Dr. Yiğit Özer Tiftikcioğlu YARA BAKIMI Dr. Yiğit Özer Tiftikcioğlu Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi AD

Yara, doku bütünlüğünün cerrahi veya travmatik olarak bozulmasıdır.

YARA İYİLEŞMESİ Yaralanmış dokuyu tekrar normal durumuna getirmeye çalışan normal bir doku cevabıdır.

YARA İYİLEŞMESİ Primer iyileşme (Temiz yara) Doku kaybı yok Yara kenarları yaklaşabiliyor Enfeksiyon yok Minimal skar formasyonu Sekonder iyileşme (Doku kaybı) Enfeksiyon Travma Granülasyon dokusu Epitelizasyon Uzun sürer Skar formasyonu fazladır

Yara iyileşmesinin fazları Yaralanma anında başlar İnflamasyon fazı (Metabolitler toplanır, 1-6 gün) Erken dönem (hemostaz) Platelet Geç dönem (fagositoz) Makrofaj Kızarıklık, şişlik, sıcaklık, ağrı, fonksiyon kaybı

Yara iyileşmesinin fazları Proliferasyon fazı (Angioplazi & Fibroplazi, 6-14 gün) Fibroblast Kollajen sentezi Angiogenez Epitelizasyon Doku kuvveti dereceli olarak artar Beslenme önemli

Bu dönem yarada granulasyon dokusunun şekillenmesiyle karakterizedir Granülasyon dokusu fibroblastlar, inflamatuar hücreler, yeni kapiller damarlar, gevşek ekstraselüler kollajen matriks, fibronektin ve hiyaluronik asit içerir

Yara iyileşmesinin fazları Diferansiasyon fazı (Remodelling, 14-21 gün) Kollajen çapraz bağlarla şekillenir Doku kuvveti daha da artar Normal kuvvetin %80’ i 2 yıla kadar sürebilir

Yara iyileşmesini olumsuz etkileyen faktörler Lokal faktörler Sistemik faktörler

Lokal faktörler Enfeksiyon İskemi (Sigara, DM, Şok, Şişlik, Anemi) Ölü doku DEBRİDMAN Cerrahi materyal Lokalizasyon İskemi (Sigara, DM, Şok, Şişlik, Anemi) Yabancı cisim Doku gerginliği

Sistemik faktörler Malnütrisyon, dehidratasyon Yaş Protein (Albumin) Vitamin A, C, D Kalsiyum, Çinko, Bakır Yaş Bağ dokusu ve damar hastalıkları Üremi Karaciğer hastalıkları

Sistemik faktörler Hemopoetik hastalıklar Radyasyon DM Sigara Steroidler/sitotoksik ilaçlar Ağrı (vazokonstrüksiyon) Obezite Anemi

Davranışına göre yara tipleri Akut yaralar Beklenen sürede iyileşir Etken geçicidir İyileşmeyi engelleyen faktörler az sayıdadır İyileşme devamlıdır Kronik yaralar İyileşmeyen, yavaş iyileşen Etken devamlıdır İyileşmeyi engelleyen bir çok sistemik ve lokal faktör vardır Yara sıklıkla tekrar eder

Yara bakımı Daha çok kronik yaraların bakımı akla gelmektedir. Genellikle bireysel yaklaşımlarla yürütülmeye çalışılan bir tedavidir.

Yaranın tedavi süreci Kronik yaraların ancak %50’ si uygun tanısal incelemeden geçmektedir. Venöz bacak ülserlerinin %40’ ı kompresyon tedavisi almamaktadır. Ayak ülserlerinin %35’ inde Diyabet soruşturması yapılmamaktadır. Bası yaralarının %50’ si basınç giderici tedaviden yoksundur.

