Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi Rehberlik Hizmetleri Bölümü “Öfke Kontrolü” Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014 Selam Ver Yola çıkınca her sabah, Bulutlara selam ver. Taşlara, kuşlara, Atlara, otlara, İnsanlara selam ver. Ne görürsen selam ver. Sonra çıkarıp cebinden aynanı, Bir selamda kendine ver. Hatırın kalmasın el gün yanında. Bu dünyada sen de varsın! Üleştir dostluğunu varlığa, Bir kısmı seni de sarsın... Prof.Dr. Üstün Dökmen Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014 ÖFKE NEDİR Öfke: Bireyin herhangi bir engellenme, adaletsizlik ya da kendi benliğine yönelik bir tehdit hissettiğinde yaşadığı duygudur . ENGELLENME ÖFKE Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

ÖFKE TANIMLARINDA ORTAK NOKTALAR Öfke doğal, insana özgü, belirli bir düzeyde normal kabul edilir bir duygudur. Öfke bir duygudur, davranış değildir. Öfke kontrol edilebilir bir duygudur. Öfke yaşanması gereken bir duygudur. Öfkenin ifade şekli sağlıklı bir çözüme yönelik olmalıdır. Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

ÖFKE – ŞİDDET , SALDIRGANLIK - DÜŞMANLIK Öfke duygusu; şiddet, saldırganlık ve düşmanlık duygularından farklıdır. Düşmanlık, öfke duygularını içerse de öfkeye göre daha uzun süreli negatif bir duygudur. Saldırganlık ise, öfke ve şiddetin dışa yönelik olarak ifade edilme şekillerinden birisidir. Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

ÖFKE İLE İLGİLİ YANLIŞ DÜŞÜNCELER Bağırarak, bir yerleri yumruklayarak öfke ile başa çıkılmış olur. Öfke her zaman anında ifade edilmelidir. Kadınlar, erkeklerden daha az öfkelenir. Bazı insanlar hiç öfkelenmez. TV’de izlediğimiz şiddet, spor veya başka rekabet unsuru içeren durumlar aracılığı ile “öfke” boşaltılır. Saldırganlık insanın içgüdüsel davranışıdır. Öfke her zaman yıkıcı, istenmeyen bir duygudur. Öfkenin sözel ifade edilmesi her zaman arzu edilir bir şeydir. Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

ÖFKE NASIL ORTAYA ÇIKAR ? ÇATIŞMA ŞEMASI VE ÖFKE Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

Kaçma Kavga Kazan-Kazan Çatışma Kaynağı Sınırlı kaynaklar (zaman, para, mal) Farklı değerler (inançlar, tutumlar) Karşılanmamış temel gereksinimler -Ait olma -Güç -Özgürlük -Eğlenme ÇATIŞMA Çatışmaya gösterilen tepkiler Kaçma Kavga Problem Çözme -Çekilme -İnkar -Görmezden gelme -Tehdit -Saldırı -Öfke -Anlayış -Saygı -Çözüm Kaybet-Kaybet Kaybet-Kazan Kazan-Kaybet Kazan-Kazan Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014 ÖFKENİN A B C’Sİ Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014 Harekete geçirici olay A”Hakkındaki İnançlar-İçsel Konuşmalar “A” Hakkındaki İnançların duygusal ve davranışsal sonuçları Yolda Telaşla Giderken Seni Görmeyen ya da Görmezden Gelen Arkadaşının Sana Selam Vermemesi Mantıksız / Akla aykırı inançlar; -Bana böyle davranmamalıydı. -Buna tahammül edemem, -Kimse beni sevmiyor. -Arkadaşım bana yüz çevirdi -Benim hakkımda olumsuz düşüncelere sahip -Ben değersizim İstenmedik duygusal sonuçlar / Uygun olmayan duygular; -Çökkünlük-Öfke-Kaygı-Üzüntü-Yalnızlık-Değersizlik İstenmedik davranışsal sonuçlar; -Onunla bir daha hiç konuşmamak -Onu gördüğünde aşağılayıcı, sözlü çatışmalara girmek Mantıklı/ Akılcı inançlar; “Bana selam vermemesinden dolayı hayal kırıklığı yaşadım ama bununla baş edebilirim. Bu durum beni sevmediği, değer vermediği anlamına gelmez. Bana karşı her zaman böyle değil, onunla bu sorunu çözebilirim” İstendik duygusal sonuçlar / Uygun kötü duygular; -Hayal kırıklığı -Gerginlik - Üzüntü İstendik davranışsal sonuçlar; - Uygun bir zaman diliminde onunla konuşmak Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014 ÖFKENİN İFADE EDİLİŞİ A- Öfkenin İçe Yönelmesi: Bazı kişiler öfkelerini ifade etmekte zorlanırlar. Kendilerine ait kuralları ve ölçüleri olması nedeniyle, böyle kişiler öfkelerini ifade etmeye engel koyarlar. Bu kişilerin öfke tepkileri genellikle somurtma, küsme, surat asma gibi edilgen tepkilerdir. Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014 ÖFKENİN İFADE EDİLİŞİ B- Öfkenin Dışa Yönelmesi: Öfkenin dışa yönelmesi, öfke duygusunun sözel olarak ifade edilmesidir. Ancak bu ifade bir volkanın patlamasına benzer ve kontrolsüzdür. Öfkelerini bu biçimde ifade eden kişiler için ilişkilerinde sorun yaşamaları, herhangi bir topluluktan ya da toplumdan dışlanmaları kaçınılmazdır. Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014 ÖFKENİN İFADE EDİLİŞİ C- Öfkenin Kontrol Edilmesi: Öfkenin kontrollü biçimde ifade edilmesidir. “Öfkemi amacıma ulaşmayı engellemeyecek bir tarzda nasıl ifade edebilirim?” sorusunun yanıtı üzerinde düşünmek, kişinin öfke duygusunu kontrol etmesine yardımcı olur. Öfkenin ifade edilme şekli ve kontrolü kültürel özelliklere ve beklentilere, öğrenilmiş davranışlara, ailenin davranış şekillerine, eğitim durumuna, yaşa ve cinsiyete göre değişmektedir Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014 ÖFKE KONTROLÜ Öfkeyi doğru ifade etme becerisini kazanmaya “öfke kontrolü” denir. Öfke yönetimi programlarının ya da çalışmalarının amacı; kişilere, öfkenin neden olduğu duygusal ve fiziksel uyarılmayı nasıl azaltacağı konusunda yardımcı olmaktır. Bu tür çalışmaların amacı; -gerçekleşmesi imkansız olan-öfke duygusunun tamamen ortadan kaldırılması değildir. Bunun yerine öfkenin kişilere ve çevrelerine ilişkin etkilerini nasıl kontrol edeceğini öğretmektir. Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

