Hadis Usûlü 2. Ders (2. hafta) TEMEL KAVRAMLAR Yrd. Doç. Dr. Ali KUZUDİŞLİ

Hadisin sözlük anlamı dört grupta toplanabilir: A. Hadis (الحَدِيثُ ) Hadisin sözlük anlamı dört grupta toplanabilir: Söz, konuşma-anlatma, nakil. Olay, hâdise. İbdâ, yeni bir şey olmak, yeni bir şey icat etmek. Yeni, eskinin zıddı. Kur’an’da bu kelime bazı ayetlerde yer almaktadır. Örneğin: (فَلَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَفْسَكَ عَلَىٰ آثَارِهِمْ إِنْ لَمْ يُؤْمِنُوا بِهَٰذَا الْحَدِيثِ أَسَفًا) Kehf 18/6. Hz. Peygamber de bir hadisinde şöyle buyurmuştur: (إن أحْسَنَ الحَديثِ كتابُ الله) Buhârî, Sahîh, Edeb 70; Müslim, Sahîh, Cum’a 43.

A. Hadis (الحَدِيثُ ) -devam Hadisin ıstılah (terim) anlamı: Hadisin, dar ve geniş olmak üzere iki tür tanımı vardır. Hadis dar anlamda, Hz. Peygamber’e izafe edilen söz, fiil, yaratılış veya huyla ilgili vasıflardır. Geniş anlamda, hadis kaynaklarında yer alan ve senet ve metinden oluşan kayıtlardır.

1. Hadisin Unsurları Sözlü hadis: Hz. Peygamber’e izafe edilen sözlerdir. (تركت فيكم أمرين لن تضِلوا ما تمسكتم بهما كتابُ الله وسنة نبيه) Malik, Muvatta, Kader 3. Fiilî hadis: Hz. Peygamber’in fiil ve uygulamalarını bildiren rivayetlerdir. (عن عائشة قالت : كان رسول الله إذا عمِل عملا أَثْبَتَهُ ) Müslim, Sahîh, Müsafirîn 141. Takrîrî hadis: Bilgisi dahilinde yapılan bir işe, Hz. Peygamber’in engel olmamasıdır. (عن عائشة، قالت: «جاء حبش يَزْفِنُونَ في يوم عيد في المسجد، فدعاني النبي صلى الله عليه وسلم، فوضعت رأسي على مَنْكِبِهِ، فجعلت أَنْظُرُ إلى لَعِبِهم، حتى كنت أنا التي أَنْصَرِفُ عن النظر إليهم») Müslim, Sahîh, îdeyn 20

1. Hadisin Unsurları -devam Hulkî hadis: Hz. Peygamber’in ahlâkî ve davranışsal özelliklerini bildiren rivayetlerdir. (كان رسول الله أجودَ الناس وكان أجود ما يكون في رمضانَ ) Buhârî, Sahîh, Bed’ü’l-vahy, 5. Hılkî hadis: Hz. Peygamber’in fiziksel özelliklerini bildiren rivayetlerdir. (كان رسول الله أحسنَ الناس وجها وأحسنَه خَلقا ليس بالطَّوِيل البائِنِ ولا بالقصير ) Buhârî, Sahîh, Menâkıb 23.

İsnadın yaygınlaşması hicri birinci asrın ortalarından sonradır. 2. Hadisin Yapısı -devam Senet (السند): Hadisi birbirine rivayet ederek sonrakilere ulaştıran kimselerin tarihi sırayla zikredildikleri kısım. Çoğulu (الإسناد) kelimesinden (الأسانيد)’dir. İsnadın yaygınlaşması hicri birinci asrın ortalarından sonradır. Senedin Önemi: Hadisin sahih bir biçimde sonraki nesillere ulaşmasını sağlamaktır. Hadisin sahihini sahih olmayanından ayırabilmektir. Abdullah b. el-Mübârek: “İsnat dindendir. Eğer isnat olmasaydı, herkes aklına geleni rastgele rivayet etmeye kalkışırdı.” demiştir.

2. Hadisin Yapısı -devam حَدَّثَنَا الْحُمَيْدِىُّ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الزُّبَيْرِ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ قَالَ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ الأَنْصَارِىُّ قَالَ أَخْبَرَنِى مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ التَّيْمِىُّ أَنَّهُ سَمِعَ عَلْقَمَةَ بْنَ وَقَّاصٍ اللَّيْثِىَّ يَقُولُ سَمِعْتُ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ - رضى الله عنه - عَلَى الْمِنْبَرِ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ - صلى الله عليه وسلم – يَقُولُ: « إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ ، وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى ، فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى دُنْيَا يُصِيبُهَا أَوْ إِلَى امْرَأَةٍ يَنْكِحُهَا فَهِجْرَتُهُ إِلَى مَا هَاجَرَ إِلَيْهِ » (Buhârî, Sahih, Bed’ü’l-vahy 1/1.) SENED METİN

2. Hadisin Yapısı -devam SENEDİN BAŞI RAVİLER حَدَّثَنَا الْحُمَيْدِىُّ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الزُّبَيْرِ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ قَالَ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ الأَنْصَارِىُّ قَالَ أَخْبَرَنِى مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ التَّيْمِىُّ أَنَّهُ سَمِعَ عَلْقَمَةَ بْنَ وَقَّاصٍ اللَّيْثِىَّ يَقُولُ سَمِعْتُ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ - رضى الله عنه - عَلَى الْمِنْبَرِ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ - صلى الله عليه وسلم – يَقُولُ: SENEDİN SONU SENED

Senedle ilgili terimler isnad, tarik, vecih, ravi. 2. Hadisin Yapısı -devam Senedle ilgili terimler isnad, tarik, vecih, ravi. Âli isnad, nâzil isnad Silsiletü’z-zeheb, Esahhü’l-esânîd, Ecvedü’l- esânîd. Muttasıl veya mevsûl isnad Mu‘an‘an, müennen Müselsel Tahvil (ح)

B. Sünnet (السنة) Sözlük anlamı: Yol, usul, adet, bir kimsenin alışkanlık haline getirdiği davranışları. Terim anlamı: Hadisçilerin ıstılahında hadis terimiyle aynıdır. Bununla birlikte hadis ile sünnet arasında bazı nüanslar bulunmaktadır. Sünnet kelimesinin en önemli özelliği, süreklilik ve yaygınlık ifade etmesidir.

C. Haber ve Eser (الخبر والأثر) Haber: Bir olayı veya sözü bildirmek, nakletmek demektir. Hadis ve haber eş anlamlı olarak kullanılmakla birlikte, haberin hadisten daha genel olduğunu söyleyenler bulunmaktadır. Eser: İz, belirti demektir. Hadisle eşanlamlı kullanılmakla birlikte, kimilerine göre Hz. Peygamber’den gelen rivayetlere hadis, diğerlerinden gelenlere eser denilmektedir.

2. Hafta dersinin sonu Kur’an’da h-d-s kökünden türeyen kelimeleri tarayarak onların anlamlarını dört grupta toplayınız. « إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ ، وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى ، فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى دُنْيَا يُصِيبُهَا أَوْ إِلَى امْرَأَةٍ يَنْكِحُهَا فَهِجْرَتُهُ إِلَى مَا هَاجَرَ إِلَيْهِ » (Buhârî, Sahih, Bed’ü’l-vahy 1/1.) hadisini ezberleyiniz.