonuçta gelir, benlik saygısı ve sosyal statünün de kaybına yol açarak hem birey hem de aile için travma oluşturur.

Aile Terapisine İlişkin Yaklaşımlar Sistem Yaklaşımı Yapısal aile terapisi Stratejik aile terapisi Davranışçı aile terapisi Etkileşimsel aile terapisi Problem yada semptoma yönelik kısa aile terapisi

Aile Terapisi Yaklaşımlarının Ortak Yönleri Aile terapisi yaklaşımlarının hepsi problemlerin “aile sistemindeki” uyumsuz etkileşimlerden kaynaklandığını kabul etmektedirler. “insan ilişkileri” ve “aile sistemleri” yaklaşımları, geçmişten gelen bireyler arası ilişkilerin aydınlığa kavuşturulmasının gereğine inanırlar.

“Yapısal aile terapisi” ile “stratejik müdahale” yaklaşımları ise, ailenin şu andaki sistemi değiştirebilirse geçmişi ile uğraşmanın gereksiz olduğunu savunurlar. Ancak, aile terapisti hangi yaklaşımı kullanırsa kullansın, aile üyelerinden birisinin sorununu, tüm ailenin sorunu olarak kabul eder.

SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER… Şimdi de Sizin Katkılarınız Lütfen…