Bu sunuda TBM için hazırlanmış olan «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı (Metin: Uğur Evcin, 2014, İstanbul: Yeşilay Yayını) broşürden yararlanılmıştır. Sunudaki sayfa atıfları bu dokümanadır. Ayrıca ekte word doküman olarak broşür metni içeriği sunulmuştur.

? Madde Bağımlılığı Nedir Sayfa 2-3 Madde Bağımlılığı Nedir Madde bağımlılığı, vücudun bir ya da birden çok işlevini olumsuz yönde etkileyen maddelerin kullanılması, bundan dolayı zarar görüldüğü hâlde bu maddelerin kullanımının bırakılamamasıdır. Bu slaytla, «madde bağımlılığı» tanımlanmalı, özellikle «vücudun bir ya da birden çok işlevini olumsuz yönde etkile»diği ve «bundan dolayı zarar görüldüğü hâlde bu maddelerin kullanımının bırakılamadığı» vurgulanmalıdır. Tanımın bu iki unsuruna paralel olarak bu türden maddelerin kullanılmasıyla birtakım çok önemli zararların ve tehlikelerin söz konusu olduğu belirtilmelidir. Dünyadaki ve ülkemizdeki kullanım oranlarına dair bilgiler de bu kısımda paylaşılabilir. Ancak «kullanmayanlar»ın her zaman daha fazla sayıda olduğu da söylemlerde vurgulanmalıdır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 1-3. sayfalarından edinebilirsiniz.

Bağımlılık Yapıcı Maddeler Nelerdir? Çeşitli uyuşturucular Sayfa 4-5 Bağımlılık Yapıcı Maddeler Nelerdir? Çeşitli uyuşturucular Uyarıcı ve hayal gördüren maddeler Sigara Alkollü içecekler Reçete ile alınması gerektiği hâlde doktor kontrolü dışında kullanılan ilaçlar Bazı yapıştırıcılar, tiner ve çakmak gazı gibi uçucu maddeler Bu slaytla, bağımlılık yapıcı maddeler, özendirici olmayan ve merak uyandırmayan bir üslupla kısaca tanıtılabilir. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 4-5. sayfalarından edinebilirsiniz.

Bir Kişi Ne Zaman Bağımlı Sayılır? Sayfa 6-7 Bir Kişi Ne Zaman Bağımlı Sayılır? Bağımlılık bir sendromdur. Sonraki iki slaytta sayılan durumlardan sadece üçü 12 aylık bir süreç içerisinde görülen kişi bağımlıdır: → → → 4-6 nolu slaytlarla, bir kişide «bağımlılık» sendromunun olduğunu tanımlayan durumlar tanıtılır. Sayılan durumların görüldüğü kişilerin «bağımlı» sayıldıkları ve mutlaka tedavi olmaları gerektiği vurgulanır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 6-7. sayfalarından edinebilirsiniz. 1

Bir Kişi Ne Zaman Bağımlı Sayılır? Sayfa 6-7 Bir Kişi Ne Zaman Bağımlı Sayılır? Kullanılan madde miktarının, aynı etkiyi sağlamak amacıyla giderek arttırılması Madde kesildiğinde ya da azaltıldığında fiziksel ve ruhsal yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması Madde kullanımını denetlemek ya da bırakmak için gösterilen çabanın sürekli boşa çıkması Maddeyi sağlamak, kullanmak ya da bırakmak için çok fazla zaman harcanması 4-6 nolu slaytlarla, bir kişide «bağımlılık» sendromunun olduğunu tanımlayan durumlar tanıtılır. Sayılan durumların görüldüğü kişilerin «bağımlı» sayıldıkları ve mutlaka tedavi olmaları gerektiği vurgulanır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 6-7. sayfalarından edinebilirsiniz. 2

Bir Kişi Ne Zaman Bağımlı Sayılır? Sayfa 6-7 Bir Kişi Ne Zaman Bağımlı Sayılır? Sosyal, mesleki ve kişisel etkinliklerin madde kullanımı nedeni ile azaltılması ya da tamamen bırakılması Fiziksel ya da ruhsal sorunlara yol açmasına rağmen madde kullanımına devam edilmesi Kişinin tasarladığından daha fazla madde kullanması 4-6 nolu slaytlarla, bir kişide «bağımlılık» sendromunun olduğunu tanımlayan durumlar tanıtılır. Sayılan durumların görüldüğü kişilerin «bağımlı» sayıldıkları ve mutlaka tedavi olmaları gerektiği vurgulanır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 6-7. sayfalarından edinebilirsiniz. 3

Gençler Bağımlılık Yapıcı Maddeleri Neden Deniyorlar? Merak Sayfa 8-9 Gençler Bağımlılık Yapıcı Maddeleri Neden Deniyorlar? Merak Sınırlarını aşma çabası Asilik Farklı olma dürtüsü Arkadaşlarına uyma Gruptan kopmaktan çekinme Sorunlarını çözebileceğini zannetme Sorunlarını unutmak isteği iddialı olma Bu slaytla, gençlerde başka birçok zararı yanı sıra psikolojik ve fizyolojik sorunlara sebep olabilecek bağımlılık yapıcı maddeleri denemeye iten başlıca sebeplere dikkat çekilir. Bu sebeplerin hiç birinin aslında kendilerinde ağır sorunlara ve zararlara yol açacak bu maddeleri denemeyi haklı kılmayacağı vurgulanır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 8-9. sayfalarından edinebilirsiniz.

