Kaynaştırma Ortamında Beceri Öğretimi ve Öğretimsel Uyarlamalar Ayşegül GÜNGÖR Özel Eğitim Formatörü

Beceri, bireyin sahip olduğu yeterliliklerine dayalı olarak yapabileceği tahmin edilen veya yaptığı etkinliklerdir.

Davranışlar tek basamaklı ve zincirleme olarak ikiye ayrılır. Tek basamaklı davranışlar, başlangıcı ve bitişi kısa süren, kolayca ayırt edilebilen davranışlardır. Zincirleme davranışlar, birkaç davranışın bir araya gelerek daha karmaşık davranışı oluşturmasıdır

BECERİ SEÇİLİRKEN Öğretilmesi planlanan becerinin, günlük yaşamda ona gerekli olan; Sık kullanabileceği Sosyal kabulünü ve uyumunu arttıracak beceriler olmasına dikkat edilmeli. Öğrencinin yeterliliklerinin doğru olarak tespit edilmesi gerekir.

BECERİ ÖĞRETİMİ İÇİN YAPILMASI GEREKENLER YER- ZAMAN-MATERYAL SEÇİMİ Becerinin öğretileceği yere karar verilmesi Becerinin özelliğine ve öğrencinin özelliklerine göre uygun öğretim ortamının seçilmesi ve düzenlenmesi öğretimi kolaylaştırır.

BECERİ ÖĞRETİMİ İÇİN YAPILMASI GEREKENLER Beceri öğretiminin yapılacağı zamanın belirlenmesi Beceri günlük yaşantı içerisinde doğal süreç içerisinde de öğretilebilir. Öğretmen ve öğrenci için uygun, özel bir zaman ayrılarak ta öğretilebilir. Bazı becerilerin öğretimi için haftada bir gün ayrılması yeterli olabilirken bazı beceriler için her gün öğretim yapılması gerekir.

BECERİ ÖĞRETİMİ İÇİN YAPILMASI GEREKENLER Hangi materyallere ihtiyaç olduğunun belirlenmesi Materyal seçiminde öğrencinin kullanımına uygun olup olmadığına doğru karar vermek gerektiğinde materyal üzerinde, öğrenciye uygun değişikliklere gitmek öğretimi kolaylaştırır. Örnek:Küçük boncuk/top yerine büyük boncuk/top kullanmak

BECERİ ANALİZİ Beceri analizi, bir amacı (beceriyi) gerçekleştirebilmek için gerekli her bir davranışın ayrıntılı ve mantıklı olarak sıralanması ya da davranış zincirinin betimlenmesidir.

BECERİ ANALİZİ Analizin ne kadar detaylı hazırlanacağı öğrencinin düzeyine göre farklılık gösterebilir. Bir tane ayrıntılı beceri analizi hazırlayıp aynı beceriyi öğreteceğimiz tüm çocuklara bunu kullanmak ta pratik bir yoldur.

BECERİ ANALİZİ HAZIRLAMANIN YARARLARI Beceri analizi ile öğrencinin bulunduğu düzeyi kolayca ve doğru olarak belirleyebiliriz. Beceri analizi, öğretime nereden başlamamız gerektiğini belirlememizi sağlar. Öğretim basamaklarını oluşturmamıza hizmet eder. İlerlemeleri ölçmemizi kolaylaştırır.

Beceri Analizi Hafızadan Yapan birisini izleyerek Bizzat yaparak. *Aşina olduğumuz bir beceri söz konusuysa, bellekten beceri analizi yapabiliriz ancak, bazı beceri basamaklarını unutabiliriz.

İleri Zincir yöntemi Bir becerinin tamamlanabilmesi için önce yapılması gereken beceriden başlanarak sonraki basamakların yapılış sırasına göre yazılmasıdır.

