BENİM ENGELLİ BİR ÇOCUĞUM VAR HAZIRLAYAN ALİ YILMAZ REHBER ÖĞRETMEN FETHİYE REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ

EBEVEYN TEPKİLERİ

1.AŞAMA: Şok-Reddetme-Çöküntü 2.AŞAMA: Karışık Duygular – Suçluluk - Kızgınlık-Utanç 3.AŞAMA: Pazarlık Etme – Kabul- Uyum

1.AŞAMA: Şok-Reddetme-Çöküntü Şok: Anne- baba çaresizlik içerisinde bu dönemde aşırı üzüntü duyar. Olayı kabullenemez

Reddetme: Bu aşamada aile özel eğitime ihtiyacı olan bir çocuğu olduğunu kabul edememekte ve çocuğunda herhangi bir problem olmadığına dair kanıtlar aramaktadır.

Depresyon: Aileler çocuklarının yetersizlik durumlarının ortadan kalkmayacağını ve değişmeyeceğini düşündükleri andan itibaren yoğun bir üzüntü ve yas dönemi başlar

2. AŞAMA Karışık duygular: Sevgi ve kızgınlık duygularının bir arada yaşanmasıdır. Çocuğun sahip olduğu yetersizlik türü ailenin yükünü önemli ölçüde arttırmaktadır.

Suçluluk: Bir önceki dönemde yaşanan karışık duygulardan suçluluk daha ön plana çıkmaya başlar. Aile çocuğa karşı olan kızgınlığını bir süre sonra kendine yöneltir.

3. AŞAMA Pazarlık Etme: Aile çocuğunun iyileşmesi için çözüm yolları arar, engelin ortadan kaldırılması için çaba sarf eder. Gittiği doktorlara, çocuğunun iyi olması karşılığında varını yoğunu vereceği vaadinde bulunur.

Kabul ve uyum: Aileler bu duyguları yaşadıkça kendileri ve çocukları hakkında çok şey öğrenirler. Bunun neticesinde çocuklarını ve kendilerini tanırlar. Bu evreye gelen aileler,çocuğunu olduğu gibi kabul etmeye başlarlar.

Aileler için engelli bir bireye sahip olmak, yaşamlarının en zorlu deneyimidir. Engelli  bir çocuğa sahip olduğunda anne babalar ilk olarak hayal kırıklığı yaşarlar. Çocuklarına ne olduğunu bilemediklerinden dolayı büyük endişe içindedirler.    

Kendilerini,eş ve yakınlarını ya da sağlık ekibini suçlarlar Kendilerini,eş ve yakınlarını ya da sağlık ekibini suçlarlar. Çocuklarına tam teşhis konunca bu duygu ve endişeler kaybolmaz. Çocukların durumunun ne olduğunu kabul etme, birkaç ay veya yılları  alabilir. Bir kısım aile ise  çocuklarının durumunu kabul etmez .

Anne babalar çocuklarının engel tanısını öğrenmelidir. Engel tanısı doğrultusunda yeni tutum ve becerilerini öğrenmek , geliştirmek , uygulamak , nasıl yardım alacaklarını belirlemek , bu kaynaklara ulaşmak ve çocuklarına ilişkin kararlara ortak katılım gibi görevleri başarmalıdırlar.

Aile sistemi bir bütündür Aile sistemi bir bütündür. Bu sistemde bir bireyin başına gelen diğer bireyleri de etkiler. Bir engel,ailedeki her bireyin hayatını değiştirir.

Ailede engelli bir çocuğun varlığı  kardeşler üzerinde öncelikli olarak iki önemli etkiye neden olur. Birincisi ,duygusal ; ikincisi ise ekonomik etkidir. Ailelerin ekonomik kaynaklarının  önemli bir kısmını engelli çocuğa aktardıklarını düşündüklerinde buna içerleyebilirler. Ayrıca kardeşler ,ailelerinin zamanlarının çoğunu engelli çocuklarına ayırması durumunda kendilerini ihmal edilmiş hissedebilirler

           Anne babalar,çocuklarının en az engelli çocuğu sevdikleri kadar çok sevdiklerini iletmek ve hissettirmek zorundadırlar. Diğer çocuklarına da mutlaka zaman ayırmaları ve onların gereksinimlerini de fark ettiklerini göstermelidirler.