Multidisipliner yapıda yeralması önerilen bölümler Plastik rekonstrüktif ve estetik cerrahi İlgili cerrahi dal Vasküler cerrah Ortopedi Dermatoloji Fizik tedavi ve rehabilitasyon Endokrinoloji ve iç hastalıkları Enfeksiyon hastalıkları Yara bakım hemşiresi, Fizyoterapist, Diyetisyen, psikolog, Podiatrist

Yaranın bakımı Hastanın genel durumunu değerlendirmek Yaranın durumunu değerlendirmek Haftalık kontrolde yara ölçümü ve fotoğraf kaydı yapmak Tedavi yöntemine karar vererek uygulamak Hastanın beslenme, ağrı ve aktivite durumunu düzenlemek Hasta ve yakınlarını eğitmek

Yaranın değerlendirilmesi Sebep: Etyolojinin belirlenmesi Lokal yara özellikleri: Lokalizasyon Boyut ( uzunluk, genişlik, derinlik ) Yara yatağı (siyah, sarı, kırmızı, pembe, dekole) Eksuda ( aşırı, çok, orta derecede, yok ) Yara kenarları ( kallus veya pul olması, masere, eritemli, ödemli) Koku ( yok veya var ) Hastanın şikayeti : Ağrı ( yok veya var ) Çevre derinin durumu ( normal, ödemli, sıcak, eritemli ) Kritik kolonizasyon / lokal enfeksiyon ve enfeksiyon bulguları

Yaranın değerlendirilmesi Paraplejik 2.5 aylık 12.4x5.3x1.5 cm 98.58 cm2 Tabanı fibrinli ve granüle Çevresi masere Minimal akıntılı Evre 3 Sakral bası yarası

Spesifik gereksinimi olan yaralar Enfekte yaralar Aşırı eksudalı yaralar Kuru yaralar Nekrotik materyal içeren yaralar Toksik materyal içeren yaralar

İdeal pansuman malzemesi kriterleri Koruma: yarayı bakteri ve yabancı maddelerden korumalıdır Kayıpları önleme: ısı ve sıvı kaybını önlemeli, sıcak ve nemli bir ortam oluşturmalıdır. Eksuda: Değişik miktarlardaki eksudayı tutabilmelidir. Olumsuz etkiler: Toksik ve alerjik olmamalı, yapısını koruyabilmelidir Yerinde sabit durma: Günlük aktiviteler sırasında yerinde sabit durabilmelidir. Kolay değiştirilebilme: Yarayı ve çevre deriyi travmatize etmeden kolaylıkla uygulanbilmeli ve değiştirlebilmelidir

İdeal pansuman malzemesi kriterleri Pansuman – Zaman: Minimal sayıda pansuman değişimini sağlamalıdır (iyileşme sürecini kesintiye uğratmamak ve gerekli yara bakımı süresini kısaltmak için) Maliyet: Düşük maliyetle malzeme ve bakım sağlamalıdır Konfor: Hastaya iyi bir yaşam kalitesi sağlamalı ve estetik olmalıdır.

TÜRK YARA BAKIMI ÜRÜNLERİ SINIFLANDIRMA VE KODLAMA SİSTEMİ ( TYBÜKS ) Bu sistem İngiltere ‘Drug Tariff’ ve Amerikan ‘Reimbursement Guide’ a uygun olarak hazırlanmıştır. Ve iki ana gruptan oluşmaktadır Pasif kapamalar Aktif kapamalar

A. PASİF KAPAMA ÜRÜNLERİ 1. KOMPOZİT ÖRTÜLER (A01) Tek bir örtü üzerine yapılmış fiziksel ilavelerle elde edilen ve birkaç işlevi olan ürünlerdir. Bu materyaller Bariyer ürün özelliği taşırlar Alginat, sünger, hidrokolloid veya hidrojelden oluşan tabakaları olabilir Yapışmaz özelliktedirler

2. TRANSPARAN FİLM ÖRTÜLER (A02) Yapısı: Yarı geçirgendirler, adeziv bir madde ile kaplı çok ince poliüretan yaprak yapısındadırlar. Etki: Nem, buhar ve gazların geçişine izin verirler, sıvılara geçirgen değildirler. Bakteriyel kontaminasyona engel olurlar, Yaranın nemli ortamını korurlar Endikasyon: İyileşmenin son aşamasında, yeni epitelin travmadan korunması amacı ile ve yüzeyel az eksudalı yaralarda uygundur Sekonder pansuman materyali olarak da kullanılır. Uygulama: Haftada 3 kez değişmesi önerilmektedir.

