AİLENİN SAĞLIĞA ETKİLERİ

... konulu sunumlar: "AİLENİN SAĞLIĞA ETKİLERİ"— Sunum transkripti:

1 AİLENİN SAĞLIĞA ETKİLERİ
Araş.Gör.Dr.Esra Pektaş

2 Amaç; Hedefler; 1- Ailenin tanımını yapabilmeli
Ailenin sağlığa etkileri konusunda bilgi sahibi olunması Hedefler; 1- Ailenin tanımını yapabilmeli 2-Aile bağlarının önemini açıklayabilmeli 3-Aile yaşamındaki travmaları açıklayabilmeli 4-Aile ve sosyal desteğin bireyin sağlığına etkilerini açıklayabilmeli 5-Boşanmanın aile ve çocuk üzerindeki etkilerini tartışabilmeli 6-Bir aile hekiminin hastasının ailesine karşı olan temel sorumluluklarını sayabilmeli.

3 AİLENİN TANIMI; • Evlilik ve kan bağına dayanan,
karı, koca, çocuklar, kardeşler arasındaki ilişkilerin oluşturduğu toplum içindeki en küçük birlik. • Aynı soydan gelen veya aralarında akrabalık ilişkileri bulunan kimselerin tümü Aile; birbirleri ile biyolojik, psikolojik, toplumsal ilişkiler ve duygusal etkileşim içinde olan insan topluluğudur.

4 TOPLUMDA AİLE • “Aile hekimliği uzmanlığı” aile merkezli bir sağlık hizmeti sunar. • Ülkemizde aile yapısı değişmektedir. Yine de aile toplumun önemli ve merkezi bir birimi olmaya devam etmektedir. • Aile, sağlıkla ilgili inanış, davranış, stres ve duygusal desteğin önemli bir kaynağıdır.

5 AİLE BAĞLARININ ÖNEMİ İnsanın sağlığını etkileyen pek çok etkenden belki de en önemlisi ailesidir. Çünkü aile bireyleri arasında ortak bir genetik yapı ve paylaştıkları çevrenin yanı sıra çok yakın bedensel, ruhsal ve toplumsal ilişkiler vardır. Birey, yaşamının ilk yıllarında bir ailede büyütülür ve beslenir ancak aile, ölünceye kadar bireyin içinde kalır. Aile ,bireyin yaşamında çok önemli bir yer tutan beslenme , bakım , sevgi ihtiyacı , duygusal gelişim , psikolojik gelişim , eğitim ,kültürel değerleri kazanma , sağlıklı zeka gelişimini sürdürme gibi temel ihtiyaçlarını karşıladığı birincil yer ve çevredir.

6 Aile birliğinde, aileyi oluşturan bireyler birbirinden etkilenir.
Ailenin, sağlığı ilgilendiren en önemli özelliği, bireylerden biri olumlu ya da olum­suz etki altında kaldığında, ailenin tüm bireylerinin bundan etkilenmesidir. Yalnız bireylerin ölme ihtimali yalnız olmayanlardan iki kat fazladır. Evlilik ve aile bireyleriyle iyi irtibat sağlıkla ilgili her tür gelişim üzerine olumlu etki eder.

7 • Sosyal ilişkiler ve sağlık arasındaki ilişki hastalıklarda morbidite ve mortaliteye olan etkisinden dolayı oldukça önemlidir. • Bir çok hasta aile hekimine aile içi problemlerden kaynaklanan belirtilerle başvurur. • Bu başvuru sırasında aile içi problemlerle kendi belirtileri arasında bir bağlantı olduğunu düşünmez.

8 • Aile hekimleri ise hastayı içinde yaşadığı aile ve toplum yapısı ile bir bütün olarak ele aldığı için; her tür aile içi sorunun kişide çeşitli somatik bulgular, kronik hastalıkların alevlenmesi, kötüleşmesi veya psikolojik belirtiler şeklinde görülebileceğini bilir.

