PÜRİN NÜKLEOTİDLERİNİN SENTEZ VE YIKILIMI I Yrd.Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜ Tıp Fakültesi Biyokimya Anabilim Dalı

Nükleotidler

Nükleotidlerin fonksiyonları 1) nükleik asitlerin alt üniteleridirler 2) hücrede kimyasal enerjiyi taşırlar 3) birçok enzim kofaktörlerinin komponentleridirler 4) sellüler haberleşmede aracıdırlar

Pürin nükleotidlerinin biyosentezi 1 Prekürsör amino asitler, riboz-5-fosfat, CO2 ve NH3’ tan de novo olarak pürin nükleotidleri sentezlenebilir Pürin nükleotidleri, insan ve diğer memelilerde nükleik asitlere yapı taşı sağlamak amacıyla ve glukoz, amino asit, fosforil kolin, sülfat gibi bazı grupları bağlayarak başka moleküllere taşıma gibi özel görevleri için sentez edilirler.

Pürin nükleotidlerinin biyosentezi 2 Pürin nükleotidlerinin de novo sentezi üç basamakta incelenir: 1) 5-fosforibozil-1-pirofosfat (PRPP) oluşması. 2) PRPP’tan inozin monofosfat (IMP) oluşması. 3) IMP’tan adenozin monofosfat (AMP) ve guanozin monofosfat (GMP) oluşması.

Pürin nükleotidlerinin biyosentezi 3 PRPP, pirofosfat transfer eden riboz-5-fosfat pirofosfokinaz (PRPP sentaz) adı verilen bir enzimin katalizlediği bir reaksiyonda riboz-5-fosfat ve ATP’den oluşur

Pürin nükleotidlerinin biyosentezi 4a PRPP’tan IMP oluşması: 1) PRPP ve glutaminden glutamin-PRPP amidotransferaz etkisiyle 5-fosfo--ribozilamin oluşur 2) 5-fosfo--ribozilamine ATP’den sağlanan enerji ve GAR sentetaz etkisiyle glisin eklenmesi suretiyle glisinamid ribonükleotid (GAR) oluşur 3) GAR, N10-formil H4-folat gerektiren GAR transformilaz etkisiyle formillendirilir ve formilglisinamid ribonükleotid (FGAR) oluşur 4) ATP’den sağlanan enerji ve FGAR amidotransferaz etkisiyle glutaminin amid grubu FGAR üzerine taşınır ve formilglisinamidin ribonükleotid (FGAM) oluşur 5) ATP ve FGAM siklaz (AIR sentaz) etkisiyle halka kapanması olur ve 5-aminoimidazol ribonükleotid (AIR) oluşur 6) . Ürik imidazol halkasına bir dizi enzimatik reaksiyonla sırasıyla biotinle taşınan CO2, aspartat ve N10-formil H4-folat ile taşınan formil katılması ve pirimidin halkasının da kapanmasıyla inozinat (inozin monofosfat, IMP) oluşur; etkili enzimler, AIR karboksilaz, SAICAR sentetaz, SAICAR liyaz, AICAR transformilaz ve IMP sentazdır

Pürin nükleotidlerinin biyosentezi 4b Bir streptomices türünden izole edilen antibiyotik ve glutamin analoğu olan azaserin, 5-fosfo--ribozilamin oluşması için glutamin kullanılmasını önleyerek bu basamakta de novo pürin sentezini inhibe eder.

Pürin nükleotidlerinin biyosentezi 4c

Pürin nükleotidlerinin biyosentezi 4d

Pürin nükleotidlerinin biyosentezi 4e Glutamin analoğu azaserin ve 6-diazo-5-okso-L-norlösin bu reaksiyonu inhibe ederler.

Pürin nükleotidlerinin biyosentezi 4f

Pürin nükleotidlerinin biyosentezi 4g

Pürin nükleotidlerinin biyosentezi 4h Pürin halkasındaki atomlar, glutamin, glisin, N10-formil H4-folat, CO2 ve aspartattan sağlanmaktadır