2. TRANSPARAN FİLM ÖRTÜLER (A02) Üzerine basınçlı pansuman uygulanarak Biobrane’in yaraya yapışması sağlanır. Daha sonra yerinde bırakılır ve epitelizasyon tamamlanana kadar çıkarılmaz. Biobrane Opsite Omiderm Tegaderm

3. HİDROKOLLOİDLER (A03) Yapısı: Orijinal olarak stoma ürünlerinden geliştirilmiş bir malzemedir. Genellikle selüloz yapısındadır. Etki: Eksudayı absorbe ederler, eksuda ile temasa geçince jel haline gelerek, mikroorganizmalara karşı bariyer oluşturur, nekrotik dokuların rehidrasyonunu hızlandırıp otolitik debritmana yardımcı olurlar Endikasyon: Granülasyon dokusu ve epitelizasyon aşamasında kullanımı önerilmektedir. Yaranın sağlam kenarını 2 cm aşacak boyutta kullanılmalıdır. Uygulama: Yarada 3-5 gün kalabilirler, ideal olarak haftada 3 kez değişim önerilmektedir.

3. HİDROKOLLOİDLER (A03) Yapışkan kenarlı yarı geçirgen örtüler (A03a) Yapışkan olmayan kenarlı yarı geçirgen örtüler (A03b) Yapışkan kenarlı ince yarı geçirgen örtüler (A03c) Yapışkan olmayan kenarlı ince yarı geçirgen örtüler (A03d) Yapışkan kenarlı yarı geçirgen örtüler (A03e) Yapışkan olmayan kenarlı yarı geçirgen örtüler (A03f) Hidrokolloid pasta (A03g) Hidrokolloid pudra (A03h)

3. HİDROKOLLOİDLER (A03) Granufleks Comfeel Cutinova Hydro, Biofilm, Duo-Derm Restore, Replycare, Tegasorb Nu-derm 3-7 günde bir değiştirilmeleri önerilir

4. HİDROFİBER ÖRTÜLER (A04) Yapısı: Dokunmamış liflerden oluşan, hidrofilik malzemelerdir. Etki: Sıvıyı direkt liflerin içine çekerek jelleşirler, hapsettikleri sıvıyı çevre deri üzerinde bırakmadığından maserasyon riskini azaltırlar Endikasyon: Orta ve aşırı eksüdalı yaralarda kullanılması önerilmektedir. Uygulama: Günlük veya gün aşırı pansuman değişimi Yapışkan olmayan kenarlı hidrofiber örtüler (A04a)

5. HİDROKAPİLLER ÖRTÜLER (A05) 6. KÖPÜK (FOAM) ÖRTÜLER (AO6) Yapısı: Köpük materyaller değişik yapıda malzemelerden, farklı şekil, boyut ve kalınlıkta üretilen materyallerdir Allevyn- hidrosellüler Biatain - poliüretan Mepilex- yumuşak silikon Tielle - hidropolimer Endikasyon: Eskarın ayrılması ve granülasyon dokusu aşamasında, Eksuda miktarı az-orta olan yaralarda endikedir Uygulama: Kompresyon bandajları altında veya flaster ile kullanılabilirler.

6. KÖPÜK (FOAM) ÖRTÜLER (AO6) AVANTAJLARI Yapışkan değildir, çevrelediği dokuyu travmatize etmez. Kontaminantlara karşı geçirgen değildir. Uygulaması ve kaldırması kolaydır. Orta düzeydeki eksudayı absorbe eder. Basınç altında kullanılabilir. DEZAVANTAJLARI Eksudası olmayan kuru yaralar için önerilmez. Deri korunmazsa çevrelediği dokuyu masere edebilir. İkinci bir pansuman ve flaster kullanımını gerektirir.

6. KÖPÜK (FOAM) ÖRTÜLER (AO6) Allevyn, Allevyn cavity, EPILOCK, Flexzan, Lyofoam, Mıtraflex, NUDERM Tielle Biatain 1 - 5 günde bir değiştirilirler.

TİELLE Antibakteriyel aktiviteye sahiptir. Povidon iodine içeren polyetilen glycolle kaplanmış yapışmayan materyaldir.