Beyin ve Madde Bağımlılığı Sayfa 10-13 Beyin ve Madde Bağımlılığı Araştırmalar bağımlılık yapıcı maddelerin gelişmekte olan beyne verdiği zararın kısa süreli değil, kalıcı olabileceğini göstermektedir. Madde kullanımı nedeniyle beyinde oluşan olumsuz yönlü değişimler şu bölgelerde gerçekleşir: Frontal (Ön) Lob Hipotalamus Beyincik Temporal (Şakak) Lob Bu slaytla, madde kullanımının ve bağımlılığın gençlerde en önemli zararının beyinde oluşacağı ayrıntılı bir şekilde izah edilir. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 10-12. sayfalarından edinebilirsiniz.

Bağımlılık Döngüsü Sayfa 10-13 Bir kereden bir şey olmaz. Bir kereden başka asla! Ben bağımlı olmam. İstersem bırakırım. Bu meret bırakılmaz ki… Bırakmak zorundayım. Artık bırakacağım. Bıraktım, bir daha da başlamam. Bu slaytla, madde bağımlığının nasıl başlayıp hangi süreçlerde ilerlediği ana hattıyla verilir. Bu slayt içeriği farklı bir tasarımla «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 13. sayfasında yer almaktadır.

Bağımlılık Süreci Nasıl İlerler? Sayfa 14-19 Bağımlılık Süreci Nasıl İlerler? Madde bağımlılığı zaman içerisinde gelişip gerçekleşen bir süreçtir. Sosyal Çevre ve Akran Baskısı Merak ve İlk Deneme Alışma ve Bağımlı Olmaya Doğru İlerleme Bağımlılığa Teslim Olma Tedavi Süreci Yeniden Bağımlılığa Dönüş Bu slaytla, madde bağımlığının nasıl bir süreçle ilerlediği ayrıntılı bir şekilde verilir. Özellikle birçok bağımlının bu soruna kapılmasını hazırlayıcı ve kolaylaştırıcı hususlara dikkat çekilip önleyici ve uyarıcı dil kullanılır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 14-19. sayfalarından edinebilirsiniz.

Bağımlı Olan Kişinin... Kendine güveni azalır. Sayfa 20-21 Bağımlı Olan Kişinin... Kendine güveni azalır. Kendini kontrolü zayıflar. İnsani prensipleri ve değerleri yok olmaya başlar. İdealleri ve geleceği ile ilgili ümitleri yıkılır. Kullandığı maddeler vücudunun savunma mekanizmasını yok edip bağışıklık sistemini zayıflatır. AİDS, frengi, verem, hepatit B ve hepatit C, kanser, kangren gibi birçok ölümcül hastalığa kapılma riski artar. 11 ve 12 nolu slaytlarla, 10 nolu slaytta aktarılan bağımlılık sürecinin ilerleyiş sürecinde, madde bağımlısında meydana gelen birtakım psikolojik, fizyolojik ve davranışsal değişimlere dikkat çekilir. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 20-21. sayfalarından edinebilirsiniz. 1

Sayfa 20-21 Böylece Bağımlı Kişi... Maddeyi alabilmek için önce mevcut parasını bitirir. Çevresindeki insanların değerli eşyalarını ve paralarını çalmaya başlar. Para temin edebilmek için hırsızlık, gasp, yankesicilik vb. suçlara karışır. Suç işlerken yakalanır ve özgürlüğünü kaybeder. Maddenin vücuduna verdiği zarardan dolayı sağlığını ve en sonunda da hayatını kaybeder. 11 ve 12 nolu slaytlarla, 10 nolu slaytta aktarılan bağımlılık sürecinin ilerleyiş sürecinde, madde bağımlısında meydana gelen birtakım psikolojik, fizyolojik ve davranışsal değişimlere dikkat çekilir. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 20-21. sayfalarından edinebilirsiniz. 2