ÖFKE EĞİLİMLİ BİREYLERİN YAPTIKLARI BİLİŞSEL HATALAR 1- Olasılıkların sağlıksız değerlendirilmesi: Olumsuz sonuçların olma olasılığının abartılması buna karşılık olumlu sonuçların gerçekleşme olasılığını daha düşük değerlendirilmesi. 2- Yükleme Hataları: Olumsuz davranışların bilinçli yapıldığına inanma. Öfkeye meyilli bireyler başkalarının düşüncelerini okuma yeteneğine sahip olduklarına inanırlar. Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

ÖFKE KONTROL YÖNTEMLERİ Bilişsel yöntemler Duyuşsal yöntemler İletişim yöntemleri Duygusal yöntemler Davranışsal yöntemler Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014 A.BİLİŞSEL YÖNTEMLER Kışkırtmanın tanımlanması: Kışkırtıcı durumlarla yüzleşme ve bunlardan kaçınma verisi sağlar. Alternatif açıklamalar: Kışkırtıcı olaylara değişik açıklama getirmek ve farklı bakış açıları ile düşünmek, kişiyi daha doğru tepkiler vermeye yönlendirebilir. Öfkenin çarpıtmalarıyla savaşma: Öfke, düşünme biçiminin yeniden gözden geçirilmesi için bir uyarı olarak kullanabilir. Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014 B.DUYUŞSAL YÖNTEMLER Biofeedback: Öfke durumunda vücudunun nasıl tepki verdiğini keşfetmek. Alternatif uyarılma oluşturma: Öfke ve fiziksel uyarılmaya alternatif bir uyarılma (gevşeme ve espri) oluşturmak. Uyarılmanın yönünü değiştirme: Öfke durumunda fiziksel uyarılmanın yarattığı enerjiyi, üretime dönüştürmek Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014 C.İLETİŞİM Atılganlık (kendini ifade etme): Kişinin gereksinimlerini ve meşru haklarını kabul edilir yollarla ifade etme becerisini öğretir. Dinleme: Kişinin iletişim kaynaklarını açık tutmasını sağlar. Tartışma: Kişiler arasındaki çatışmayı fikir birliğine vararak çözme sürecidir. Eleştirme: Yapıcı eleştiri yapabilme ve alabilme becerisidir. Yansıtma : Kişinin, davranışının kabul edilemez olduğunu algılama sorumluluğunu alma becerisidir. Övme : Diğer kişinin savunmacı davranma ihtimalini azaltır. Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014 DUYGUSAL YÖNTEMLER Duyguların farkında olma: Duyguları doğru ifade etmek için öncelikle tanınmaları gerekir. Duyguları ifade etme: Duyguları olumlu yollar ile ifade etme becerisidir. Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