6. KÖPÜK (FOAM) ÖRTÜLER (AO6) Poliüretan köpük örtüler (A06a) Poliüretan köpük film örtüler (A06b) 1.Yapışkan kenarlı, az-orta eksudalı yaralar için (A06b1) 2.Yapışkan kenarsız, az-orta eksudalı yaralar için (A06b2) 3.Yapışkan kenarlı, az-eksudasız yaralar için (A06b3) 4.Yapışkan kenarlı, az-ağır eksudalı yaralar için (A06b4) 5.Yapışkan kenarsız, az-ağır eksudalı yaralar için (A06b5) Poliüretan matriks örtüler (A06c) Jelleşen köpükler (A06d)

7. ALGİNAT ÖRTÜLER ve ALGİNATLI YARA DOLDURUCULAR (A07) Yapısı: Yosunların bir komponenti olan kalsiyum alginattan elde edilen dokunmamış lifler halindedirler. Yara yüzeyindeki kalsiyum, eksudadaki sodyum ile değişerek, ürünü jel haline getirir. Atravmatik olduklarından yaradan kaldırılmaları ağrısızdır. Adeziv bir poliüretan veya yarı geçirgen bir film sekonder örtü ile kullanılması uygundur. Endikasyon: Orta ve ağır eksudalı yaralarda kullanım endikasyonu vardır. Alginat örtüler (A07a) Hidrokolloid içeren alginatlar (A07b)

7. ALGİNAT ÖRTÜLER ve ALGİNATLI YARA DOLDURUCULAR (A07) AVANTAJLARI Ağırlığından 20 kat fazla miktarda eksudayı emebilir. Yara üzerinde jel formuna dönüşür. Debridmanı sağlar. Ölü boşlukları doldurur. Uygulaması ve kaldırılması kolaydır. DEZAVANTAJLARI Eksuda miktarı az olan veya kuru yaralar için kullanımı önerilmez. Yaranın kurumasına neden olabillir. Enfekte yarada önerilmez Çevre deride maserasyon yapabilir. İkincil pansuman kullanımını gerektirir.

7. ALGİNAT ÖRTÜLER ve ALGİNATLI YARA DOLDURUCULAR (A07) Algisite Algosteril Melgisorb Curasorb, Kaltostat, Sorbsan Sorbalgon 12 saat ile 4 gün içinde değiştirilirler.

9. SİLİKON JEL TABAKALAR (A09) 8. YARA DOLDURUCULAR (A08) 9. SİLİKON JEL TABAKALAR (A09) Silikon jel tabakalar (A09a) Topikal silikon krem ve jeller (A09b) Silgel Dermatix-Sigel

10. ANTİBAKTERİYEL ÖRTÜLER (A10) Genel kural olarak antibiyotikler yaraya topikal uygulanmaz Kritik kolonizasyon aşamasından itibaren kullanım endikasyonları vardır. Topikal antimikrobiyal olarak: Cadexomer iodine, Povidone iodine, chlorhexidine, gümüş sulphadiazine ve gümüş içerikli pansuman malzemeleri tercih edilir.

10. ANTİBAKTERİYEL ÖRTÜLER (A10) Gümüşlü örtüler (A10a) 1. Üzerine emici tabaka gerekenler (A10a1) 2. Kendisi emici olanlar (A10a2) İyot beşiği içeren örtüler (A10b) Chlorhexidine içerenler (A10c) Diğerleri (A10d)

Gümüşün etki mekanizması Bakteri elektron transportunu engeller Bakteri DNA ve sporlarına bağlanarak double heliks yapısını bozar Bakteri membranındaki reseptörlere bağlanıp reseptör fonksiyonlarını bozar.

Gümüşlü pansuman kullanma endikasyonları Kritik kolonizasyon, lokal enfeksiyonlu yara: Yeni başlayan veya artan bir ağrı Ateş yok, ancak kötü koku var, Granülasyon sağlıksız ve soluk, Aşırı veya artmış seröz eksüda , Yara kenarlarında tünel veya cepler olabilir. Böyle bir yarada; Topikal antimikrobiyal, tercihen gümüş salınımı yapan bir yara bakım malzemesi uygundur.

Gümüşlü pansuman kullanma endikasyonları Enfeksiyonlu yara: Yara ve çevre dokuda aşırı ve artan ağrı, Ateş ve sistemik semptomlar, Pis ve aşırı bir koku, Yetersiz granülasyon veya nekrotik materyal, Aşırı ve pürülan bir eksüda salınımı vardır. Tünel, cep, maserasyon, eritem, ödem, ısı artışı Yara boyutları büyümektedir Sistemik antibiyotik kullanılması gerekir. Topikal antimikrobiyal tercihen gümüş salınımı yapan bir yara bakım malzemesi eklenmelidir.

