ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELER Beyza Güran 8/A 36 Sevgi Koleji

Anlamlarına Göre Cümleler 1-Olumlu Cümle 2-Olumsuz Cümle 3-Soru Cümlesi 4-Ünlem Cümlesi 5-Şart Cümlesi 6-İstek Cümlesi 7-Emir Cümlesi

OLUMLU CÜMLE ÖRNEKLER: Yarın yağmur yağacak. Bütün gün evde oturdum. İş,oluş veya hareket yapıldığı,gerçekleştiğini veya gerçekleşeceğini bildiren cümlelere ‘olumlu cümle’ denir. ÖRNEKLER: Yarın yağmur yağacak. Bütün gün evde oturdum.

DİKKAT ! Olumsuz bir değer yargısı taşıyan bazı cümleler şekil bakımından olumsuz görünmelerine rağmen anlamca olumludur. ‘Hırsız,kasadaki tüm paraları çalmıştı.’ Çalmak fiili,olumsuz bir davranıştır.Anlamca cümle olumludur.Cümlenin bildirdiği iş (çalma)gerçekleşmiştir.

OLUMSUZ CÜMLE İş,oluş veya hareketin yapılmadığını,gerçekleşmediğini bildiren cümlelere denir. Bütün gün evde oturma dım. Yarın yağmur yağma yacak. Yüklemi fiil olan bir cümleyi olumsuz yapmak için,fiil kök yada gövdelerine’’-me (ma)’’olumsuz eki gelir.

DİKKAT! ÖRNEKLER: Beni ne aradı ne sordu. Bakkalda ekmek yok. Yüklemi isim olan cümleleri olumsuz yapmak için ‘‘ –sız,-siz’’ eklerinden ,‘‘değil ’’ , ‘‘ yok’’ sözcüklerinden veya ‘‘ ne…..ne’’ bağlarından yararlanılır. ÖRNEKLER: Beni ne aradı ne sordu. Bakkalda ekmek yok.

Bu soruyu yapmayan yok.(Herkes yaptı;olumlu cümle) Bir cümlede iki tane olumsuz unsuru varsa, o cümle anlamca olumludur. Örneğin; Bu soruyu yapmayan yok.(Herkes yaptı;olumlu cümle) Bu bahçede güzel çiçekler yok değil.(güzel çiçekler var;olumlu cümle)

ÇIKMIŞ SORULAR Aşağıdaki cümlelerden hangisi anlamca olumludur? A)Bize ne zaman geldi ki şimdi gelsin. B)Oraya ne gittim,ne de giderim. C)Beni de senide tanımıyor değil. D)Benimle bir kere bile konuşmuş değil. (1993-DPY)

SORU CÜMLESİ İş,oluş hareketin yapılıp yapılmadığını,gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini soru yoluyla öğrenmek için kurulan cümlelere denir. Soru cümlelerinin sonuna soru işareti(?)konur. ÖRNEK: O da bizimle gelir mi? İçerisinde soru sözcüğü veya soru eki bulunan her cümle soru cümlesi değildir.

ÖRNEKLER: Beni ne zaman dinledi ki!(Hiç dinlemedi;olumsuz cümle) Aşağıdakilerden hangisi soru cümlesidir? A)Neden canın sıkılıyor diye sordu. B)Nasıl başarılı olduğumu göreceksin. C)İşin içinden nasıl çıkacağımı bilemiyorum. D)Kitapları nasıl bulduğunu mu anlatacaksın. (1995-FL)

ÜNLEM CÜMLESİ Sevinç,korku,üzüntü,heyecan,şaşkınlık gibi duyguları ifade eden cümlelere ‘ünlem cümlesi’ denir. Ünlemlerin veya içerisinde ünlem bulunan cümlelerin sonuna ünlem işareti(!)konulur. Oh! sonunda rahatladım. Sakın ha dediklerimi unutma! Yaşasın sınavı kazanmışım! v.b

ŞART CÜMLESİ İşin,hareketin yada oluşun yapılmasının veya yapılmamasının belli bir şarta bağlı olduğunu bildiren cümlelere denir.Cümlede şart anlamı –se(-sa)ekiyle kazanılır. ÖRNEKLER: Sınavı kazanırsan dünyalar benim olur. Çok okursanız kültürünüz artar.

DİKKAT! Cümlelere şart anlamı –se(-sa)ekiyle kazandırılır.Ancak bir cümlenin şart anlamı taşıması için,o cümlede-se(-sa) ekinin bulunması zorunluluğu yoktur. Örnekler: Ankara’ya geldiğinde bize uğrayacak. Tekrar dönek üzere gide bilirsin.

İSTEK CÜMLESİ İş,oluş veya hareketin yapılmasının veya gerçekleşmesinin arzulandığı cümlelerdir.Cümlelere istek anlamı -e(-a) ekiyle kazandırılır. ÖRNEKLER: Gel seni bir seveyim. Artık bu konuyu kapatalım.

DİKKAT! ‘‘HANGİ CÜMLADE İSTEK söz KONUSUDUR?’’ şeklindeki sorularda seçeneklerde sadece’’-e,-a’’ eki almış istek cümleleri aranmaz.Bu ekleri almadığı halde’’istek’’anlamı taşıyan ‘‘emir’’ve ‘‘zorunluluk’’ifade eden cümlelerde vardır. Bahçedeki otları temizle.

SORU! Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir istek söz konusudur. A)Belki yarın imtihana gireceksin. B)Nihayet oraya benden önce gideceksin. C)Ziyaretten sonra tekrar eve döneceksin. D)Öyle sanıyorum ki bir hayli yürüyeceksin. (1992-ö.o.)

EMİR CÜMLESİ Bir işin yapılmasını veya yapılmamasını emredildiği cümlelerdir. ÖRNEKLER: Gürültü yapmayınız. Yerdeki taşları hemen topla.

SORULAR! Aşağıdaki cümlelerden hangisi anlamca olumludur? A)İstediğim gitmemek değil. B)Ne aradı ne sordu bizi. C)Gelmemeliydi buraya D)Bu havaları sevdiğimi söyleyemem.

Aşağıdaki cümlelerden hangisinin sonuna soru işareti (?)getirilebilir? A)Güzel bir ev mi gördün B)Ne kadar güzel bir rüya C)Okula nasıl geldiğini biliyorum D)Birden karşıma dikili vermesin mi CEVAP:A

CEVAP:D ‘‘Bu ilaçların faydasını görmemiş olmazsınız’’ cümlesinin ‘‘olumsuz-soru’’şekli aşağıdakilerden hangisidir? A)Bu ilaçların faydası görülmemiş olmaz mı ? B)Bu ilaçların faydasını görmemiş olmaz mısınız? C)Bu ilaçların faydasını görmediniz mi? D)Bu ilaçların faydasını görmemiş olabilir misiniz?

Beni dinlediğiniz için çok teşekkür ederim.