MAKROLİD VE LİNKOZAMİD ANTİBİYOTİKLER Yrd. Doç. Dr. E. Pelin KELİCEN http://yunus.hacettepe.edu.tr/~pkelicen

I. MAKROLİDLER Makrosiklik (12-14 atomlu) lakton (aglikon) halkası,

I. MAKROLİDLER ERİTROMİSİN (BAZ) VE TÜREVLERİ (STEARAT, GLUSEPTAT, LAKTOBİYONAT) ROKSİTROMİSİN KLARİTROMİSİN AZİTROMİSİN (Azomakrolid, azalid grubu) TROLEANDOMİSİN SPİRAMİSİN

I. MAKROLİDLER ETKİ MEKANİZMASI Bakteri ribozomu 50S alt-birimine bağlanarak aynı yere tRNA molekülünün bağlanmasını ve peptid zincirinin uzamasını önlerler. Bakteride PROTEİN SENTEZİNİ BOZARLAR.

I. MAKROLİDLER Genellikle BAKTERİYOSTATİK Streptokoklara karşı BAKTERİSİD

I. MAKROLİDLER Bakteri ribozomunda ERİTROMİSİN ve diğer MAKROLİDLERİN bağlandığı yerin yanına KLORAMFENİKOL ve LİNKOZAMİDLER bağlanır. Etki yerleri binişik olduğu için bu 3 antibiyotik türü birbirlerinin antibakteriyel etkisini önler; birlikte kullanılmamalıdırlar.

I. MAKROLİDLER ANTİBAKTERİYEL SPEKTRUMU Penisilin G’ye benzer; ancak BLaz üreten Staph.lara (penisiline-rezistan bakterilere) da etkili, Penisilinlerden farklı olarak Mycoplasma ve Chlamidia infeksiyonlarında da etkili, En duyarlı Gr(+) kokuslar; Strep. Pyogenes, Strep. Pnuemoniae, Strep. Viridans, Anaerob streptokokuslar; Strep. Faecalis, Staph. aureus ve Staph. Epidermidis, (Ancak Staph. Aureus’un özellikle hastane kaynaklı suşları ERİTROMİSİN’e rezistan), Gr(+) basiller; Corynebacterium diphteriae, Bacillus antracis, Clostridium tetani, Clostridium perfiringens, Pripionibacterium acne ve Listeria, Gr(-)’lerden ERİTROMİSİN’e duyarlı olanlar Neisseria türlerinin suşlarının çoğu, Legionella pneumaphila ve Camphylobacter fetus’tur, Duyarlı diğer patojenler; Treponema pallidum (sifiliz etkeni), Chlamidia trachomatis, Mycoplasma pneumaniae, Mycoplasma T (ureaplasma urealyticum), Actinomyces israelii ve Rickettsia türleri.

I. MAKROLİDLER REZİSTANS OLUŞUMU Mutant bakterinin METİLAZ salgılaması sonucu ribozomların 50S alt-biriminin bir öğesi olan 23S ribozomal RNA’nın metillenmesi; makrolidlerin 50S’üzerindeki etki yerlerine bağlanmasının azalması.

I. MAKROLİDLER FARMAKOKİNETİK-1 Baz Eritromisin aside dayanıksız; Ağızdan barsak kaplamalı tabletler/tuz(Stearat tuzu)-ester şeklinde (Etilsüksinat/Estolat esterleri, yüksek oral biyoyararlanım), Absorbsiyonu besinlerle azaltılmaz, KC’den kısmen metabolize, safraya itrah, Hücre içine girerler; beyin ve BOS’a girişleri düşük, Hepatik sitokrom p450 enzim inhibisyonu yaparak SİKLOSPORİN, VARFARİN, KARBAMAZEPİN, DİGOKSİN,TEOFİLİN, ASTEMİZOL, FENİTOİN, TERFENADİN vd. ilaçların metabolizasyonunu azaltırlar.