Kavonaza boncuk koyma 1 Boncuğu alma a) boncuğu elinin baş ve işaret parmakları arasında kalacak şekilde tutma, b) boncuğu biraz havaya kaldırma. 2 Kutuya boncuğu koyma a) boncuğu kutunun üzerine getirme, b) baş ve işaret parmaklarını açarak boncuğu kavanoza bırakma.

Geri Zincir Yöntemi Bir becerinin yapılması sırasında yer alan beceri basamaklarının, en son beceri basamağından başlanarak (en kolaydan zora doğru sıralanması ) en önceki basamağa doğru yazılmasıdır.

Çorap Giyme 1- bileğine kadar giydirilmiş çorabı bileğinden yukarı çekme, 2- topuğuna kadar giydirilmiş çorabı topuğundan bileğine ve yukarı çekme, 3- ayak ucuna geçirilmiş çorabı topuğuna, bileğine ve yukarı çekme, 4- elde toplanmış çorabı ayak ucuna geçirme, topuğuna, bileğine ve yukarı çekme, 5- çorabı elinde toplayarak ayak ucuna geçirme, topuğuna, bileğine ve yukarı çekme,

Ölçüt Bağımlı Ölçü Aracı (ÖBT) Hazırlama Beceri, analizi yapıldıktan sonra ölçüt bağımlı ölçü araçları hazırlanmasına başlanabilir. Ölçüt bağımlı ölçü araçları “bildirimler”, “ölçüt” ve “yönergeler” olmak üzere üç bölümden oluşur. Beceriyle ilgili ölçüt bağımlı ölçü aracı hazırlanırken, 1.Analizi yapılan becerinin her basamağı ölçü aracının “Bildirimler” bölümünü oluşturur. 2.Bildirimler ve yönergeler oluşturulduktan sonra, ölçü aracının “Ölçütü” belirlenir. 3.Ölçü aracında öğrencinin ne yapacağının söylendiği “Yönergeler” bölümüne yer verilir. Ölçü aracında becerinin nasıl gerçekleştiğini belirten; “Bağımsız” “Sözel ipucu” “Model olma” ve “Fiziksel yardım” ifadeleri yer alır.

Örneğin Resim İş dersinde “Makas kullanır Örneğin Resim İş dersinde “Makas kullanır.” amacının İLERİ ZİNCİRLEMEYE GÖRE işlem basamakları; 1. Makasın kesen kısmını tutar. 2. Makası kaldırır. 3. Diğer elinin baş parmağını, makasın kendi tarafındaki gözüne yerleştirir. 4. Orta parmağını makasın diğer gözüne yerleştirir. 5. Makasın kesen kısmından tutan elini çeker. 6.Makası açar kapar. şeklindedir. Bu işlem basamaklarının her biri, daha küçük alt basamaklara ayrılarak beceri analizi daha ayrıntılı hâle getirilebilir

1. Makasın kesen kısmını tutar. Dersin Adı : Resim İş Uygulayıcı : Uygulama Tarihi : MAKAS KULLANMA BECERİSİ ÖLÇÜT BAĞIMLI ÖLÇÜ ARACI VE PERFORMANS KAYIT TABLOSU BİLDİRİMLER YÖNERGELER Anayönerge: Makası Kullan ölçüt FY MO Sİ bğmsz 1. Makasın kesen kısmını tutar. a. Başat olmayan elini makasın kesen kısmının üzerine götürür. a. Başat olmayan elini makasın kesen kısmının üzerine götür. b. Makası baş parmağı ve diğer parmakları arasına alır. b. Makası baş parmağı ve diğer parmakları arasına al.

Becerinin Ön koşul davranışların öğrenci tarafından kazanılıp kazanılmadığının belirlenmesi gerekir. Örneğin analizi yapılan “Makas kullanır.” amacının gerçekleşmesi için öncelikle öğrencinin önüne konan makas ve kullandığı elinin baş ve orta parmağını göstermesi istenir. Öğrenci, bu ön koşul davranışları kazanmışsa performans alımına geçilir.

