KARACİĞERİN CERRAHİ HASTALIKLARI VE HEMŞİRELİK BAKIMI Karaciğer, karın boşluğunun sağ üst tarafında diyaframanın altında bulunur. GÖREVLERİ Vücuttaki yabancı maddelerin ve toksinlerin büyük bir kısmının atılımını sağlamak, Önemli proteinler ve pıhtılaşma mekanizmasını sentez etmek, Bağırsaklardan karaciğere taşınan emilmiş gıdaları tüm vücuda dağıtılmak, Karaciğer bazı besin ve mineraller için önemli bir depolama görevi de üstlenir. Vücudun metabolik ihtiyaçlarının büyük bir bölümünü düzenler. Karaciğere kan, portal ven ve hepatik arterlerle gelir. Karaciğerin rezervi çok geniş bir organdır. % 70-80 cerrahi işlemle çıkartılsa bile metabolik bir bozukluk meydana gelmez. Karaciğerin eski boyutlarına ulaşması 6-10 ay kadar bir zamanda gerçekleşir. Vücudun metabolik ihtiyaçlarının büyük bir bölümünü düzenlediğinden karaciğerin olmadığı durumda kişinin yaşaması uzun sürmez. Karaciğerin hastalıkları basit yağlanmadan başlayıp çok ciddi siroz hastalığına kadar değişen birçok hastalığı olabilmektedir.

KARACİĞER ABSESİ En önemli nedenleri, safra yollarının iltihabi hastalıkları, akut kolesistit ve süpüratif kolonjittir. Karaciğer abseleri iki etkenle meydana gelmektedir, bakteriler, piyojenik abse oluştururlar. Entamoebe histolytica amib abselere neden olurlar. 1-PİYOJENİK ABSELER: Çoğunlukla vücuttaki bir iltihabi olayı izlerler. Karaciğere giriş volları: Safra yollarının enfeksiyonlarından asandan yolla karaciğere ulaşırlar. Portal ven yoluyla hematojen yayılma gösterirler. Septisemilerde hepatik arter ile karaciğere gelirler. Karın içindeki bir enfeksiyondan doğrudan karaciğere gelirler. Travma gibi bir olayı takiben ortaya çıkarlar.

Belirti ve Bulgular Tedavi ve Bakım Tanı konulduktan sonra abse hemen boşaltılmalı ve antibiyotik tedavisi başlanmalıdır. Çok sayıda absenin varlığında drenaj yeterli olmayabilir. Mutlaka antibiyotik tedavisi kültür sonucuna göre uygulanmalıdır. Tedavinin yeterli yapılamadığı durumlarda ölüm rüptür ya da sepsise bağlıdır. Hemşire tarafından, standart hasta takipleri yapılmalıdır. Belirti ve Bulgular Yüksek ateş Titreme, terleme Halsizlik İştahsızlık, kilo kaybı Karın ağrısı Bulantı İleri evrelerde, sarılık ve sepsis görülür Tanı Hastanın şikayetleri  Laboratuar tetkikleri  Ultrasongrafi Tomografi

2- Amip Abseleri: Karaciğer amib abselerinin etkeni, Entamoebe Histolytica’ dır. Entamoebe Histolytica kistlerini taşıyan yiyecek maddelerinin ve suyun alınmasıyla bulaşır. Bireysel temas ile de bulaşma görülür. Kistler mide ve ince bağırsak mukozalarında zarar görmeden geçerler ve kolondan amip karaciğere portal ven ile ulaşır. Belirti ve Bulgular Sağ üst bölgede künt ya da batıcı tarzda ağrı. Bulantı, kusma. Yüksek ateş. Nadir sarılık görülür. Hastanın cildi genellikle soluktur. İleri evrelerde, terleme, kilo kaybı görülür

Tanı Hastanın öyküsü Kan ve gaita biyokimya tahlilleri Toraks grafisi Ultrasonografisi Tedavi ve Bakım Öncelikli, medikal tedavi başlanmalıdır. Tedaviye cevap alınamaz ise aspire edilerek abse boşaltılır. Sekonder bakteriyel enfeksiyon gelişmiş ise cerrahi abse drenajı yapılmalıdır. Standart hemşirelik bakımları uygulanmalıdır.

Karaciğer Kist Hidatik Hastalığı Hidatidoz, özellikle hayvancılıkla uğraşanlarda görülen paraziter bir hastalıktır. Hastalığın etkeni, Tenya Ekinokokküs isimli bir kurtçuktur. Tenta Ekinokokküs 5-6 mm uzunluğunda, köpek, kedi, çakal gibi hayvanların ince bağırsağında yaşarlar. Tenyalarda yüzlerce yumurta bulunur. Bu yumurtalar konakların dışkısı ile dışarı atılırlar. Bu yumurtalarla bulaşmış sebze ve otlar koyun, inek gibi hayvanlar ve insanlar tarafından alınırlar. İnsanlar, hayvanların derisine bulaşmış yumurtalara temas yoluyla da alabilirler. Alınan yumurtaların kabukları, gastrointestinal kanalda tahrip olarak embriyo serbest kalır. Embriyo, bağırsak duvarından geçerek vena porta yolu ile karaciğere gelir. Karaciğere yerleşen embriyo 3-4 gün içinde kiste dönüşür ve büyüyerek farklılaşırlar. Kesenin içi berrak su ile doludur, içinde parazitler vardır zamanla büyürler. Kötü huylu bir kanser gibi davranarak çevredeki organlara ve safra yollarına ilerler.

