ÖFKE KONTROLÜ VE ÇATIŞMA ÇÖZÜMÜ PSİKOLOJİK DANIŞMAN GİZEM AYDIN YILDIZ

ÖFKE Hakkımız olduğunu düşündüğümüz şeylerin engellenmesine gösterilen duygusal tepkidir. Doğal ve evrensel bir duygudur. Sağlıklı bir şekilde ifade edilebildiğinde yapıcı, düzelticidir.

ÖFKENİN İÇERİĞİ ÖFKE, bir taraftan bizi bir problem olduğu konusunda uyarırken, diğer taraftan da kendini koruma adına saldırganlık eğilimini harekete geçirir. Şiddet; saldırganlık içeren, öfkenin kontrolsüz olarak ortaya çıkan davranış biçimidir.

ÖFKE BİÇİMLERİ Durumluk öfke Sürekli öfke Kronik öfke Kontrolsüz öfke

DURUMLUK ÖFKE * O an yaşanan duruma bağlı olarak gelişir. * Süreklilik içermez, durumluk hissedilir * Öfkenin şiddeti kişinin algılamasına ve engellenmenin etkisine göre artar. Kas gerilimi, sinir sisteminin uyarılması durumudur.

SÜREKLİ ÖFKE * Çok sayıda durumu sıkıcı, engelleyici algılayarak sürekli öfke yaşama durumudur. Sağlık (fiziksel, ruhsal) ve sosyal uyum sorununa neden olur.

KRONİK ÖFKE * Sağlık problemleri kalp damar hastalıkları, baş ağrısı, yüksek tansiyon, mide hastalıkları, psikolojik bozukluklar * Sosyal problemler, uyumsuzluk, dışlanma v.b. sorunlara neden olur. Öfkenin kronikleşmesi halinde kişide saldırganlığa düşmanca duygu ve davranışlara doğru yönelim artar,

KONTROLSÜZ ÖFKE * Kontrol edilemediğinde yıkıcı, saldırgan, tahrip edici tepkilere dönüşme potansiyeline sahiptir. * Suç içeren davranışlarda bulunma riski taşır. Kavga, şiddet, terör ifade edilemeyen öfke duygularının etkisidir.

ÖFKENİN NEDENLERİ İÇSEL NEDENLER: *kişisel sorunlarımız, *kuruntularımız, *başımızdan geçmiş bazı olaylar ve *kişilik bozuklukları olabilir. DIŞSAL NEDENLER: *kişiler (kendisi, anne-baba, çocuk, arkadaş,…) *olaylar (çatışma, engellenme, haksızlık,..) *durumlar (trafik, randevu…) olabilir.

ÖFKE DAVRANIŞININ GENEL SONUÇLARI * En az iki kişiyi mutsuz eder * Karşıdaki kişinin de öfkelenmesine, dolayısıyla öç alma duygusuna neden olur * Sorunun gerçek nedeninin anlaşılmasını engeller, dolayısıyla sorunu çözmez * İlişkiyi yıkıcı yönde etkiler, kişileri birbirinden uzaklaştırır *Sağlık sorunlarına neden olabilir

ÖFKEMİZLE BİRLİKTE HİSSETTİĞİMİZ DİĞER DUYGULAR NELERDİR ?

ÖFKEYE EŞLİK EDEN DUYGULAR

NELERE ÖFKELENİRİZ ? İsteklerimizin olmadığında Beklemediğimiz bir sonuçla karşılaştığımızda Engellendiğimizde Anlaşılmadığımızı hissettiğimizde Tehdit aldığımızda Kendimizi çıkmazda hissettiğimizde Kişiliğimize saldırıldığında Önemlilerimize saldırıldığında

ÖFKEMİZİN GERÇEK NEDENİ HANGİ DUYGULARIMIZDIR ?

ÖFKEYENİN ALT DUYGULARI

ÇOCUKTA ÖFKENİN ALARMI ! Dikkatini toplamada güçlük Oyunlarda ‘oyun bozan tutum’ sergileme Diğer çocuklarla sık sık kavga etme Çok az arkadaşının olması TV’da şiddet içeren filmleri tercih etmesi Şiddet temalı oyunlar oynaması Kontrolsüz, korkusuz olması Yetişkinleri ve kuralları hiçe sayması

ANNE BABANIN ÖFKESİ ÇOCUĞA NE HİSSETTİRİR? Öfkeniz, çocuğunuzun kendi davranışının altındaki gerçek nedeni anlamasını engeller. Anlayamadığı için çözüme yönelik davranmasını önler. Öfkeli davranışınız çocuğunuza kendisinin kötü olduğunu düşündürür. Kendini yalnız hisseder ve size karşı öfke duyar. Gücenir, kırılır. Kendini değersiz hisseder.

