AKCİĞER KANSERİ EPİDEMİYOLOJİSİ Prof.Dr.İsmail Savaş TORAKS ONKOLOJİSİNDE MULTİDİSİPLİNER YAKLAŞIM İzmir 20-21/Şubat/2006

ABD Mortalite, 2002 % 1. Kalb hastalıkları 696,947 28.5 Ölüm nedeni sayı % 1. Kalb hastalıkları 696,947 28.5 2. Kanser 557,271 22.8 3. Serebrovasküler hastalıklar 162,672 6.7 4. Kronik alt solunum sistemi infeksiyonları 24,816 5.1 5. Kazalar 106,742 4.4 6. Diabetes mellitus 73,249 3.0 7. Influenza ve pnömoni 65,681 2.7 8. Alzheimer hastalığı 58,866 2.4 9. Nefrit 40,974 1.7 10. Sepsis 33,865 1.4 Cancer accounts for nearly one-quarter of deaths in the United States, exceeded only by heart diseases. In 2002, there were 557,271 cancer deaths in the US.

Ölüm nedenlerinde 1950 & 2002 arasında değişim , ABD 100,000 1950 2002 Compared to the rate in 1950, the cancer death rate was about the same in 2002, while rates for other major chronic diseases decreased during this period. Kalb hastalıkları Serebrovasküler Hastalıklar Pnömoni/ Influenza Kanser

Beklenen kanser ölüm oranları , 2005, ABD Erkek 295,280 Kadın 275,000 Akciğer ve bronş 31% Prostat 10% Kolon ve rektum 10% Pankreas 5% Lösemi 4% Özofagus 4% Karaciğer ve 3% safra yolları Non-Hodgkin 3% Lenfoma Mesane 3% Böbrek 3% Diğer bölümler 24% 27% Akciğer ve bronş 15% Meme 10% Kolon ve rektum 6% Over 6% Pankreas 4% Lösemi 3% Non-Hodgkin lenfoma 3% Uterus 2% Multiple myeloma 2% Beyin 22% Diğer bölümler Lung cancer is the most common fatal cancer in men (31%), followed by prostate cancer (10%), and colon & rectum cancer (10%). In women, lung (27%), breast (15%), and colon & rectum (10%) are the leading sites of cancer death.

Erkeklerde kanser ölümleri, ABD 1930-2001 100,000 Akciğer&bronş Mide Prostat Kolon ve rektum Most of the increase in cancer death rates for men prior to 1990 was attributable to lung cancer. However, since 1990, the age-adjusted lung cancer death rate in men has been decreasing. Stomach cancer mortality has decreased considerably since 1930. Death rates from prostate and colorectal cancers have also been declining. Pankreas Lösemi Karaciğer

Kadınlarda kanser ölümleri, ABD 1930-2001 100,000 Akciğer & bronş Uterus Meme Lung cancer is currently the most common cause of cancer death in women, with the death rate more than two times what it was 25 years ago. However, the death rate from lung cancer appears to have peaked. In comparison, breast cancer death rates were virtually unchanged between 1930 and 1990, and have since decreased. The death rates for stomach and uterine cancers have decreased steadily since 1930; colorectal cancer death rates have been decreasing for over 50 years. Kolon & rektum Mide Over Pankreas

Yaşam boyu kanser gelişme riski,Erkek Bölge Risk Prostat 1 / 6 Akciğer ve bronş 1 / 13 Kolon ve rektum 1 / 17 Mesane 1 / 28 Non-Hodgkin lymphoma 1 / 46 Melanom 1 / 53 Böbrek 1 / 67 Leukemia 1 / 68 Oral Kavite 1 / 73 Mide 1 / 81 The next four slides look at the lifetime probability of developing cancer and relative survival rates of cancer.  Presently, the risk of an American man developing cancer over his lifetime is one in two. The leading cancer sites are prostate, lung, and colon and rectum.

Yaşam boyu kanser gelişme riski ,Kadın Bölge Risk Meme 1/ 7 Akciğer & bronş 1 /18 Kolon & rektum 1/ 18 Uterus 1 /38 Non-Hodgkin lymphoma 1 / 56 Over 1 / 68 Melanom 1 / 78 Pankreas 1 / 81 Mesane 1 / 88 Serviks 1 / 130 Approximately one in three women in the United States will develop cancer over her lifetime. The leading sites are breast, lung, and colon and rectum.