Belirti ve Bulgular Yağlı ve etli yiyeceklere isteksizlik vardır. Genellikle ağrı sağ üst kadranda hissedilir. Ürtiker ve alerjik reaksiyonlar görülür. Bazı vakalarda portal hipertansiyon görülür. Fizik muayenede ele gelen kitle fark edilebilir TANI Hastanın şikayetleri Fizik muayene Biyokimya laboratuar testleri Direkt karın grafisi Ultrasonografi Tomografi Anjiografi ve ERCP özellikle tıkanma sarılığının değerlendirilmesinde yararlı olabilir.

Kist içine dren yerleştirerek basit drenaj yapabilir. Tedavi ve Bakım Hastalığın teşhisi ve tedavisi güç olduğundan dolayı öncelikli insanlara korunma öğretilmelidir. Halk sağlığı önemlidir. Hayvancılıkla uğraşanların düzenli periyodlarda sağlık kontrollerinin yapılması gerektiği, hayvanlarını veteriner kontrollerinden geçirmeleri, kesilen hayvanın hastalıklı iç organlarının başka hayvanlara yedirilmemesi gerektiği konusunda, temizlik konusunda, çiğ yenen sebze meyvelerin bolca yıkanması gerektiği konusunda, temiz su kullanmaları gerektiği konusunda eğitimler verilmelidir. Cerrahi tedavi; hastaya, kistlerin yerine, sayısına, enfekte olup olmadığına ve komplikasyon gelişip gelişmediğine bağlıdır. Kist içine dren yerleştirerek basit drenaj yapabilir. Omentoplasti(periton tamiri), marsupiyalizasyon( Deriyle bağlantılı olmayan tümör, kist ve apselerin deri kenarına yaklaştırıp dikilerek tedavisinin yapılması.) kistoperikistektomi, karaciğer rezeksiyonları gibi cerrahi işlemler yapılır. Ameliyat öncesi, ameliyat sırasında ve ameliyattan sonraki hemşirelik bakımları uygulanır.

KARACİĞER TÜMÖRLERİ Tümör ilk karaciğer içinde yayılır. Karaciğer içinde tek bir tümör olabileceği gibi birden çok tümör de olabilir. Karaciğer tümörleri tesadüfen görüntüleme esnasında tespit edilir. Tümör bazen çok fazla büyüyerek sağ üst kadranda ağrı, dolgunluk, rüptür ve kanamalara neden olabilir. Safra yollarına yakın büyüyen tümörler, safra yollarını sıkıştırıp tıkarsa sanlık ve kaşıntı meydana gelir. Damarlara yakın büyüyen tümörler damarlara baskı yaparak katın ağrısı ve karında sıvı toplanmasına neden olurlar. Karaciğer tümörleri benign (iyi huylu) ve malign (kötü huylu) olmak üzer iki grupta sınıflanır. Tanı Hastanın şikayetleri Biyokimya testleri Ultrasonografi MR Tomografi Anjiografi Laparoskopi – Biyopsi

HEPATİKADENOM HEMANJİYOM Karaciğerin en sık görülen benign tümörüdür. Kapiller hemanjiyom ve kavernöz hemanjiyom olarak iki alt türü bulunur. Küçük kapiller hemajiyomlar klinik yönden önemsizdirler, kavarnöz hemanjiomlar karaciğerde büyük boyutlara ulaşabilirler. Çok büyük olduğunda ağrı olabilir. Genellikle tedavi gerekmez. Kendiliğinden veya travma sonucu rüptür olması sonucu ciddi kanamalara da, safra yollarına bası ya da tümör içi kanamaya yol açtığında eksizyon gerekebilir. HEPATİKADENOM Sadece karaciğer adenomu da denir. Genellikle kadınlarda, görülür. Çoğunlukla asemptomatiktir, büyük olanlarda sağ üst kadran ağrı olabilir. . Karın içi kanama ile gelen vakalar cerrahi olarak tedavi edilirler. FOKAL NODÜLER HİPERPLAZİ Lokalize hematomdur. Anormal veya şekilsiz bir karaciğer arteri etrafında karaciğer hücrelerinin oluşturduğu iyi huylu tümördür. Hacimleri büyüyünceye kadar belirti vermezler. Bazı durumlarda biyopsi gerekebilir, cerrahi olarak çıkartılmalıdır. TANIUltrason, BT, arteriyografi ve MR ile tanı konulur.