ÇOCUĞUNUZA ÖFKELENDİĞİNİZDE NE YAPARSINIZ?

ÇOCUĞUNUZA ÖFKELENDİĞİNİZDE ! ORTAMI TERK EDİN NEFES EGZERSİZİ YAPIN KASLARINIZI GEVŞETİN GERİYE DOĞRU SAYI SAYIN SİZE İYİ GELEN ŞEYLERİ YAPIN SİZİ ÖFKELENDİREN GERÇEK SEBEBİ VE GERÇEK DUYGUNUZU BULUN. KONUŞMAK İÇİN UYGUN ZAMANI SEÇİN

ÇOCUK ÖFKELENDİĞİNDE YAKLAŞIMINIZ NASIL OLMALI Sakin olun - Önyargısız davranın ‘NEYE KIZDIĞINI ANLAMAYA ÇALIŞIYORUM, AMA BAĞIRIRSAN KONUŞAMAYIZ.’ ‘SENİ ŞİMDİ KESİNLİKLE DUYMAK İSTEMİYORUM.’ ‘SAKİNLEŞİNCE GEL KONUŞALIM.’ İLETİŞİMİ KESİN.

ÇOCUĞA KARŞI ÖFKEYLE BAŞ ETME Çocuğun davranışlarını yaşına göre değerlendirin. Çocuğun olumsuz davranışlarının sizden kaynaklanan nedenlerini fark edin. Onunla savaşmayın. Davranışının sebebine odaklanın. Sizi kışkırtan tetikleyici düşüncelerden uzaklaşın. Size iyi gelecek bir yöntem geliştirin.

AİLEDE YAŞANAN ÖFKENİN ALT YAPISI Zorlayıcı yaşam koşulları Ekonomik koşulların yetersizliği Güvenliğin ve sosyal güvencenin azlığı ailelerin kendilerini gergin, sıkıntılı, çaresiz, engellenmiş, yetersiz hissetmelerine sebep olmaktadır. SORUN bu durumlarla karşılaşmaktan çok, öfkenin şiddeti ve ne kadar kontrol edilebildiği ile ilgilidir.

ÖFKE ANALİZİ Daha çok nelere öfkeleniyorum? Öfkelendiğimde ne şekilde davranıyorum? Sonuç istediğim gibi oluyor mu? Öfkem geçince ne hissediyorum? Öfkemin olumsuz sonuçları nelerdir? Öfkemin başkalarına etkisi ne oluyor? Öfkemin asıl kaynağı(nedeni) nedir? Öfkemi nasıl kabul edebilir ve nasıl zararsız bir şekilde ifade edebilirim?

ÖFKEYİ KONTROL ETME Öfkenizi tetikleyen durumları ve biçimini tanıyın. Sakinleşme yönteminizi belirleyin. Derin nefes alın, nefes ve nabzınızı kontrol altında tutun. Kendinize sizi sakinleştirecek cümleler söyleyin.

DEVAMI… Kendinizi kontrol etme konusunda kararlı olun. Şiddet davranışlarını asla kabul edilebilir görmeyin. Çevrenizdekileri öfkelendiğinize dair bilgilendirin. Problemi açıklığa kavuşturun. Çözüm aramaya odaklanın.

DÜŞÜNCELERİMİZ VE ÖFKE Öfkemiz düşüncelerimize bağlıdır. Düşüncelerimiz duygularımızı, duygularımız davranışlarımızı etkiler. Öfke yaratan düşüncelerimizi değiştirdiğimizde öfkemizin şiddetinin azaldığını görürüz.

İNKAR Genellikle insanlar öfke ile ilgili sıkıntılarını kabul edip yardım istemek yerine, öfkelerini bastırma, yok sayma eğilimindedirler. Bastırılmış öfke zamanla kronikleşir(kalıcı) Başlıca üç objeye yönelik ortaya çıkar * Kişinin kendisine * Başkalarına * Başına gelenlere, yaşadığı dünyaya karşı

EN ÇOK KENDİ YAŞANTINIZI OLUMSUZ ETKİLER UNUTMAYIN! ÖFKE Problemlerimizi çözmez Öcümüzü almamızı sağlamaz Başkalarını kontrol etmemizi sağlamaz Haklı olduğumuzu göstermez Korku, kaygı ve mutsuzluğa neden olur Kişileri bizden uzaklaştırır EN ÇOK KENDİ YAŞANTINIZI OLUMSUZ ETKİLER

ÇATIŞMA YÖNETİMİ

İlişkilerdeki çatışma; ÇATIŞMA İlişkilerdeki çatışma; En az iki insanın ihtiyaç, istek, beklenti ve değerlerinin çakışması veya farklılaşmasından kaynaklanan bir durumdur. Karşılıklı mücadeleyi, anlaşmazlığı, tartışmayı,kavgayı ve çekişmeyi içerebilir

ÇATIŞMA Çatışmalar normaldir. Çatışma ne olumlu, ne olumsuzdur; yalnızca yaşamın doğal bir parçasıdır Çatışmalarının nasıl yönetildiği önemlidir. Çatışmalar ilişkiyi ya güçlendirir, ya da zayıflatır.