DAVRANIŞSAL YÖNTEMLER Kendi öfke davranışını öğrenme: Kişinin öfkeli olduğunda sergilediği davranışları belirleme. Verimli (üretken) öfke davranışı oluşturma: Kişinin kendini kışkırtıcı ve yıkıcı davranışlardan uzak tutarak, öfkelenmekten koruması Davranış değiştirme: Kişinin öfkelendiğinde gösterdiği olumsuz davranışları daha olumlu olanlarla yer değiştirmesi. Öfkenin ABC’ sini öğrenme: Bu yöntem, öfkelenmeye yol açan sebepleri, davranışları ve davranışların sonuçlarını gözden geçirme ve yeniden değerlendirme fırsatı tanır. Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014 ÖFKE GÜNLÜĞÜ Öfkeyle baş etme yöntemlerinden bir diğeri de “öfke günlüğü” tutmaktır. Öfke günlüğü tutmak, kişinin ne zaman öfkelendiğini, duygularını ve davranışlarını, düşüncelerini ve gösterdiği tepkileri anlamasına yardımcı olur. YAŞANAN OLAY DÜŞÜNCELER (SEBEP) DUYGULAR- DAVRANIŞLAR (SONUÇ) Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

ÖFKEYİ İFADE ETMEDE ÖNERİLER Öfkelendiğinizin farkına varın: Sizi ne öfkelendirir ve bedeniniz öfkelendiğinizde size nasıl işaretler verir? Öfke duygunuzun; korku, utanma, stres gibi asıl duygularınızın yerine geçtiği zamanların farkına varın. Diğer insanların duygularına empati gösterin: Empati kurup, diğer insanların bakış açısından olaylara bakabilir misiniz? Diğer insanların sizin nasıl hissettiğinizi anlamalarına yardımcı olun. “Ben” dilini kullanın. Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

ÖFKEYİ İFADE ETMEDE ÖNERİLER Durumu farklı düşünün: Öfkelendiğinizde ne düşündüğünüzü biliyor musunuz? Unutmayın ki, öfke öfkelendiğimiz şeye ilişkin nasıl düşündüğümüzle ilişkilidir. Karşınızdaki kişinin ne söylediğini duyun: Karşınızdaki kişi/kişilerin sizi öfkelendiren şeyleri neden yaptığını ya da sizi öfkelendirecek ne yaptığı biliyor musunuz? Karşınızdaki kişinin gözlerinden bakmayı ve hareketlerinin size gerçekten ne söylemeye çalıştığını duymayı deneyin. Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

ÖFKEYİ İFADE ETMEDE ÖNERİLER Söylediklerinizi saygı ve sevgi ile bütünleştirin: Nasıl hissetiğinizi konuşmak öfkenizin azalmasına, ortamın da olumlu hale gelmesine ve ilişkinizin kaldığı yerden devam etmesine yardımcı olur. Öfkelendiğinizde bedensel tepkilerinize dikkat edin: Öfkelendiğinizde bedensel tepkilerinizin- artan kalp ritmi, hızlı ve kesik kesik nefes almak, baş ağrısı, mide ağrısı, kaslarda gerginlik- farkına varır mısınız? Dikkatinizi geçmişteki sorunlara değil, içinde bulunduğunuz zamana odaklayın. Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

ÖFKE ANINDA İLK YARDIM TEPKİLERİ 1- Eğer Öfke durumundaki kişi sizseniz; öfke anında ne tür tepkiler gösterdiğinizi araştırın.. 2- Normal bir duygu olduğunu kabul edin.. 3- Gereksinmeleri karşılanmamış kişiler saldırmaya hazırdır.. 4- Öfke yaşayan birinin konuşmasına izin verin.. 5- Öfkeli olan bireye “öfkemi kontrol edebilirim!... duygusunu aşılayın. 6- Çatışma ortamından birkaç dakika uzak kalın Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

ÖFKE ANINDA İLK YARDIM TEPKİLERİ 7- Öfke anında öfkeli bireyin dikkatini başka yerlere çekin. 8- Kızgın ve öfkeli birey uygun davranamaz.Yanlış anlar, iletişimi güçtür. Böyle durumlarda; a. Dinleme becerisini kullanın. b. Israrcı olmayın, sakin davranın. c. Sakin olun, “uygunsan dinlemeye hazırım” mesajını verin. d. Az ve öz konuşun. Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

Herhangi bir kimse öfkelenebilir. Bu kolaydır. Ne var ki; Doğru insana Doğru derecede Doğru zamanda Doğru maksatla ve Doğru biçimde öfkelenmek, İşte bu zordur.   ARİSTO Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014

BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER Nizip Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Şubat 2014