Acticoat Actisorb silver 220 Metrotop jel Aquacel Ag 1-3 günde bir pansuman değişimi önerilmektedir

Gümüşlü pansumanların AVANTAJLARI Bakterisid etkisi Kolay uygulanabilir. Ağırlığından 10 kat fazla miktarda eksudayı emebilir. Tümör, bası yarası gibi yaralaradaki anaerobik enfeksiyona bağlı kokuyu azaltmak için metronidazole içeren metrotop jel kullanılabilir. Yaradaki kokuyuda absorbe ederler. Basınç altında kullanılabilir. Hızlı granülasyon DEZAVANTAJLARI Kuru yarada tercih edilmez. Üzerine ikincil kapama gerekir (Tielle, Gazlı bez vb.). Kömür içerirler ve aktiflenmeleri için üzerlerine serum fizyolojik dökülmesi gerekir. ( Actisorp silver 220 hariç)

11. HİDROJEL ÖRTÜLER (A11) Yapısı:Yapısının %80’inden fazlası sudan oluşmaktadır. Hidrokolloid, alginat ya da nişasta bazlı polimerlerle kombine edilmiştir. Etki: Asıl olarak otoliz ve debritman yaparlar. Yarada mükemmel nemli ortam oluşmasını sağlarlar.

11. HİDROJEL ÖRTÜLER (A11) Endikasyon: Minimal eksüdalı veya eksüda içermeyen nekrotik yaralarda kullanılır. Günlük pansuman değişimi gerekmektedir. Jel formu (A11a) Yapışkan kenarlı hidrojel tabaka (A11b) Yapışkan kenarsız hidrojel tabaka (A11c)

11. HİDROJEL ÖRTÜLER (A11) AVANTAJLARI Yumuşatıcı özelliğine sahiptir, ağrıyı azaltır. Yara yatağını nemlendirir. Debridmanı sağlar. Ölü boşlukları doldurur. Belirli düzeyde emilim sağlar. DEZAVANTAJLARI Eksuda miktarı ortadan fazlaya kadar olan yaralar için kullanımı önerilmez. İkinci bir pansuman kullanımını gerektirir.

11. HİDROJEL ÖRTÜLER (A11) Aquaform Aquajel Geliperm Granujel Hydrosorp İntrasite jel Novojel Nu – jel Primskin Purilon jel Sterijel vb. 8 - 48 saat arasında pansuman değişimi yapılmalıdır

12. TEK ve ÇOK KATLI YÜKSEK KOMPRESYON BANDAJ VE ÇORAPLARI (A12) Bu gruptaki bandajlar özellikle venöz ülser tedavisinde mutlaka kullanılmalıdır ve kompresyon çoraplarına tercih edilirler. Sentetik deforme olmayan ipliklerden yapılmıştır. Hafif, orta, yüksek ve ekstra yüksek kompresyon sağlayan türleri vardır.

13. ÖZEL EMİCİ ve YAPIŞMAZ YARA ÖRTÜLERİ (A13) 14. KOKU ABSORBE EDİCİLER (A14) Koku gidericidirler, kömür içeren, yani gaz moleküllerini absorbe eden köpük, gümüş, alginat, ve absorban petlerle kombine olarak bulunan ürünlerdir

15. YARA TEMAS TABAKALARI (A15) Poröz yapıda olduklarından emilime izin verirler. İnce ve şeffaftırlar, yaraya direkt uygulanır ve diğer ajanların temasını önlerler. Yaraya yapışmazlar. Endikasyon: Az eksudalı yaralarda kullanılır. Haftada bir değişime uygundur. Bir absorban tabaka ile kombine edilmiş olanları orta-yüksek eksüdalı yaralarda kullanılabilir

16. YARA TEMİZLİK ÜRÜNLERİ (A16) 17. DERİ GREFTLERİ ve EŞDEĞERLERİ (A17) Epidermal, dermal, kombine epidermal-dermal ve asellüler tipleri vardır. Farklı tipleri: Kültüre keratinosit, allojenik diğer hücreler, sığır kollajeni, asellüler dermal matriks ve neonatal fibroblastlar içerebilir.