I. MAKROLİDLER FARMAKOKİNETİK-2 ROKSİTROMİSİN, KLARİTROMİSİN ve AZİTROMİSİN’in oral biyoyararlanımı besinlerle azaltılır, yemeklerden 1 saat önce alınmalıdır.

I. MAKROLİDLER İLAÇLAR-1 Ağız yolundan; ERİTROMİSİN BAZ ERİTROMİSİN STEARAT ERİTROMİSİN ETİLSÜKSİNAT.

I. MAKROLİDLER İLAÇLAR-2 İv infüzyon; ERİTROMİSİN GLUSEPTAT ERİTROMİSİN LAKTOBİONAT

I. MAKROLİDLER İLAÇLAR-3 ROKSİTROMİSİN Eritromisin’in oral biyoyararlanımı daha yüksek türevi; t1/2 çok daha uzun.

I. MAKROLİDLER İLAÇLAR-4 KLARİTROMİSİN Oral biyoyararlanımı yüksek, aside dayanıklı; Etki gücü daha yüksek.

I. MAKROLİDLER İLAÇLAR-5 AZİTROMİSİN Oral biyoyararlanımı yüksek, aside dayanıklı; Etki gücü daha yüksek bir azo-makrolid. TRAHOM ve GONORE’de tek dozu yeterli.

I. MAKROLİDLER KULLANILIŞLARI-1 ERİTROMİSİN ve türevleri Cilt, yumuşak dokular, ağız ve solunum yolu Gr(+) bakterilerin yaptığı hafif/orta dereceli infeksiyonlar, (Bu infeksiyonlarda PENİSİLİNLER tercih edilir; ancak penisilin allerjisi nedeniyle kullanılamıyorsa alternatif olarak ERİTROMİSİN tercih edilir.

I. MAKROLİDLER KULLANILIŞLARI-2 ERİTROMİSİN ve türevleri GrA streptokok (Strep. Pyogenes’e bağlı farenjit, kızıl, selülit ve erispelde ve Strep. Pneumoniae’ye bağlı pnömoni ve bronşitte ERİTROMİSİNLER, PENİSİLİN G ve V’nin en etkin alternatifidirler. Bu streptokoklara bağlı akut otitis media ve sinüzitte ERİTROMİSİN, AMPİSİLİN ve AMOKSİSİLİN’in alternatifidir.

I. MAKROLİDLER KULLANILIŞLARI-3 ERİTROMİSİN ve SÜLFONAMİD KOMBİNASYONU H. İnfluenza’ya bağlı akut otitis media ve akut sinüzitte, hasta penisilin’e allerjikse veya bakteri amoksisilin/ampisilin’e rezistan ise alternatifi ERİTROMİSİN ve SÜLFONAMİD KOMBİNASYONU’dur.

I. MAKROLİDLER KULLANILIŞLARI-3 ERİTROMİSİN ve türevleri Penisilin’e rezistan Staph.’ların yaptığı cilt ve yumuşak doku enfeksiyonlarında; Akne, Füronküloz ve İmpedigo’da kullanılabilirler.

I. MAKROLİDLER KULLANILIŞLARI-3 PENİSİLİN G’ye alternatif ERİTROMİSİN ve türevleri Antraks (Şarbon) Clostridium infeksiyonları (gazlı gangren ve tetanus) Aktinomikozis, Listeria infeksiyonları, Nocardia infeksiyonları (AMPİSİLİN’le birlikte), Oral mikrofloraya bağlı diş kaynaklı (odontojenik) orofasiyal infeksiyonlar ve Sifiliz.