MALİGN (KÖTÜ HUYLU) TÜMÖRLERİ Hepatosellüler Karsinom Hepatosellüler karsinomun en büyük risk faktörü: sirozdur. Sirozun en sık nedenleri viral hepatitler (HBV, HCV) ve alkoldür. Diğer faktörler; - erkek cinsiyet, - nonalkolik karaciğer yağlanması, -diyabetes mellitus, - sigara kullanımı, - hemokromatosiz, - alfa-l-antitiripsin eksikliğidir. Belirti ve Bulgular Halsizlik Sağ üst kadran ağrısı Kilo kaybı Omuz ve sırt ağrıları İleri safhalarda karında kitle Hepatomegali Sarılık Periferik ödem Gastrointestinal kanama

Tanı Hastanın şikayetleri Kan biyokimya testleri Ultrasonografi Akciğer tomografisi Kemik sintigrafisi Abdomen BT MR Laparoskopi Tanı konulamaz ise biyopsi Tedavi Tümörün büyüklüğüne, sayısına ve sirozun varlığına göre değişiktir. Siroz yoksa tümörün tamamen çıkarılması için rezeksiyon yapılabilir. Siroz mevcutsa tedavi transplantasyondur. Kemoterapi. Radyoterapi. Standart hemşirelik bakımları uygulanır.

KOLANJİOKARSİNOM Tümörler safra kanallarından kaynağını alırlar. Bu intrahepatik bilier kanal sisteminden kaynaklanan bir adenokarsinomadır. Yaygınlığı çok azdır. Genellikle sarılıkla ve komplike primer sklerozan kolonjitle birliktedir. Karaciğer dokusuna yayılır, rejional nodlar oluşturur ve sonuç ölümdür. Tedavisi; cerrahi rezeksiyon, radyoterapi, kemoterapi, stendleme, transplantasyon gibi alternatif tedavi seçeneklerini hasta için uygun olanı doktor uygular.

HEPATOBLASTOM Hepatoblastom, 2-3 yaşın altındaki çocukluk döneminin en sık görülen karaciğer tümörüdür. Çoğu kez karnın sağ tarafında ele gelen kitle ile kendini belli eder. Tümörün oluşumunda çevresel faktörlerden çok genetik faktörlerin etkisi vardır. Hastaların en sık başvuru nedeni asemptomatik karında kitledir. Bir kısım hastada bulantı, kusma, iştahsızlık, kilo kaybı ve karın ağrısı gibi spesifik olmayan semptomlarla başvurabilmektedir. Hastaların %90’ı tanısında alfa-fetoprotein yüksekliği vardır Seyrek olarak anemi ve trombositopeni vardır. Karaciğer enzimleri genelde normal sınırlardadır. İştah kaybı, kilo kaybı, karın ve sırt ağrısı, şişlik, anemi, sarılık gibi belirtiler gelişebilir.

KARACİĞER YETMEZLİĞİ Karaciğer, görevlerinden birkaçını ya da tamamını yerine getiremediği durumlara karaciğer yetersizliği tablosu denir.Hastalık yavaş yavaş oluştuğu gibi, akut olarak da birden gelişebilir. Hafif, orta, ağır şeklinde kliniği vardır bu biçimleri birbirinden kesin olarak ayırabilmek mümkün değildir. Belirti ve bulguları birçok hastalık karışabildiğinden ,karaciğer yetmezliğinin tanısının konması güç olabilir. Erken belirtileri: bulantı, halsizlik, iştah kaybı, yorgunluk ve ishaldir. İlerleyen evrelerde belirtiler daha da ciddileşmekte sarılık, kanama, karında şişlik, bilinç bulanıklığı, uykuya eğilim ve koma görülebilir. Tanının konmasında biyokimya kan testleride yardımcıdır. Tedavi ve Bakım Yaşamı tehdit eden ciddi bir durum olmasından, acil tıbbi tedavisinin yapılması gerekmektedir. Bu dönemde hastaya karaciğer naklinin yapılabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Uygun organ bulunduğunda karaciğer nakli hayat kurtarıcı olabilir.

Postop standart hemşirelik bakımları yapılmalıdır. KARACİĞER AMELİYATLARINDA HEMŞİRELİK BAKIMI Hastanın ameliyat öncesi rutin hazırlıkları yapılır. Karaciğer fonksiyon testleri yapılır (AST-ALT-Albümin- Alkalen Fosfataz -Bilürübin-Üre-Üri- kasit-Kreatinin) Cerrahi girişimin hastaya hangi nedenle (kist, apse, tümör vb.) yapılacağı ve karaciğer fonksiyonlarının ne durumda olduğu bilinmelidir. Postop standart hemşirelik bakımları yapılmalıdır. Hastada çeşitli drenler bulunmaktadır. Dren bakımlarım ve takiplerini düzenli yapmalıdır. Hastanın yaşam bulguları sık aralıklarla takip edilmelidir. Solunum problemlerini önlemeye yönelik hastaya ameliyattan önce solunum egzersizleri anlatılmalı, ameliyat sonrasında öksürük egzersizleri için desteklenmelidir. Hasta karaciğer fonksiyon bozukluğu belirtileri yönünden takip edilmelidir. Kan tahlilleri, sıvı- elektrolit dengesizlikleri, ödem, sanlık gibi. Hasta ve yakınlarına sürekli bilgilendirme ve psikolojik destek sağlanmalıdır.