ÇATIŞMA Anne- baba-çocuk, karı-koca, öğrenci-öğretmen-veli-okul yönetimi, kardeş, arkadaş v.b. ilişkilerinde çatışma hem olumlu hem de olumsuz yollarla yönetilebilir Çatışmanın yıkıcı mı, yapıcı mı olduğunu çatışmanın kendisi değil, çözmek için seçtiğimiz yol belirler

İKİ TÜR ÇATIŞMA VARDIR İhtiyaç Çatışması Değer Çatışması

ÇATIŞMA TEPKİLERİ Kaçınma Yıkıcı tepkilerde bulunma Uzlaşmacı-Yapıcı tutum gösterme

KAÇINMA Sorundan kaçarak, küserek, görmezden gelerek, yokmuş gibi davranırlar Kişi kendi gereksinimlerini, isteklerini göz ardı eder Karşısındakinin isteğini kendi zararına olsa da kabul eder İlişkilerinde tavizkardır, pasif davranır

YIKICI TEPKİLER Tehdit, baskı,saldırganca tutum, hakaret, aşağılama ve şiddet içeren davranışlar v.b. Dedikodu, şikayet Diğer kişinin istek ve gereksinimlerini göz ardı eder kendi çıkar ve istekleri doğrultusunda hareket eder

UZLAŞMACI-YAPICI TUTUM Her iki taraf da; Karşıdakinin istekleri ve duyguları anlamaya çalışılır Kişiliklere saygı gösterilir Ön yargı ve haklı olma mücadelesi yoktur Sorun ortak kabul edilir, Çözüm iki tarafı da kapsar Konuşarak her iki tarafında yararına çözüm bulunur

ÇÖZÜM SİZDE Çatışmanın çözümünü kişilerin tutum ve davranışları belirler. SONUÇ: Yıkıcı da olabilir yapıcı da

KİŞİLERARSI ÇATIŞMANIN YARARLARI UZLAŞMACI ÇÖZÜM SÜRECİNDE; Anlaşılmak için konuşma, anlamak için dinleme becerilerini geliştirir Kişilerin gücenmesini ve diğer kişiye yönelik olumsuz duygular geliştirmesini önler Öfke, korku, engellenme gibi duyguların doğru biçimde iletilmesine katkıda bulunur Yaşamdaki güçlüklerle başa çıkabilme becerisini geliştirir Tarafların neyi önemsediğini gösterir, kişiyi tanımaya yardımcı olur

Beraber Problem Çözme Problemi konuşmak için sakin bir zamanı seçin. Problemi duygularınızı katmadan tanımlamaya çalışın. Çocuğun problemi kendi açısından anlatmasına izin verin. Sessizce dinleyin. Mümkün olan bütün çözümleri beraberce tartışın. Hangi çözümü seçeceğinize beraberce karar verin.

KAZAN KAZAN YÖNTEMİ 1. Çatışmanın Tanımlanması (İstek ve İhtiyaçların İfade Edilmesi) 2. Çözüm Önerileri Oluşturma (karşılıklı ihtiyaçları dikkate alarak önerilerin oluşturulması) 3. Çözüm Önerilerini Değerlendirme (tarafların çıkan önerilerin kendi ihtiyaçlarını karşılayıp kaşılamadığını teyit etmeleri) 4. En Uygun Çözümü Seçme (iki taraf için de en uygun çözüm önerisinin seçilmesi) 5. Uygulama Yollarına Karar Verme (karar verilen çözümde kimin ne yapacağının belirlenmesi/işbölümü) 6. Çözümün İşleyip İşlemediğini Takip Etme (bir süre belirleyerek çözümün işleyip işlemediğinin test edilmesi)

PROFESYONEL DESTEK İÇERİĞİ KİŞİSEL GELİŞİM ÇALIŞMALARI Empati geliştirme ( anlama becerisi) Stres yönetimi (öfkeyle baş etme) Öz disiplin Çatışma yönetimi Etkin problem çözme becerileri İletişim becerileri KENDİNİZ İÇİN…

TEŞEKKÜRLER KARAÇULHA İLKÖĞRETİM OKULU Psikolojik Danışman Gizem Aydın YILDIZ