          Engelli   çocuğun kardeşleri, eğer doğru şekilde yönlendirilirse ve aile içinde en başından itibaren açık ve dürüst bir iletişim sağlanmalıdır. Bu durumda kardeşlerin nasıl yaşayacaklarını ve onlara nasıl yardım edebileceklerini öğrenebilirler.

Engelli çocuğa sahip ailelerin , engelli çocuğundan gelecekte beklentisi, kendi kendine yeterli olması, iyi eğitim alarak yeterli duruma gelmesidir. Fakat engelli çocuklarının kendi kendine yeterli olamayacağına inan aileler çoğunluktadır.

Engelli çocuğa sahip aileler yoğun olarak  ben öldükten sonra çocuğum ne olacak,  kendi kendine yeterli olabilecek mi kaygısını yaşamaktalar.

Anneler engelli, çocuğunu en iyi tanıyan,onunla daha uzun zaman dilimi içinde birlikte olan ve onun temel gereksinimlerini çoğunlukla karşılayandır. Çocuğunun eğitim ve rehabilitasyon hizmetleri almasında en çok anneler ilgilenmektedir.

Anne bu özverisini yalnız yapmamalı babada bu sürece katılımını sağlamalıdır. Engelli çocuklarına karşı  ilgisiz kalan babalar bu konuda kendini sorgulamalı ve eşine destek sağlamalıdır. Babalar engelli çocukların etkinliklere katılmasına ve eğitimde başarılı olmasında çaba göstermelidir. 

Engelli çocukların engelini kabul eden aileler,etkili iletişimi gerçekleştiren ailelerdir. Çocuklarının engel tanısı ne olursa olsun çocuklarının eğitim ve rehabilitasyonunu önemseyen ailelerdir. Çocuklarının engelli olmasından kaynaklanan aile içi sorunları aşan ve diğer sağlıklı kardeşler ile olumlu iletişim kuran ailelerdir.

Çocuğunuzun durumunu ne kadar erken kabul ederseniz, sizin ve çocuğunuzun durumu daha iyi olacaktır. Bu tutum, sizi daha mutlu kılacak,çocuğunuzun özelliklerine ve yapabileceklerine göre eğitim verilmesini sağlayarak, gelişimine katkıda bulunacaktır. Engelli   çocuğun erken teşhisi,rehabilitasyonu, çocuğunuzun daha hızlı gelişmesini sağlayacaktır.

ÖZEL EĞİTİMDE AİLENİN ROLÜ: : Okul eğitimi, çocuğun aldığı eğitimin bir bölümünü ve hatta küçük bir bölümünü oluşturmaktadır. Yapılan araştırmalarda çocuğun zamanının %20’si okulda %80’i okul dışında, aile ortamında geçirdiği ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla çocuğun ailesinden daha iyi tanıyan ve çocuk üzerinde daha etkili olabilecek hiçbir kimse yoktur.

Özel eğitim gerektiren bireylerin ailelerinde engelli çocuğa karşı bir takım tutumlar sergilendiği saptanmıştır. Bunları şöyle sıralayabiliriz.

1. Özel eğitim gerektiren bireyler aşırı derecede korunmaktadır 1.Özel eğitim gerektiren bireyler aşırı derecede korunmaktadır. Bu nedenle onların yapabilecekleri etkinlikler engellenerek gelişimleri engellenmektedir.

2. Özel eğitim gerektiren bireyler beceriksiz bulunmaktadır 2.Özel eğitim gerektiren bireyler beceriksiz bulunmaktadır. Bu nedenle özel eğitim gerektiren çocukların gerçekçi benlik kavramı kazanması mümkün değildir.

3. Özel eğitim gerektiren çocuklarda çok şey istenmektedir 3.Özel eğitim gerektiren çocuklarda çok şey istenmektedir. Bu suretle beklentiler onların başaramayacağı düzeyde tutulmakta ve çocuklar ezilmektedir.