9 EŞİN ÖNEMİ • Eşlerden birinin ölümünden sonraki 6 ay içerisinde ötekinin de ölme ihtimali yüksek Martikainen P, Valkonen T. Mortality after the death of a spouse: rates and causes of death in a large Finnish cohort. Am J Public Health 1996;86(8): • Gençlerde bu risk yaşlılardan fazla • Eşi ölenlerin ölme ihtimali, eşi sağ olanlara göre erkeklerde %17, bayanlarda %6 artıyor Martikainen P, Valkonen T. Mortality after death of spouse in relation to duration of bereavement in Finland. J Epidemiol Community Health 1996;50(3):

10 • Koruyucu hekimliğin ilk uygulama alanı ailedir.
World Health Organization. Statistical Indices of Family Health No. 589:17, 1976. • Sağlıklı bir yaşam tarzı öncelikle ailede öğrenilir, uygulanır ve değiştirilir. • Kişiler, aileden kazandıkları bilgi, tutum ve inanışlardan doğan beklentilerle hekime başvurur.

11 Aile Bireylerinin Etkileşimi
• Aile bireyleri benzer risk faktörlerine sahiptir • Aynı mutfaktan beslenirler • Zararlı alışkanlıklar aile içinde kopyalanır - Anne baba veya kardeşlerin sigara içmesi durumunda sigara içme ihtimali daha fazla - Tuz, kalori, kolesterol, yağ tüketimi, sedanter yaşam tarzı... - Genetik Her birey, genotipi ile çevresi arasındaki etkileşimin bir ürünüdür.

12 AİLE YAŞAMINDAKİ TRAVMALAR
Aile yaşamı sırasında, - yeter­siz ebeveynlerin etkileri, - çatışma, - boşanma, - hastalık ve sakatlık, - ölüm, - göç, - yoksul­luk, - aile içi şiddet gibi travmalar yaşanabilir.

13 Yetersiz Ebeveynlerin Etkileri
Anne ve baba, ailenin düzenini en çok etkileyen temel öğedir. Anne ve baba görevinin tam olarak yapamadığı ailelerde, aile düzenle­ri çarpık olur ve bu düzen yetişen bireyleri olumsuz etkiler. Aile, çocuk gelişiminde temel bir öneme sahiptir.

14 İntihar, depresyon, kişilik bozukluğu içeren psikolojik problemler uzun süreli bir ebeveyn yoksunluğu ile ilişkilidir. 3 ay-4 yaş çocuklardan ebeveyn olabildiğince ayrılmamalı.

15 Yapılan çalışmalarda hem fiziksel hem de duygusal ebeveyn ihmali gelişme geriliğinin en yaygın nedeni olarak kabul edilmektedir. Duygusal yoksunluk yaşayan çocuklarda hormon salgılanması azalır. Yaşamın ilk birkaç yılı nörolojik yapılar, iki gözle görme, duygusal yetkinlik, tepki verme yolları ve dil gibi temel fonksiyonlar gelişir. Altı yaşından sonra değişiklik yapmak çok daha zordur. Bu dönemde yetersiz ya da uygunsuz uyarı alırsa öğrenme güçlükleri ile duygusal ve davranışsal problemlere daha yatkın olur. Ayrıca yaşamın başlangıcındaki yetersiz beslenme sonradan HT, DM ve obezite gelişmesinde etkilidir.

16 Çatışma Karı-koca yada çocuk ebeveyn arasındaki süre giden çözülmemiş sorunlar hekime depresyon, fiziksel yaralanma, somatik şikayetler, davranış problemleri olarak gelir. Bir diğer çatışma konusu ise ailenin çeşitli üyelerine karşı duyulan bağlılığın yarattığı strestir. Aile içi geçimsizlik, özellikle kadınlarda kronik depresyonun yaygın bir nedenidir.

17 BOŞANMA Yasal olarak evlilik sözleşmesinin sona ermesi ile duygusal açıdan aile üyelerini sarsan karmaşık durum ortaya çıkar. Bu durumdan en çok zarar gören çocuklardır.