Daha sonra öğrenciye beceriyle ilgili ana yönerge verilir Daha sonra öğrenciye beceriyle ilgili ana yönerge verilir. Öğrencinin bağımsız olarak gerçekleştirdiği basamaklar, ölçüt bağımlı ölçü aracında, ilgili basamağın karşısına, “bağımsız” olarak kaydedilir. Öğrenci bir beceri basamağını bağımsız olarak yapamaz ya da hatalı yaparsa durdurulur ve öğrenciye o beceri basamağıyla ilgili sözel ipucu verilir. Öğrenci sözel ipucu verildiğinde beceri basamağını gerçekleştirirse, ölçüt bağımlı ölçü aracında, ilgili basamağın karşısına, “sözel ipucu” olarak kaydedilir.

Öğrenci, sözel ipucu verildiğinde de beceri basamağını gerçekleştiremezse, öğretmen o beceri basamağını kendi önündeki materyallerle açıklayarak yapar ve öğrenciden de yapmasını ister. Öğrenci, öğretmen tarafından beceri basamağı açıklanarak gösterildiğinde, beceri basamağını gerçekleştirirse, ölçüt bağımlı ölçü aracında, ilgili basamağın karşısına, ”model olma” olarak kaydedilir. Öğrenci, öğretmen tarafından model olunduğunda da beceri basamağını gerçekleştiremezse ölçüt bağımlı ölçü aracında ilgili basamağın karşısına “fiziksel yardım” olarak kaydedilir.

ÖLÇÜM YÖNTEMLERİ 1- Tek fırsat yöntemi 2-Çoklu fırsat yöntemi

1-Tek fırsat yöntemiyle değerlendirme yapmanın avantaj ve dezavantajları Bireyin yanlış yaptığı ilk basamakta değerlendirme sona erdirilir ve öğretime geçilir böylece öğretime ayrılan süre artar.Değerlendirme kısa zamanda yapılır. Ancak, tek fırsat yönteminde beceri analizinde bireyin doğru olarak gerçekleştirebileceği basamaklar varken, bireyin yanlış yaptığı ilk basamakta değerlendirmeye son verildiği ve geriye kalan tüm basamakların (-) kabul edilmesi bu basamaklara ilişkin doğru bir değerlendirme yapılmamasına neden olur. ÖBÖA.’ da değerlendirme sütunu yaptı/ yapmadı olarak hazırlanır ve çek edilir.

2-Çoklu fırsat yöntemiyle değerlendirme yapmanın avantaj ve dezavantajları Bireye beceri basamaklarını yerine getirmesi için yönerge verilir Birey doğru yaptığı her basamak için Bğz sütunu işaretlenir.. Birey basamağı uygun şekilde gerçekleştiremiyorsa s.i- m.o.-f.yardım verilerek öğrencinin hangi yardımı aldığında basamağı gerçekleştirdiği belirtilerek ölçmeye devam edilir böylece öğrencinin diğer basamakları gerçekleştirme durumu da belirlenmiş olur. Bu yöntemle öğrencinin, hangi yardıma gereksinim duyduğunu bilmemiz ve buna göre öğretim planını oluşturmamızı mümkün kılmaktadır.

ÖĞRETİM PLANININ HAZIRLANMASI Öğretim için zincirleme davranışların beceri analizleri geliştirildikten ve performans düzeyi belirlendikten sonra uygulamacı bu beceriyi nasıl öğreteceğine karar vermelidir. Bu karar doğrultusunda da öğretim planları hazırlanır.

UZUN ve KISA DÖNEMLİ AMAÇLARININ BELİRLENMESİ Bir becerinin yapılmasındaki uzun dönemli amaç öğrenciyi o becerinin yapılmasında bağımsız hale getirmektir. Öğrencinin beceri analizine göre (-) aldığı basamaklar bizim kısa dönemli amaçlarımızı oluşturmaktadır. Kısa dönemli amaçlarımız bir ders için çalışacağımız basamak ise öğretim amacı adını almaktadır.