17. DERİ GREFTLERİ ve EŞDEĞERLERİ (A17) Epidermal eşdeğer Epicel (Kültüre otolog keratinosit) 1987 Otolog keratinosit tabakası Rejeksiyon doğal olarak yok (2 cm x 6 cm ) lik tam kalınlıkta deri örneği 3 – 4 hafta Yaşam kurtarıcı ve kalıcı kapama sağlayabilir Stabil ve normal epidermis Donör alan morbiditesi çok az

Epicel DEZAVANTAJLARI Mekanik instabilite Frajilite Blistering Elastik özelliğin kaybı Görünüm bozukluğu Kontraktür

17. DERİ GREFTLERİ ve EŞDEĞERLERİ (A17) Dermal eşdeğer Kollajen ve diğer matriks proteinlerini içerir Alloderm: Allojenik insan dermal matriksi. Hücre içermez. Otogrefte ön hazırlık olarak kullanılır. Trancyte: Naylon mesh üzerinde tabakalandırılmış ölü fibroblastlar.(Dondurulmuş şekilde nakil) Integra: Hücresiz matriks ve silikon. Sığır kollajeni, köpekbalığı kartilajı (collagen/chondroitin-6 sulfate matriks) Dermagraft: Poliglaktin mesh üzerinde non-immunojenik neonatal fibroblastlar.

17. DERİ GREFTLERİ ve EŞDEĞERLERİ (A17) Dermal eşdeğer Alloderm Kadavra kaynaklı Acellüler insan dermal dokusu Bilinen yöntemlerle dondurulmuş ve kurutulmuş, önemli yapı taşları korunmuş (kollagen, elastin ve proteoglikanlar) İki yıla kadar raf ömrü Çabuk revaskülarize olur ve hastanın kendi hücreleri tarafından istila edilir.

Alloderm Normal doku şekillenmesinde biyolojik bir matriks Yapısındaki vasküler yapılar revaskülarizasyona yön verir Korunmuş proteoglikanlar ve proteinler revaskülarizasyon ve hücre istilasını başlatır

45. Gün : Transplant alıcı kaynaklı kollajen depolanması ile daha normal dokuya benzer 90. Gün : AlloDerm hastanın kendi hücreleri ile tamamen istila edilmiş ve entegre olmuştur

17. DERİ GREFTLERİ ve EŞDEĞERLERİ (A17) Dermal eşdeğer İntegra (Dermal regeneration template İki tabakalı sistem Dış tabaka epidermisi taklit eden ince silikon film, yarayı ısı ve sıvı kaybı ile enfeksiyondan korur İç tabaka dermal yapının oluşması için uygun bir matriks ( sığır kollajeni ve köpekbalığı glikozaminoglikanları) Dermis oluşumunu takiben ( 14 – 21 gün ) silikon tabaka ince bir otogreft ile değiştirilir FDA onaylı

17. DERİ GREFTLERİ ve EŞDEĞERLERİ (A17) Epidermal-Dermal eşdeğer Apligraf (Graftskin) Hem dermal hem de epidermal komponenti olan tek ürün İki tabakalı canlı deri eşdeğeri Epidermal tabakada stratum korneum benzeri canlı keratinositler Dermal tabaka Tip-I kollajen yapı içinde dermal fibroblastlar

Apligraf (Graftskin) Kollajen jel içinde dağılmış fibroblastlar ve üzerinde epidermal hücreler yer alır Keratinositler ve fibroblastlar insan yenidoğan hücreleridir 0.5 – 0.75 mm kalınlık

Apligraf ( Graftskin) uygulaması

18. DİĞERLERİ (A18) Polisakkaritli ve Gliserinli ürünler (A18a) Paste bandajlar (A18b) Ballı örtüler (a18c) Parafin gaz (tül) yara örtüleri (A18d) Bariyer krem ve örtüler (A18e) Kollajenli örtüler (A18f) Büyüme Faktörlü örtüler (A18g) Hyalüronik asitli ürünler (A18h) Enzimatik Debritman ürünleri (A18ı)

18. DİĞERLERİ (A18) Emdirilmiş tül ürünleri(A18d) Adaptic: Petrolatum jel emdirilmiş İnadine: Povidon iyot emdirilmiş Bactigras: Klorhxidin emdirilmiş Furacinli gazlı bez: Nitrofurazon emdirilmiş Vazelinli gazlı bez: Vazelin veya parafin emdirilmiş gazlı bez

18. DİĞERLERİ (A18) Büyüme faktörlü örtüler (A18g) Yara iyileşmesi için gerekli büyüme faktörlerini içerir Endikasyon: Az eksudalı, temiz garnülasyon dokusu olan yaralarda kullanılır.

