PIRASA YETİŞTİRİCİLİĞİ Amaryllidaceae Allium ampeloprasum L (syn A. porrum)

Ekonomik önemi, Anavatanı ve Yayılma alanı Ülkemizde yılın her dönemi üretimi yapılabilen bir sebzedir. Taze olarak ve bazen de kurutularak tüketilmektedir. Yıllık üretimimiz 310 bin ton. Ülke içinde tüketilmekte bazen ihracatı da yapılmaktadır. Anavatanı olarak İtalya’dan başlayıp Suriye, Filistin ve Mısır’ı içine alan Akdeniz havzası kabul edilmektedir. A. porrum, A. ampeloprasum’dan gelişmiştir. Pırasalar yazlık ve kışlık olarak ikiye ayrıklamtadır.

Kışlık ve yazlık pırasalar KIŞLIK YAZLIK Koyu yeşil renkli Daha sert dokulu Yapraklar daha büyük Aks (kın gövde daha kısa ve kalın) Soğan oluştururlar Çok düşük sıcaklıklara dayanıklıdır (-10,-20 oC) Daha uzun ömürlüdür Alyl içeriği zengindir. Anavatanı Kuzey İtalya ve Alpler Açık yeşil renkli Daha yumuşak dokulu Daha kısa ömürlü Soğuklara hassas (-5 oC kadar Yaprak ayası daha kısa ve dik Aks (kın gövde) daha uzun Soğan oluşturmazlar Alyl içeriği daha azdır Anavatanı güney İtalya, Yunanistan, Anadolu, Mısır ve Suriye

YAZLIK KIŞLIK

Kın gövde uzunluğu; 10-20 cm kısa; 20-40 cm orta; Botanik Özellikleri Kök: Yüzlek bir kök yapısına sahiptir. Köklerin %90 20-25 cm bulunur. Çevre şartlarına göre %10 luk kısmı 50-60 cm’ye kadar inebilir. Köklerde dallanma yoktur. Soğan ve sarımsağa göre fazla kök yapar. Toprağa bol miktarda OM bırakır. Gövde: Gövde kökler ile aks arasında kalan 2-3 mm çapında ve 1-2 mm yüksekliğinde bir yapıdır. Üzerinden yapraklar çıkar, yaprakların iç içe sarması ile kın gövde oluşur. Kın gövdenin uzunluğu 20-100 cm arasında değişmektedir. Aks çapı 1.5-6 cm arasında değişmektedir. İki yıllık bir tür olan pırasada ikinci yıl kın gövdenin ortasından içi dolu bir çiçek sapı çıkar ve çiçekleri üzerinde taşır 1-2 m kadar olabilmektedir. Kın gövde uzunluğu; 10-20 cm kısa; 20-40 cm orta; 50 cm> uzun

Yapraklar Yapraklar gerçek gövdenin üzerinde dışarıdan içeriye doğru dilirler. En dışta en yaşlı yaprak bulunur. Yapraklar boyuna çizgilidir ve V şeklinde ayalar simetrik olarak gelişirler. Yaprakların aks ile yaptığı açı kışlık olanlarda geniş, yazlık çeşitlerde ise dardır. Kışlık çeşitlerde yaprak ayası daha fazladır. Yapraklar içi içe sararak kın gövdeyi oluştururlar. Yaprakların dip kısımları beyazdır. Yaprakların kalınlığı aksın kalınlığına etki eder.

Tohum ve çimlenme özellikleri Çiçekler Soğanın çiçeklerine çok benzer. Eflatunun değişik tonlarında olabilmektedir. Beyaz olanları da vardır. Altılı çiçek yapısı hakimdir. 3 karpelden oluşan 1 dişi organ vardır. Her karpelde 2 tohum taslağı vardır. Bir çiçek durumunda 150-300 çiçek bulunabilir. Çiçekler çiçek sapı üzerinde bulunur. Pırasada çiçekleri taşıyan çiçek sapının içi doludur. Çiçekler açılmadan önce bir kapsül içinde bulunur. Pırasa yabancı tozlanabilir. Tohum üretiminde izolasyon yapılmalıdır (2-5 km veya çiçek izolasyonu). Tohum ve çimlenme özellikleri Tohum rengi siyahtır ve soğan tohumlarına çok benzer. Tohumlarda soğanda olduğu gibi koku yoktur. Soğan tohumuna göre köşelilik daha az ve tohumlar daha küçüktür. 1 g 310-380 tohum vardır. Çimlenme sıcaklığı; 10-35 (18-20 opt) oC, çimlenme gücünü 2-3 yıl muhafaza eder, normal şartlarda 2 haftada çıkış gerçekleşir. Çıkış anında tohum kabuğu çim yaprağı üzerinde çıkar.