Doğru Zannedilen Y-a-n-l-ı-ş-l-a-r Sayfa 22-27 Doğru Zannedilen Y-a-n-l-ı-ş-l-a-r “Benim iradem güçlüdür, ben bağımlı olmam.” “Ben kendimi kontrol edebilirim.” “Madde kullanımı arkadaşlık ilişkilerini arttırır.” “Tüm bağımlılar hapsedilmelidir.” “Bağımlılık yapıcı madde kullanmak insanın sosyal çevresinin genişlemesine yardımcı olur.” “Ottur, zararı yoktur. Bağımlılık da yapmaz.” “Ara sıra kullanmakla bir şey olmaz.” “Herkes kullanıyor, bir şey olmuyor.” Bu slaytla, bağımlının kendisini kandırmada veya birtakım kötü niyetli kişilerin birini bağımlılık sarmalına çekmede başvurdukları başlıca ikna amaçlı sözler ile bu türden maddelere ilişkin doğru olduğu sanılan yanlışlara dikkat çekilmelidir. Olası her bir yargı/ifade alıntılanıp tahlil edilerek bunların anlamsızlığı, geçersizliği, yanlışlığı, boş ve saçma oluşları gösterilmelidir. Bu slayt bağlamında özellikle gençler arasında ya da sunumun yapıldığı sosyal çevrede doğru zannedilen kalıp söz ve yargılar tespit edilerek bunların analizi de yapılmalı ve bunların boş inanç ve düşünce (batıl) ürettiklerine dikkat çekilmelidir. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 22-27. sayfalarından edinebilirsiniz. “Madde, sadece kullanan kişiye zarar verir.” “Bir kere kullanmaktan bir şey çıkmaz.” “Sadece zayıf insanlar bağımlı olur.”

Madde Kullanımında İlk Teklifi Kim Yapar? Sayfa 28-29 Madde Kullanımında İlk Teklifi Kim Yapar? Maddeyi tanıtan, özendiren ve kullanma fikrini oluşturan kişi hemen hemen her zaman yakın bir arkadaştır. Madde ilk teklif edilirken genelde bedava verilir. Madde ilk defa genellikle insanların kendilerini güvende hissettikleri ortamlarda teklif edilir. Bu slaytla, birinin bağımlılık sarmalının «ilk adım»ını genellikle nerede ve nasıl attığına dikkat çekilmelidir. Böylelikle dinleyicilerin bu türden tekliflerle karşılaşacak olurlarsa olası senaryolardan haberdar olarak önleyici adımları atmaları sağlanmalıdır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 28-29. sayfalarından edinebilirsiniz.

Madde Kullanımını Reddeden Genci Bekleyen Klişeler Sayfa 30-31 Yağcılık Madde Kullanımını Reddeden Genci Bekleyen Klişeler “Sen olmazsan buranın tadı tuzu kaçar.” Yalnız Bırakma “Eğer gidersen bir daha yüzüne bakmam.” Yalvarma, Acındırma “Ne olur hatırım için bir kez… Beni kırma!” Bu slaytla, bir kişinin bağımlılık sarmalının «ilk adım»ını atmaya genellikle ne gibi sözlerle teşvik edildiğine dikkat çekilmelidir. Böylelikle dinleyicilerin bu türden tekliflere karşı zihnen hazırlıklı olmaları, olası senaryolardan haberdar olarak kendi önleyici ve reddedici cevaplarına hazırlık yapmaları sağlanmalıdır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 30-31. sayfalarından edinebilirsiniz. Tehdit “Kesinlikle seni bırakmayız!” Aşağılama “Hadi süt çocuğu sen de! Ana kuzusu…”

Nelere Dikkat Etmeliyim? Sayfa 32-33 Nelere Dikkat Etmeliyim? Kişinin kendini tanıma, öfke kontrolü, stresle baş etme, iletişim, “hayır” diyebilme ve problem çözme gibi yaşam becerilerindeki eksiklikler madde kullanım riskini arttırmaktadır. Kendini tanı! Zaaflarını bil! Öfkeni kontrol etmeyi öğren! Stresle baş etme becerilerini geliştir! İletişim becerilerini geliştir! “Hayır!” demeyi öğren! Problem çözme becerilerini geliştir! Bu slaytla, kişide madde kullanım riskini arttırıcı hususlara dikkat çekilerek kuvvetlendirilmesi gereken yaşam becerilerine dikkat çekilmelidir. Böylelikle dinleyicilerin koruyucu ve önleyici mahiyette gerekli becerileri donanmaları için yönlenmeleri sağlanmalıdır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 32-33. sayfalarından edinebilirsiniz.

Ne Zaman ve Nasıl “Hayır!” Demeli? Sayfa 34-35 Ne Zaman ve Nasıl “Hayır!” Demeli? Sizden istenilen şey; önceliklerinizle ve yapmak istedikleriniz ile çelişiyorsa, üzerinizde baskı kurmaya çalışıyor ve çok ısrarcı davranıyorsa, size veya başkalarına zarar verebilecek bir şeyse Bu slaytla, «Hayır!» deme becerisi kazanmış olmanın önemi vurgulanmalı, ne zaman «Hayır!» denilmesi gerektiğine dikkat çekilmelidir. Böylelikle dinleyicilerin koruyucu ve önleyici mahiyette gerekli becerileri donanmaları için yardım sağlanmalıdır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 34. sayfasından edinebilirsiniz. “Hayır!” demelisiniz!