18 Boşanmanın Çocuk Üzerine Etkileri
Çocuklar boşanmanın etkilerine karşı özellikle duyarlıdırlar. 5 yaş altında - gelişme geriliği, - beslenme ve tuvalet problemleri, - enurezis, - uyku bozuklukları - ayrılık anksiyetesi…

19 Erken okul çağındaki çocuklarda sıkıntılar gizlenmiş olabilir.
- okul sorunları, - kabuslar, - enurezis görülebilir. Daha büyük çocuklar şokta ve kuşku içindedirler, fırtınalı bir ergenlik yaşarlar. - kaçma, - aşırı cinsel davranışlar, - alkol ve madde kötüye kullanımı

20 Boşanmanın Yetişkin Üzerine Etkileri
• Evliliğin Bozulması stresle ilişkili fiziksel rahatsızlıklar için tek başına en güçlü sosyodemografik belirleyicidir. • Ayrılmışlarda: - Akut hastalık ve doktor ziyareti %30 artar (evlilere göre) - İntihar ve psikiyatriste başvuru artar. - Minör ve majör fiziki rahatsızlıklara yakalanma riski artar. - Şiddet kurbanı olma riski artar. - İmmün sistem çalışması bozulur.

21 Hastalık ve sakatlık Aile yaşamında derin etkiler yaratır.
Hastalığın etkisi hastalığın tipine ve hangi aile üyesini etkilediğine bağlıdır. Diğer aile bireylerinin değişen duruma ve yeni rollerine adapte olmaları gereklidir. İnsanlar yaşamları boyunca, hem meslek hem de aile yaşantılarında, baba, eş, çocuk, yönetici, karar verici gibi rollere sahiptirler. Hastalık durumunda, aile içindeki roller değişebilir. Bu değişim, farkedilmeyen, kısa süreli veya çok belirgin, uzun süreli olabilir.

22 Birey ve aile, genellikle kısa süreli, göze çarpmayan değişikliklere daha kolay uyum sağlayabilirler. Uzun süreli rol değişiklikleri, keder sürecine benzer iyileşme aşamalarını gerektirir.

23 Felç gibi kalıcı kayıplara neden olan hastalıklarda, aile üyeleri hasta bireyin tüm sorumluluğunu üstlenebilir. Bu durum, hasta bireyde güçsüzlük, umutsuzluk duygularını güçlendirir. Aynı zamanda bu durum, aile üyelerinin sorumluluklarını arttırır. Aile üyeleri, hasta olan bireyin rol ve sorumluluklarını başarıyla yerine getirebilseler bile, bu üstlenme emosyonel zorlanmaya neden olur. Stres oluşturur.

24 Bir yakının kaybı Bir kişinin karşılaşabileceği en büyük duygusal travma sevdiği kişiyi kaybetmesidir. Kızgınlık ve suçluluk hisleri sıklıkla görülür. Somatik semptomlar sıktır; - iştah kaybı, kilo kaybı, - ishal ve sancı… Hastalık ölümcül olabilir.

25 Yoksulluk Köklerinden ayrılmak İşsizlik
Kötü beslenme, kalabalık yaşam, su kirliliği ve hijyene gereken önemin verilmemesi sağlık üzerinde majör bir belirleyicidir. Köklerinden ayrılmak Göç, çeşitli biçimleriyle, bir ailenin yaşayabileceği en travmatik deneyimler arasındadır. İşsizlik Gelir, benlik saygısı ve sosyal statünün de kaybına yol açarak hem birey hem de aile için travma oluşturur.

26 Aile bakımının kuralları
Kırılgan aileleri bulun ve onlara fazladan destek verin. Ciddi hastalık sırasında doğru bilgi verin. Herhangi bir sorunuz var mı diye sorun. Ciddi veya son dönemdeki hastalıklar, yas gibi kriz dönemlerinde ‘orada olun.’ Size ihtiyaç duyulabilecek durumlarda insiyatif alın. Duyarlı aile bireylerini, yani gizli hastaları bulun. Bir aile sorununun belirtilerini ya da aile şamar oğlanı olarak görülen kişileri bulun. Aile içi sorunlarda herhangi bir tarafa çekilmekten kaçının. Kritik zamanlarda aile meclisinin toplanmasını önerin.

27 Yoksul ülkede de olsa, zengin ülkede de, gelişmekte de olsa gelişmiş de, bireylerin sağlığı aile yaşamlarından aileler de bireylerinin hastalıklarından ya da şanssızlıklarından etkilenir.

28 TEŞEKKÜRLER…