Yetiştirme istekleri İklim istekleri: Serin iklim sebzesidir. Sıcaklık ve kuraklık olumsuz etkiler. Opt gelişme sıcaklığı: 15-20 oC Düşük sıcaklığa kışlıklar daha tolerant (-18 oC). Düşük sıcaklık birden olursa yada uzun süre devam ederse bitkiler zararlanır. Uzun gün bitkisidir Toprak İstekleri: Toprak istekleri açısından seçici değildir. Tınlı –killi OM zengin topraklarda iy sonuç verir. N’lu gübreye çok ihtiyaç duyar. N’lu gübre zamana yayarak verilmelidir. Drenajı ve su tutma kapasitesi iyi olan topraklarda başarılı olur. pH 6.0-6.5

Yetiştirme Şekli Doğrudan tohum ekimi ile Üretim Toprak çok iyi işlenir (25 cm), taban gübresi verilir (6-8 kg N, 8-10 kg P ve 16 kg K). Ekim sıklığı: SA 30-40 cm, SÜ 6-8 cm, derinlik: 2-2.5 cm Ekimden 12-15 gün sonra çıkışlar gerçekleşir. Çıkış tamamlandıktan sonra sıra üzeri 12-15 cm aralıkla seyreltilir. Dekara 200-300 g tohum yeterlidir. Çıkıştan önce yabancı ot kontrolü için ilaçlama yapılır. Çıkıştan sonra sulamaya dikkat edilmeli ve bitkilere su stresi yaşatılmamalıdır. Üst gübresi olarak verilecek N (6-8 kg/da) 3’e bölünerek sulama öncesi verilmelidir. Hasat zamanını hem bitki gelişimi hem de Pazar durumu belirler. 1.5 cm üzerinde çap yapmış bitkiler hasat edilebilir.

Fide ile üretim Tava yada soğuk yastıklarda yetiştirilen fidelerle yapılan üretim. Tohum ekiminden fide oluşumuna geçen süre 50-70 gündür. m2’ye 5-8 g tohum ekilir. Fideler 0.3-.05 cm olunca dikim yapılabilir. Fidelikte yabancı ot kontrolü ve bakım işleri düzenli yapılmalıdır. Homojen fide yetiştirmek önemlidir. Dikimde fideler büyüklüklerine sınıflanarak dikilir. Dikim yapılacak tarla tohumla üretimde olduğu gibi gübrelenir ve 20-25 cm derinliğinde 30-40 cm aralıklarla karıklar açılır, su verilen karıklara dikim 12-15 cm aralıkla yapılır. Uzun kökler ve yaprakların 1/3’ü tıraşlanarak dikim yapılır. Diğer kültürel işlemler tohumla üretimle aynıdır. Fide ile üretim daha yaygın olarak yapılmaktadır

Bakım işlemleri Ekim öncesi yada ekim sonrası yabancı ot kontrolü yapılmalı Çıkıştan sonra duruma göre çapa ile yabancı ot kontrolü yapılmalı Üst gübre olarak ayrılan N’lu gübre yetiştirme döneminin uzunluğuna göre 2-3 ayrılmalı ve sulamalardan önce verilmelidir. Hasat olgunluğuna gelinceye kadar düzenli sulama yapılmaldır. Karık yada yağmurlama sulama yapılabilir

Olgunluk Hasat ve Depolama Hasat Pazar durumuna bağlı olarak yapılabilir ancak bitki ağırlığı 120-150 g (2-3 cm çap) olduğu dönemlerde hasat etmek daha uygundur. Elle yada söküm pulluğu ile yapılır. Topraklar temizlenir kökler 1 cm den kesilir ve aksın üzerindeki ilk yaprak soyulur ve yaprakların 1/3 kesilir. Demetler (25-50 adet, 10-15 kg) yapılarak pazarlanır. VERİM: 3000-5000 kg /da geç hasat edilen yazlık çeşitlerde daha yüksek. Depolama: 1 oC % 90-95 nem 3 ay muhafaza Orta Anadolu’da toprağa gömülerek saklama (kayıp %30-40) Muhafaza süresi 6 ay.

Tohum üretimi Tohumluk alınacak bitkiler belirlenir ya hiç hasat edilmez yada sökülür ve20 * 40 cm aralıklarla başka bir yere dikilir. Desteksiz dik durabilecek bir derinliğe dikilir. Yabancı tozlanabildiği için izolasyon yapılmalıdır Çiçekler açmaya soğandaki gibi üstten başlar. Pırasa tek çiçek sapı oluşturur Olgunlaşan tohumlar 10-15 cm çiçek sapı ile hasat edilir. Kuru ve gölge bir yerde kurutularak tohum harmanlanır. Ticari anlamada tohum üretimi için tip dışı bitkiler seçildikten sonra tohumluğa bırakılan 1 dekar alandan 40-50 kg tohum alınır.