“Hayır!” demek, güvenli davranışın Sayfa 36-37 Sizin “Hayır!” cümleleriniz hangileri? Örnek “Hayır!” Deme Cümleleri... Hayır, teşekkür ederim. Hayır, bana göre değil. Hayır dostum, sağ ol. Ben böyle iyiyim. Eğer anne babam beni bu durumda görse gerçekten çok üzülürdü. İnsanda yaptığı etkiyi sevmem. Hayır, sağlıklı kalmak için çabalıyorum. Hayır, ben bir sporcuyum, böyle şeyler yapamam. Hayır, teşekkürler, ben eve gitmeliyim. Hayır, ben okula gidiyorum. Bunu riske atmak istemem. Hayır, yapamam. Ben işin kolayına kaçamam. “Hayır!” demek, güvenli davranışın bir göstergesidir. Bu slaytla, dinleyicilere örnek «Hayır!» cümleleri sunulmaktadır. Ayrıca sunum esnasında «Sizin ‘Hayır!’ cümleleriniz hangisi?» sorusu dinleyicilere yöneltilerek koruyucu ve önleyici mahiyette gerekli becerileri donanmaları için yardım ve rehberlik sağlanmalıdır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 36-37. sayfalarından edinebilirsiniz.

Arkadaşın Kullanıyorsa... Sayfa 38-39 Arkadaşın Kullanıyorsa... Siz tedavi etmeye çalışmayın. Madde kullanımında arkadaş tedavi edemez, ancak rehberlik edebilir. Bu uzmanlık isteyen bir alan olduğu için öncelikle okulunuzun rehber öğretmenine danışmanız gerekir. Yapabileceğiniz en önemli şey madde kullanan arkadaşınıza sıcak bir ilgi sunmaktır. 19-21. slaytlarla dinleyicilerin bağımlı olan veya bağımlı olduğundan şüphelendikleri akranlarına yardım konusunda nasıl bir yol izleyebilecekleri çerçevesinde bilgilendirilmeleri hedeflenmelidir. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 38-43. sayfalarından edinebilirsiniz.

Şu tavsiyeleri de dikkate alınız Sayfa 40-43 Şu tavsiyeleri de dikkate alınız Arkadaşınızı suçlamaktan ve yargılamaktan kaçının. Ahlak dersi vermeye kalkışmayın. İletişim kurmaktan vazgeçmeyin, pes etmeyin. Sürekli ona yardımcı olabileceğinizi ifade edin. Arkadaşlıktan reddetmek, ailesine söylemek, öğretmenlerine şikâyet etmek vb. şeylerle tehdit etmeyin. Arkadaşınızın her söylediğine güvenmeyin. Çünkü madde kullanan kişiler çok fazla yalan söylerler. Arkadaşınıza sorumluluğun kendisinde olduğunu hatırlatın. Güvendiğiniz kişilerden (aile, rehber öğretmen vb.) bilgi desteği alın. 19-21. slaytlarla dinleyicilerin bağımlı olan veya bağımlı olduğundan şüphelendikleri akranlarına yardım konusunda nasıl bir yol izleyebilecekleri çerçevesinde bilgilendirilmeleri hedeflenmelidir. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 38-43. sayfalarından edinebilirsiniz. 1

Şu tavsiyeleri de dikkate alınız Sayfa 40-43 Şu tavsiyeleri de dikkate alınız Arkadaşınızın tıbbi anlamda bir hasta olduğunu unutmayın. Madde bağımlılığının tıbbi bir hastalık olduğunu anlatın ve bir uzmandan destek alınması gerektiğini vurgulayın. Bu süreçte sakin ve sabırlı olmaya çalışın. Ona zaman tanıyın. Madde kullanmak amacıyla bulundurmanın bir suç olduğunu ve bu süreçte kendinizi korumayı unutmayın. Arkadaşınızı güvenebileceği bir uzmanla görüşmeye teşvik edin. 19-21. slaytlarla dinleyicilerin bağımlı olan veya bağımlı olduğundan şüphelendikleri akranlarına yardım konusunda nasıl bir yol izleyebilecekleri çerçevesinde bilgilendirilmeleri hedeflenmelidir. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzün 38-43. sayfalarından edinebilirsiniz. 2

Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Uyuşturucu Maddelerden Korunmak İçin» adlı broşürümüzden edinebilirsiniz. Ayrıca broşürün kaynakçasından da ileri okumalar yapmak ve bilginizi genişletmek için yararlanabilirsiniz.