Değişik zaman peryodlarında Sağkalım yüzdeleri 1974-1976 1983-1985 1995-2000   Genel 50 53 64 Meme (kadın) 75 78 88 Kolon 50 58 63 Lösemi 34 41 46 Akciğer ve bronş 13 14 15 Melanom 80 85 91 Non-Hodgkin lenfoma 47 54 59 Over 37 41 44 Pankreas 3 3 4 Prostat 67 75 99 Rektum 49 55 64 Mesane 73 78 82 The survival rate for all cancers combined and for certain site-specific cancers have improved significantly since the 1970s, due, in part, to both earlier detection and advances in treatment. Survival rates markedly increased for cancers of the prostate, breast, colon, rectum, and for leukemia. With new treatment techniques and increased utilization of screening, there is hope for even greater improvements in the not-too-distant future.

100 yıl önce akciğer kanseri sıralamada kaçıncı sıradaydı ? A) 1.sırada B) 3. sırada C) sıralamada değildi D) fikrim yok

AKCİĞER KANSERİ 1912 yılında Adler “primary malignant growths of the lungs and bronchi “ adlı bir kitap yayınlamıştır. Bu kitapta literatürde bulduğu 374 vakayı değerlendirdi. Akciğer kanseri, 20. yüzyılın başlarında nadir görülen bir hastalıktır.

74 yaşında nefes darlığı, iştahsızlık, ateş, kilo kaybı olan erkek hasta 5 yıl önce sigarayı bırakmış.55 yıl içmiş. FM: sağ supraklaviküler LAP Sağ HT bazalde matite var ve solunum sesleri derinden geliyor. LAP aspirasyonu metastatik NSCLC

OLGU Bronkoskopik biyopsi: Yassı hücreli akciğer kanseri

AKCİĞER KANSERİ Yirminci yy başında ABD’de akciğer kanseri yüzbinde 5‘den azdır. 1999 yılına gelindiğinde gelişen ülkelerde yüzbinde 14, gelişmiş ülkelerde yüzbinde 71 olmuştur. Kadınlarda sigara kullanımı alışkanlığındaki artış nedeniyle Doğu Avrupa ülkeleri ve ülkemizde akciğer kanseri sıklığı giderek artmaktadır . Dünyada her yıl 1 milyon kişi akciğer kanserinden kaybedilmektedir.

AKCİĞER KANSERİ Avrupa birliğinde akciğer kanseri kaba sıklığı 52.5/100,000/yıl ve ölüm hızı 48.7/100,000/yıldır. Erkeklerde (79.3 ve 78.3/100.000) Kadınlarda (21.6 ve 20.5/100.000 ) Ülkemizde ; Erkeklerde 1.sırada (%32) Kadınlarda 6. sıradadır (%4) Sağlık Bakanlığının tüm sağlık kuruluşlarında tanı alan kanser olgularının kaydedildiği verilere göre akciğer kanseri insidensi 11.5/100.000’dir

AKCİĞER KANSERİ İzmir Kanser İzlem Denetim Merkezi’ nin 1993-1994 yılları verileri; Akciğer kanseri tüm kanserler içinde erkeklerde %38.6’lık oranla en büyük bölümü oluşturmaktadır. Kadınlarda 5.2’lik oranla 7.sıradadır. İzmir il sınırında yaşayan olgular baz alınarak hesaplanan yaşa-standardize insidens , erkeklerde 61.6/100000, kadınlarda 5.1/100000’dir .

AKCİĞER KANSERİ Sağlık Bakanlığı verilerine göre akciğer kanseri sıklığı ; Batı bölgelerimizde en yüksek (Akdeniz 41.0/100.000, Ege ve İç Anadolu 39.5/100.000) Güneydoğu ve Doğu bölgelerimizde en düşük ( 17.7/100.000 , 11.7/100.000 )

AKCİĞER KANSERİ Genç erişkinlerde (50 yaş altında %5-9 dolayında) sıklığı daha azdır. Bu grupta aile öyküsü vardır ve adenokanser en sık görülen kanser tipidir . Ancak ülkemizde gençlerde adenokanser yaşlılara göre daha fazla izlenmekle birlikte en sık kanser tipi squamöz hücreli kanserdir.