BECERİ ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ beceri analizinin üç biçimde öğretilebildiği görülmektedir İleriye zincirleme yöntemi Geriye zincirleme yöntemi Tüm basamakların birlikte öğretimi

YÖNTEMLER İLERİYE ZİNCİRLEME Zincirleme davranışın beceri analizinde yer alan ilk basamakla öğretime başlanarak her uygulamada yalnızca bir basamağın öğretilmesi olarak tanımlanır Diğer bir deyişle beceri analizinde yer alan ilk basamak birey tarafından doğru olarak yapıldıktan sonra,ikinci basamağın öğretimine geçilir ve bu süreç, beceri analizinde yer alan tüm basamakların öğretimi gerçekleştirilinceye kadar sürdürülür.

YÖNTEMLER TERSİNE –GERİYE ZİNCİRLEME Zincirleme davranışın beceri analizinde yer alan son basamakla öğretime başlanarak her uygulamada bir basamağın öğretilmesi olarak tanımlanır. Son basamakta öğretim gerçekleştirildikten sonra, sondan ikinci basamaktan öğretime başlanır.Bu süreç beceri analizindeki ilk basamağın öğrenimi gerçekleştirilinceye kadar sürdürülür. Özellikle giyinme ve bazı mesleki becerilerin öğretiminde daha olumlu sonuçlar vermektedir

TÜM BASAMAKLARIN BİR ARADA ÖĞRETİMİ YÖNTEMLER TÜM BASAMAKLARIN BİR ARADA ÖĞRETİMİ Her denemede zincirleme davranışın beceri analizinde yer alan bir basamağın öğretilmesi yerine basamakların tümünün birden öğretilmesi olarak tanımlanır.

ÖĞRETİM SÜRECİNDE İPUÇLARININ KULLANILMASI 1-İpucu giderek arttırılabilir Bekle- sor-söyle-göster-yap 2-İpucu giderek azaltılabilir Fiziksel yardım Model olma Sözel yardım İşaret ipucu

ÖĞRETİMİN DEĞERLENDİRİLMESİ Önceden hazırlanan beceri analizinin de bulunduğu ölçü aracı ( değerlendirme tablosu) , öğretim öncesi, öğretim sırası ve sonrasında kullanılır Bu ölçü araçları seçilen beceri öğretim yöntemlerinin özellikleri dikkate alınarak hazırlanır ve uygulanır.

Beceriler 3'e ayrılır. Özbakım becerileri, psikomotor beceriler ve günlük yaşam becerileridir

Özbakım Becerileri Bireyin kendi kişisel ve fiziksel becerilerinin toplandığı becerilerdir Tuvalet Yapma Yemek Yeme Soyunma Giyinme Temizlik

ÖZBAKIM BECERİLERİNİN KAZANDIRILMASI İÇİN GEREKLİ ÖN BECERİLER Küçük kas hareketleri Taklit etme Uzanma, yakalama,tutma ve el göz eşgüdümü Konuşma öncesi becerilerin bazıları Görsel dikkat Basit emirleri alma

Psikomotor Becerileri Bireyin elleriyle veya ayaklarıyla yaptığı becerilerdir Kalem Tutma Yırtma Yapıştırma Boncuk Dizme Makasla Kesme Top Tutma Top Zıplatma

Günlük Yaşam Becerileri Bireyin toplumda ihtiyaçlarını giderebilmesini sağlayacak temel becerilerdir. Masa Silme Sofra Hazırlama Sofra Toplama Yatak Düzeltme Çay Yapma Otobüse Binme

ELLERİNİ YIKAMA BECERİ ANALİZİ Musluğu açar. Sabunu alır.     Ellerini suyun altına tutar.  Sabunu elleri arasında köpürtür.  Sabunu uygun yere bırakır. Ellerini ovalar.     Ellerini durular.    Musluğu kapatır.