4. Özel eğitim gerektiren çocuklar kabul edilmemektedir 4.Özel eğitim gerektiren çocuklar kabul edilmemektedir. Açık ve gizli olarak reddedilmektedir

5. Özel eğitim gerektiren çocuklar inkar edilmektedir 5.Özel eğitim gerektiren çocuklar inkar edilmektedir. Çocuğun varlığı ya açık ya da kapalı olarak inkar edilmektedir. 6.Utanç duyulan bir varlık gibi kabul görmektedirler. 7.Alay konusu edilmektedirler. Bazen açık bazen gizli olarak göstermektedir.

8. Sık sık şuçlanmakta hatta baş belası olarak kabul edilmektedir 8.Sık sık şuçlanmakta hatta baş belası olarak kabul edilmektedir. Bu konu çocuğun yüzüne karşı bazen sık bazen seyrek olarak tekrarlanmaktadır. 9.Günah ürünü olarak görülmektedirler.

10. Normal yaşıtlarıyla kıyaslanmaktadırlar 10.Normal yaşıtlarıyla kıyaslanmaktadırlar. Bu durum çocukta kin, nefret ve aşağılık duygularının gelişmesine neden olmaktadır.

11.Ailede şaşkınlık, panik yaratmaktadır ve çocuğun sosyal, duygusal ve psikolojik temel ihtiyaçları karşılanamamakta ve çocuğun bedensel ruhsal, sosyal ve duygusal durumu geçimsizlik konu olarak kabul edilmektedir. Anne babayı, baba anneyi suçlamaktadır.

Engelli çocukları olan ailelerin hapsinde bu tutumlar vardır denilemez Engelli çocukları olan ailelerin hapsinde bu tutumlar vardır denilemez. Ancak bu tutumlardan bir veya birkaçının engelli çocuğu olan ailelerde varlığı inkar edilemez.

Aileler çocuklarının eğitim ve rehabilitasyon sürecinde aktif olarak rol alarak çocuklarının güçlü ve zayıf yanlarını öğrenmesini, çocuklarının eğitimlerindeki karar verme eğitimi üstlenme hak ve sorumluluklarını paylaşmasını, kendine düşen görevleri yerine getirmesini, çocuklarının eğitimleri için şimdiki ve gelecekteki en önemli kaynaklarının farkına varmasını sağlayacaktır.

ENGELLİ ÇOÇUK AİLELERİNE ÖNEMLİ UYARILAR Bir insanın hayatta yaşayabileceği en güzel duygulardan ve mükemmel olaylardan birisi hiç kuşkusuz çocuk sahibi olmaktır. Ancak çocuğun zihin engelli olduğunun öğrenilmesi yaşanan duyguların yoğunluğunu değiştirir. Önemli olan bu noktada anne-babalar olarak çocuğunuzu kabullenmek ve onu her yönüyle sahiplenmektir.

Engelli bir çocuğa anne-baba olmak zor bir görevdir *Engelli bir çocuğa anne-baba olmak zor bir görevdir. Bu zor görevde ilk yapacağınız iş çocuğunuzu kabullenmektir. Sizin çocuğunuz sebebi ne olursa olsun farklı özellikleri olan bir çocuktur.

Engelli bir çocuk için erken teşhis çok önemlidir *Engelli bir çocuk için erken teşhis çok önemlidir. Zaman kaybedilmeden hem sağlık hem de eğitim önlemleri alınmalıdır.

*Çocuğun olduğu gibi kabul edilmesi ileride karşılaşılacak sorunların üstesinden gelinmesinde atılacak önemli bir adımdır. Akrabalarınızın, komşularınızın, sokakta yürürken gördüğünüzü insanların, toplu taşıma araçlarında ki insanların tepkileriyle, meraklı bakışlarıyla karşılaşacaksınız.

Çocuğunuzu sosyal ve fiziksel ortamlardan kısıtlamayınız *Çocuğunuzu sosyal ve fiziksel ortamlardan kısıtlamayınız. Onu eve kapatmayınız. Parka götürün , ev gezilerine götürün. Birlikte sokağa çıkıp yürüyün Ona çevreyi tanıtın, anlatın.