AKCİĞER KANSERİ Toraks Derneği Akciğer ve Plevra Maligniteleri Çalışma Grubu (TAPMG) tarafından yapılan ulusal, hastane bazlı retrospektif çalışmada; 11849 akciğer kanserli olgu %90.4’ü erkek, %9.6’sı kadın, olgular büyük oranda (%56.7) 46-65 yaşları arasında. Olguların yaklaşık %90’ ında sigara kullanma öyküsü saptanmıştır (%77.9 aktif sigara içicisi, %10.8 sigarayı bırakmış)

Akciğer kanserlerinde risk faktörleri Sigara içimi Pasif sigara maruziyeti Genetik faktörler (Aile hikayesi-6.kromozomda anormallik ) Mesleki nedenler ve hava kirliliği Cinsiyet Diyet (Sebze ve meyveden eksik beslenme) Kronik akciğer hastalıkları ( Tb. Fibrozis gibi ) Marijuana ; tütünden daha fazla katran içerir. Hodgkin hastalığı, meme kanseri nedeniyle toraksa radyoterapi alınması akciğer kanseri riski ??

AKCİĞER KANSERİ Akciğer kanseri gelişiminde etkili olduğu belirtilen yaş, ırk, cinsiyet, meslek, hava kirliliği, radyasyon, geçirilmiş akciğer hastalığı sekeli, diyet, viral enfeksiyonlar, genetik ve immünolojik faktörlerin tümü %6-10 oranında etkilidir . Akciğer kanseri insidensi yaşla artmakta, 6.-7. dekadlarda pik yapmaktadır. Hücre tipleriyle yaş ilişkisi yoktur, İleri yaş hastalığı olduğu için hastaların 2/3’ünde eşlik eden başka bir hastalık vardır.

Akciğer Kanserli Hastalarda Görülen Diğer Hastalıklar <70 yaş >70 yaş Total Hastalık yok 37 23 31 Kardiyovasküler 19 29 KOAH 27 22 Serebrovasküler 3 7 5 Diğer kanser 12 17 14 Hipertansiyon 10 Diabetes mellitus 6 9 Diğer 8 Bilinmeyen

SİGARA VE AKCİĞER KANSERİ Richard Doll ve Austin Hill’in 1950 yılında BMJ’da yayınladığı makalede sigara içimiyle akciğer kanseri gelişimi arasındaki ilişkiden bahsedilmiştir. Bunu takiben 1964 yılında US Surgeon General sigaranın sağlığa zararından bahseden bir yayın yapmıştır. Bunlardan sonra sigara içimi biraz azalsa da rakamlar daha sonra ciddi boyutlara ulaşmıştır.

SİGARA VE AKCİĞER KANSERİ Akciğer kanserlerinin büyük bölümünden sigara içimi sorumludur. Ne kadar uzun süre ve çok sayıda sigara içilirse akciğer kanseri gelişme riski o kadar fazladır. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de sigara tüketimi artmaktadır.

Sigara-Akciğer Kanseri

SİGARA VE AKCİĞER KANSERİ Sigaraya başlama yaşı, sigara içme süresi, içilen sigara sayısı ile tütün ve sigara tipi (filtreli, filtresiz, puro, düşük tar ve nikotin içeriği vb.) akciğer kanseri gelişme riskini etkiler. Gelişmiş ülkelerde sigara içimi prevalansı kadınlarda %20-40, erkeklerde %30-40 iken gelişmekte olan ülkelerde bu oranlar sırasıyla %2-10 ve %40-60’tır .

SİGARA VE AKCİĞER KANSERİ Dünya genelinde ise erkeklerde %47-52, kadınlarda %10-12 sıklıkta sigara kullanımı olduğu tahmin edilmektedir. Erkekler kadınlara göre sigara içmeye daha küçük yaşlarda başlamaktadırlar. Erkekler daha uzun süreli, yüksek katran içerikli ve derin inhalasyonlu sigara alışkanlığına sahiptirler.

SİGARA VE AKCİĞER KANSERİ ABD ve Batı Avrupa’da kadınlarda sigara alışkanlığı II. Dünya savaşı sonrası başlamıştır. Son zamanlarda yapılan olgu-kontrol çalışmaları, sigara içen kadınlarda akciğer kanseri gelişme riskinin erkeklere göre daha yüksek olduğunu göstermiştir.