Pasif kapama ürünlerinin karşılaştırılması Materyal Absorbsiyon Adezivite Yaraya uyum Hidrasyon debritman Koku kontrolu Klinik uygulama Filmler yok tam yavaş yüzeyel y. Az eksuda Hidrojel yaprak Çok az Nonadez/ad.kenarlı uyumlu Orta derece Az/orta eks. Amorf jeller Hafif/orta Nonadez. Kaviteye uyumlu hızlı Yüz/derin y. Hidro- kolloid Orta/hızlı Koku yapabilir Köpükler yüksek hafif orta/ağr eks. Aljinatlar Yüksek Nonadez Kontak tabakalar Hertürlü yüzeyel y.

B. AKTİF KAPAMA ÜRÜNLERİ 1. Topikal negatif basınç (B01) 2. Elektrik stimülasyonu (B02) 3. Işın Tedavisi (B03) 4. Hiperbarik oksijen (B04) 5. Topikal oksijen Tedavisi (B05) 6. Ozon Tedavisi (B06) 7. Larva Debritmanı (Maggot Terapi) (B07) 8. Jet Lavaj irrigasyon sistemi (B08) 9. Kök hücre teknolojileri (B09) 10. Lazer Tedavi (B10) 11. Ultrasound tedavisi (B11)

1. TOPİKAL NEGATİF BASINÇ TEDAVİSİ (B01) Yaraya lokal , sub-atmosferik basınç uygulanmasıdır. Yara iyileşmesini hızlandıran, farmakolojik olmayan yeni fiziksel bir metodtur.

TNP PANSUMAN MALZEMELERİ TNP pansuman malzemeleri temelde ”polüretan eter” veya “polivinil alkol” içeren, yaraya göre şekillendirilebilen, porları kapanmayan süngerden ve bunun üzerine yerleştirilen yapışkan semi-oklüzif örtüden ibarettir. Sünger içine gömülmüş drenaj tüpü vasıtası ile yara yatağına negatif basınç uygulanır.

UYGULAMA ŞEKLİ Negatif basınç 50-75 mmHg, 125 mmHg ye kadar çıkılabilir: Kronik ülserler, özellikle bacak ülserleri 50-125 mmHg : cilt greftleri 125 mmHg: Diğer yaralar, poliüretan sünger 125-175 mmHg:Diğer tüm yaralar, polivinil alkol sünger Siklus İlk 48 saat devamlı, sonra aralıklı( 5 dak açık/ 2 dak kapalı) Pansuman değişimi 48 saat veya daha az süre: enfekte yaralar 4-5 gün : temiz yaralar

TNP ETKİ MEKANİZMASI Dermal perfüzyon artışı Ödem kontrolü (intertisyel sıvının azaltılması) Yara eksudasının kontrolü Mekanik stresin granülasyon dokusunu indüksiyonu Ters doku ekspansiyonu Bakteriyel yükün azaltılması

TNP ENDİKASYONLARI 2) Post-operatif 3) Kronik 1) Akut Sternal ayrışma Travma Açık kırıkların örtümü için zaman kazanma Cerrahi işlemleri geciktirme Doku kaybı Enfekte travmatik yara Kompleks yaralanmalar Yanıklar Eksizyon sonrası örtüm STCG tespiti Deri eşlenikleri 2) Post-operatif Sternal ayrışma Açık batın Cilt grefti tespiti Flepler 3) Kronik Bası yaraları Diyabetik ayak Venöz ülserler Yara enfeksiyonu

TNP KONTRAENDİKASYONLARI 1- Malignite 2- Tedavi edilmemiş osteomyelit 3- Organ yada vücut boşluklarına açılan fistüller 4- Eskarla birlikte nekrotik doku varlığı 5- Çıplak arter ve ven üzeri

7) LARVA (maggot terapi) DEBRİTMANI (B07) Biyolojik debritman olarak da bilinmektedir. Kurtçuklar yardımı ile yaranın debride edilmesidir. Phormia, Protophormia ve Phaenicia türleri kullanılmaktadır Larvalar sadece ölü dokuları etkilemelidir.