I. MAKROLİDLER KULLANILIŞLARI-4 ERİTROMİSİN ve türevleri’nin en tercih edildiği infeksiyonlar, Lejyoner hastalığı, Difteri (ANTİTOKSİN injeksiyonuyla birlikte) Difteri portörlüğü Mycoplasma pneumaniae’ye bağlı atipik pnömoni, Boğmaca, Bebeklerin klamidial pnömonisi, Gebelikteki klamidial pelvik infeksiyon, Camphlobacter enteriti. (Chlamidia trachomatis infeksiyonlarında genellikle TETRASİKLİNLER, eritromisinlere tercih edilirler).

I. MAKROLİDLER KULLANILIŞLARI-5 KLARİTROMİSİN Helicobacter pylori’ye karşı kullanılır.

I. MAKROLİDLER YAN TESİRLERİ Bulantı, kusma, diyare, Gİ dayanıksızlık reaksiyonları, iştahsızlık, Ürtiker, cilt döküntüleri, ilaç ateşi, eozinofili vb. hafif allerjik reaksiyonlar, ERİTROMİSİN (estolat)’in en ciddi YT; nadiren oluşan KOLESTATİK HEPATİT, Seyrek olarak süperinfeksiyonlar.

II. LİNKOZAMİDLER LİNKOMİSİN KLİNDAMİSİN Linkomisin’in klorlu yarı-sentetik türevi, Oral biyoyararlanımı daha yüksek.

II. LİNKOZAMİDLER AS ve ETKİ MEKANİZMALARI Makrolidlere benzer En önemli farkı; KLİNDAMİSİN, Bacteroides’lere (B. fragilis) en etkili antibiyotiktir.

II. LİNKOZAMİDLER REZİSTANS Makrolidlere rezistan olan linkozamidlere de rezistandır.

II. LİNKOZAMİDLER FARMAKOKİNETİK KC’de metabolizma, safraya itrah Oral/parenteral (im, iv infüzyon) LİNKOMİSİN Düşük oral biyoyararlanım, besinlerle daha da düşer KLİNDAMİSİN Oral biyoyararlanımı tama yakındır.

II. LİNKOZAMİDLER KULLANILIŞLARI-1 Linkomisin ve Klindamisin’in kullanılışları aynıdır; ancak KLİNDAMİSİN tercih edilir. KLİNDAMİSİN’in en önemli kullanılış yeri; Bacteroides fragilis’in genellikle aerobik Gr(-) basillerle beraber neden olduğu KARIN-İÇİ ve PELVİS-İÇİ (JİNEKOLOJİK) infeksiyonlardır. Klindamisin aerobik Gr(-) basillere karşı etkili olmadığından AMİNOGLİKOZİDLERLE birlikte kullanılır.

II. LİNKOZAMİDLER KULLANILIŞLARI-2 Anaerob bakterilere bağlı AC absesi, Mastit vd yumuşak doku infeksiyonları, Dekubitus ülserlerine karşı da kullanılırlar. (Beyne nüfuzu iyi olmadığı için beyin abselerinde kullanılmazlar)

II. LİNKOZAMİDLER KULLANILIŞLARI-3 İnflamatuvar akne, Diş kaynaklı orofasiyal infeksiyonlar, Gr(+) kokuslara bağlı solunum yolu inf., Kemiğe iyi nüfuz ettiği için; Osteomyelit Septik artrit, Sinüzit Mastoid’de.

II. LİNKOZAMİDLER YAN TESİRLERİ Diyare, bulantı, kusma, barsak koliği, Kaşıntı, döküntü, ürtiker gibi hafif allerjik belirtiler, Nöromusküler bloke edicilerin etkinliğini arttırabilirler, En ciddi YT; Antibiyotiğe bağlı PSÖDOMEMBRANÖZ KOLİT (Linkozamidler, Ampisilin, Amoksisilin, Sefalosporinler)

II. LİNKOZAMİDLER Kaynaklar Prof. Dr. S. Oğuz Kayaalp, Rasyonel Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji, 10. Baskı, Hacettepe Taş, 2002. Bertram G. Katzung, Basic&Clinical Pharmacology, 7th edition, Appleton&Lange.