Sigara tüketimi, 1900-2000, ABD Per capita cigarette consumption Male lung cancer death rate The last set of slides describes at the prevalence of cancer risk factors, such as tobacco use and physical inactivity, and the prevalence of cancer screening, such as use of mammography.   Tobacco use is a major preventable cause of death, particularly from lung cancer. The year 2004 marks the anniversary of the release of the first Surgeon General’s report on Tobacco and Health, which initiated a decline of per capita cigarette smoking in the United States. As a result of the cigarette smoking epidemic, lung cancer death rates showed a steady increase through 1990, then began to decline among men. The lung cancer death rate among US women, who began regular cigarette smoking later than men, has stabilized since 1995 for the first time, after increasing for several decades. Female lung cancer death rate

Sigara tüketimi, ABD, 1965-2002 Erkek Kadın The reduction in cigarette consumption has been associated with a decrease in adult smoking prevalence in both men and women since 1965. The difference in cigarette smoking across gender narrowed from 1965 to 1985, a result of smoking becoming more popular among women and higher rates of quitting among male smokers following the Surgeon General’s Report.

SİGARA VE AKCİĞER KANSERİ Çin Halk Cumhuriyeti en önemli üretici ve tüketicidir. 320 milyon Çinli sigara içmektedir. Bu tüm dünya rakamlarının 1/3’üdür. Son zamanlarda konuya duyarlılık artsa da Çin uzun süre bu konuyla başetmeye çalışacak gibi görünmektedir.

SİGARA VE AKCİĞER KANSERİ Türkiye’ de ise sigara içme prevalansı kadınlarda %24, erkeklerde %63’tür. Toplumumuzun büyük kısmını kapsayan yüksek sigara tüketimi gözönüne alındığında, günümüzde ve gerekli önlemler alınmazsa yakın gelecekte bir akciğer kanseri epidemisi ile karşı karşıya olduğumuzu söylemek yanlış olmaz .

SİGARA VE AKCİĞER KANSERİ Adenokanserlerde tütün maruziyetiyle ilişkili olaraka K-ras mutasyonu saptanmıştır. Sigarada bulunan PAH‘lar DNA bağlarını parçalar, DNA tamir, apopitoz ve hücre döngüsünü ayarlayan p53 geninde mutasyona neden olur. P53 gen mutasyonu akciğer kanserlerinin %50-70’inde görülür.

ÇEVRESEL ETKENLER/MESLEKİ MARUZİYET VE AKCİĞER KANSERİ Asbest, kadmiyum, nikel, krom gibi mesleksel etkenler ve radyasyon akciğer kanseri riskini artırır. Asbest maruziyetinde risk 5 kat artarken, Sigara ile birlikte olduğunda risk 50 kat artar. Uranyum parçalanırken oluşan Radon (Bazı madenler ve evlerde kullanılan yapı malzemeleri) ciddi bir problemdir.

ÇEVRESEL ETKENLER/MESLEKİ MARUZİYET VE AKCİĞER KANSERİ Mesleki radon maruziyeti riski 20 kat artmaktadır. Ev içi radon maruziyetinin akciğer kanserlerinin %10’unun nedeni olduğu tahmin edilmektedir . Radon nedeniyle ABD’de yılda 15-20 bin akciğer kanseri geliştiği düşünülmektedir. Tütün kullanımıyla beraber bu artış daha fazladır. Hava kirliliğinin kansere %1-2 katkısı ??? Çalışma ortamındaki kanserojen maddeler (uranyum, inhale edilen arsenik, berilyum , vinil klorid, nikel krom, kömür, mustard gazı, klorometil eter, gazlar, dizel ürünleri ) Radyoterapi (Meme kanseri ve lenfoma nedeniyle). Latent peryod 5-10 yıl…..

KRONİK AKCİĞER HASTALIKLARI VE AKCİĞER KANSERİ Skar dokusunun kanser gelişimine zemin oluşturduğu ve akciğer tüberkülozu geçiren olgularda,ankilozan spondilitli hastalarda akciğer kanseri gelişme riskinin 8 kat fazla olduğuna dair çalışmalar vardır. Toraks Derneği-Akciğer ve Plevra Maligniteleri Çalışma Grubu çalışmasında olguların %0.3’ ünde idyopatik pulmoner fibrozis ve %2.9’unda akciğer tüberkülozuna ikincil gelişen fibrotik skar dokusu saptanmıştır .