Çocuğunuzdan beklentilerinizi özür ve özelliklerine göre ayarlayın *Çocuğunuzdan beklentilerinizi özür ve özelliklerine göre ayarlayın. Normal bir çocukla karşılaştırıp aynı görevleri beklemeyiniz.

Ondan yapamayacağı bir davranışı veya beceriyi istemeyiniz *Ondan yapamayacağı bir davranışı veya beceriyi istemeyiniz. Onun sınırlarını zorlamanız aşırı yüklenmeniz kendine güvenini sarsabilir ve başarısızlık duygusuna kapılarak içine kapanmasına sebep olabilir.

Çocuğunuzu aşırı korumayınız *Çocuğunuzu aşırı korumayınız. Tüm aile bireyleri çocuk için özveride bulunmaya hazırdırlar. Muhakkak özveride bulunulacak çocuk korunacak ama bunun da bir sınırı vardır.

*Çocuğunuzun yapması gereken beceri, davranış ve gereksinimleri çocuğa fırsat tanımadan aileden herhangi biri yerine getirmemelidir. Ona fırsat verilmelidir.

*Öğretilmek istenilen herhangi bir konuda ilk önce aileden birisinin model olması gerekir. Yine yapamıyorsa sözel yardım ve fiziksel yardım yapılmalıdır. Unutmayın yardım tüm gereksinimlerini onun adına yapmak değildir. Onun adına yapılan her şey öğrenmesinin ve dolayısıyla bağımsız yaşamasının önüne konulan bir engeldir.

Çocuğunuzun tek başına bir şeyler yapmasına izin veriniz *Çocuğunuzun tek başına bir şeyler yapmasına izin veriniz. Çocuğunuzun bir işi yapıp o işi başarmadaki başarı hissini tatmaya ihtiyacı vardır.

Çocuğunuza tutarlı davranmalısınız *Çocuğunuza tutarlı davranmalısınız. Annenin, çocuğun yapmasına izin vermediği bir davranışa baba da izin vermemelidir. Ayrıca söz verdiğiniz bir şeyi muhakkak yerine getirmelisiniz veya yerine getiremeyeceğiniz sözü, vermemelisiniz. Bu çocuğunuzun size karşı güvenini,inancını sarsacaktır.

*Çocuğunuz bir davranışı yapamıyordu zamanla yapmaya başladıysa” Yeter ki yapsın da nasıl yaparsa yapsın demeyin.”

Tüm ailelerin yaptığı bir şey vardır Tüm ailelerin yaptığı bir şey vardır. Çocuk istediğiniz gibi davranıyorsa( oturup oyun oynuyor oyuncaklara ve çevreye zarar vermiyorsa ) onunla hiç ilgilenilmez farkına varılmaz. Çocuk kendinin de var olduğunu göstermek ister ve anne-babanın da varlığını hissetmesini bekler ve sonucunda gürültü yaparak dikkat çeker.

*Diğer engelli çocukların aileleri ile bir araya geliniz, duygularınızı düşüncelerinizi paylaşınız. Bilgi alışverişinde bulunarak rahatlayabilirsiniz.

Çocuğun içinde bulunduğu engel türü hakkında bilgi edinin Çocuğun içinde bulunduğu engel türü hakkında bilgi edinin. Bu sayede çocuğunuza nasıl davranacağınızı nasıl yardımcı olacağınızı, çocuğun yapmış olduğu farklı davranışların kaynağını ve gelişim seyrini daha iyi kavramış olacaksınız.

*Çocuğa verilecek ceza ve ödülde dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta vardır. Eğer çocuğunuzu ödüllendirecekseniz ona hangi davranışından dolayı ödül verdiğinizi muhakkak belirtiniz. Ceza verdiğinizde de niçin, hangi davranışından dolayı cezalı olduğunu ona söyleyiniz. *Çocuğunuza asla fiziksel ceza vermeyiniz.

KATILDIĞINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER ALİ YILMAZ REHBER ÖĞRETMEN FETHİYE REHBERLİK ARAŞTIRMA MERKEZİ