MAGGOT DEBRİTMAN TEDAVİSİ (MDT) Genellikle diğer yöntemlerin debritmanda başarılı olmadığı durumlarda uygulanır. Ulaşılması güç, dar ağızlı ve gizli cepli yaralarda etkili olmaktadır.

MDT- TARİHÇE Maya yerlileri, ve Avustralya Aborjinleri FDA, Ocak 2004’te tıbbi larva üretilmesine ve kullanılmasına izin verdi. University of California yasal tıbbi maggot üretim yeri olarak onaylandı. Sağlık çalışanlarına MDT ile ilgili bir kurs ve çalıştay düzenlendi (Costa Mesa, CA, 29 Ocak 2005)

MDT ENDİKASYONLAR Bilinen kesin bir kontrendikasyon yok, Bütün yara tipleri bacak ülserleri, bası yaraları, kaviteli yaralar, diabetik ayak… MRSA içeren yaralar KONTRAENDİKASYONLAR Bilinen kesin bir kontrendikasyon yok, Vücut boşluklarına komşu alanlar, Ana damar yapılara komşu alanlar

MDT UYGULANMASI Yara boyutuna uygun hidrokolloid bir materyal hazırlanır, Steril maggotlar (10/cm2) salin ile irrige edilir, Maggotlar pansuman malzemesinin yapışkan yüzeyine konur, Maggot içeren pansuman malzemesi yara üzerine kapatılır, ve bantla yapıştırılır, Üzerine emici bir ped konur, 1-3 gün sonra, pansuman malzemesi açılır ve larvalarla birlikte ortamdan uzaklaştırılır.

MDT ETKİ MEKANİZMASI Proteolitik salgı: Likefaksiyon Yara pH’sını değiştirirler, Bakteriler larva sindirim sisteminde yok edilir, In vitro, S. aureus ve group A ve B streptokokları öldürür veya çoğalmasını inhibe eder, Pseudomonas türlerine karşı da etkilidir. Granülasyon dokusu gelişimini arttırır, Sindirim sekresyonları fibroblastlar üzerine (+) etkili

MDT AVANTAJLARI Hızlı debridman Enfeksiyon eliminasyonu Çabuk iyileşme Düşük maliyet Yaşam kalitesine katkı: -Kötü kokuların önlenmesi -Hastanede geçen sürenin kısalması DEZAVANTAJLARI Kötü imaj Psikolojik uyumsuzluk Sterilite Fiziksel yan etkiler, Uygulanma tekniği Ağrı Ateş Lokal enfeksiyon Amonyum zehirlenmesi Kanama

8. JET LAVAJ İRRİGASYONU (B08) Sıkıştırılmış oksijen ve salin solusyonu kullanılarak yaranın temizlenmesi ve debride edilmesi işlemidir. Karışım, özel bir düzenek yardımıyla yaranın üzerine yüksek veya düşük basınçla tatbik edilir. Diğer yöntemlere yardımcı bir tekniktir, Yara üzerindeki biofilmler temizlenebilir.

JET LAVAJ AVANTAJLARI Doğal oksijen ve salin kullanılır Standard hastane konnektörleri ile çalışır Klinikte ve evde uygulanabilir, Hafif, portable, ve tek kullanımlıktır DEZAVANTAJLARI Özel düzenek Enfekte yaralarda kontaminasyon Fiyat Fibroblastlara zarar verebilme Kullanımının öğretilmesi

Sonuç Her yaraya uygun, ideal, bir pansuman malzemesi yoktur. Yaranın gereksinimlerine göre seçilecek ürün ile yara uygun eşleştirilmelidir. Önemli olan; yaranın varsa nekrotik dokulardan arındırılması enfeksiyondan korunması uygun nemli ortamın sağlanmasıdır.

Nazik davetinize ve ilginize teşekkürler… http://hastaneciyiz.blogspot.com Nazik davetinize ve ilginize teşekkürler…