BESLENME/DİYET VE AKCİĞER KANSERİ Akciğer kanserinde diyetin bu konuda %5 oranında etkili olduğu ileri sürülmektedir. Vitamin A ve β-karotenden fakir diyet akciğer kanseri riskini artırır. Diyetinde β-karoten/retinol miktarı yüksek olan olgularda akciğer kanserinin göreceli riski 0.59’a düşmektedir. Vitamin E ve selenyum benzer şekilde antioksidan etkiyle risk azaltmaktadır.

BESLENME/DİYET VE AKCİĞER KANSERİ Yüksek yağlı diyetle beslenen sigara tiryakilerinde akciğer kanseri riskinin arttığı gösterilmiştir. Çay (özellikle yeşil çay) tüketimi de koruyucu etki göstermektedir. Beyaz şarap ile riskin arttığı, kırmızı şarabın koruyucu olduğuna dair yayınlar ? Aspirin kullananlarda riskin azaldığı ??

GENETİK FAKTÖRLER VE AKCİĞER KANSERİ Kanserli hastaların birinci derece yakınlarında akciğer kanseri riski 2.4 kat artmaktadır . Suçlanan genetik faktörlerden biri olan P-450 enzim sisteminde yer alan aril hidrokarbon hidroksilaz enziminin artmış aktivitesi akciğer kanseri riskini 8 kat artırır.

GENETİK FAKTÖRLER VE AKCİĞER KANSERİ Tütün karsinojenlerini metabolize eden enzim aktivitelerini düzenleyen genlerin aktiviteleri önemlidir. Bir çok prekarsinojen faz 1 enzimlerle karsinojenlere çevrilirler ve daha sonra faz 2 enzimlerle zararsız metabolitlere dönüştürülürler. Yüksek düzeyde faz 1 enzimlere ve zayıf faz 2 enzimlere sahip bireyler tahmin edileceği gibi akciğer kanseri gelişimi riski taşımaktadır.

GENETİK FAKTÖRLER VE AKCİĞER KANSERİ CYP1A1, CYP2A6, GSTM1 ve GSTT1 Ülkelere göre polimorfizmde değişiklikler mevcuttur. GSTM1 genotipine sahip olanlarda akciğer kanseri riski artmıştır. Bazı çalışmalarda COX-2,IL-6 genlerinde polimorfizm gösterenlerde risk artmış, IL-8 gen polimorfizminde risk azalmaktadır.

Akciğer kanseri önlenebilir mi? Akciğer kanseri önlenebilir bir hastalıktır. Bilinen risk faktörleri elimine edildiğinde %85-100 oranında gelişiminin engellenebileceği tahmin edilmektedir . Bu konuda en önemli basamak, sigara kullanımını en aza indirecek hatta tümüyle ortadan kaldırabilecek önlemlerin öncelikle alınmasıdır.

Akciğer kanseri önlenebilir mi? Büyük oranda neden sigara olduğuna göre sigara ortadan kaldırılırsa önlenebilir bir hastalıktır. Çalışma ortamında kanserojen kimyasalların elimine edilmesi , Sebze ve meyvelerden bol beslenme, Temiz havada yaşamak.

Akciğer kanseri erken dönemde yakalanabilir mi? Akciğer kanserlerinde semptom ortaya çıktığında hastalık ileri bir evrede olmaktadır. Bazen başka nedenlerle ( pnömoni, kalb yetmezliği vb..) çekilen grafi, bronkoskopi ile erken dönemde saptanmaktadırlar. Tarama testleri fayda sağlayabilir mi?

Akciğer kanseri erken dönemde yakalanabilir mi? Direkt akciğer grafisine dayanan taramalar 1970’li yıllarda yapılmıştır. Ancak mortalitede düşüş olmakla beraber, sonuçta değişiklik olmamıştır. Son yıllarda düşük doz spiral CT ile çalışmalar devam etmektedir. Sonuçlar umut verici olmakla beraber henüz tamamlanmamıştır. Bu testlerdeki en önemli problem kanserle ilgisi olmayan birçok anormalliğn saptanması ve gereksiz incelemelerin ve cerrahi girişimin artmasıdır.