ZEKA KURAMLARI VE ÇOKLU YAKLAŞIMLAR

Bir soru? Zeki insanın özellikleri nelerdir?

Zeka & Yaratıcılık Zeka birçok yeteneğin karışımından, yaratıcılık ise daha çok bir yeteneğin gelişmesinden meydana gelir. Zeka ve yaratıcılık genellikle 120 IQ den sonra paralel olmayan bir gelişme sergiler. Öğretmenler öğrencilerin yaratıcılıklarını desteklemelidirler.

Zekaya İlişkin Görüşler Psikometrik yaklaşımlar Gelişimsel yaklaşımlar Biyo-ekolojik yaklaşımlar Çoklu yaklaşımlar

Psikometrik Yaklaşımlar Zekayı nicel, tek ve bütünleşik bir kavram olarak görür. Zekanın değerlendirilmesinde takvim yaşı ve zihin yaşını esas alır. İlk zeka testi (Stanford-Binet, 1916) zekayı tek faktörlü olarak ele aldı. Wechester testi (1940) zekanın birçok yönü olabileceğini vurgulamıştır. Eğitim sistemi içinde genel olarak karşılaştırmalar yapma açısından yararlı uygulamaları olmuştur.

Gelişimsel Yaklaşımlar Piaget’e göre zeka çevreye uyum sağlama sürecidir. Birey başlangıçta denge durumundadır. Yeni karşılaştığı bilgi ve durumlar dengesini bozar. Özümleme ve düzenleme (uyumsama) yoluyla çevreye uyum sağlar ve yeniden denge oluşur. Böylece zihin gelişimi devam eder.

Piaget’in Zihin Gelişimi Kuramında yer alan dönemler ve özellikleri İşlem Öncesi Dönem (3-6 Yaş) Ben merkezci bir düşünme vardır Korunum kavramı henüz kazanılmamıştır Dil gelişimi ve sembolik düşünce artar Odaklanma ve tersine dönebilirliği anlayamama söz konusudur Belirli bir kurala göre sınıflama ve gruplama vardır. Ancak farklı bir kurala göre yeni sınıflama yapılamaz Duyu Hareket Dönemi (0-2 Yaş) Konuşma ve sembolik düşünme başlar Düşünme motor ve işlemlerde kendini gösterir Nesne devamlılığı anlaşılır Motor ve duyusal etkinlikler daha iyi koordine edilir Taklit yeteneği gelişir Somut İşlemler Dönemi (7-11 Yaş) Korunum, tersine dönebilirlik ve odaklaşma ile ilgili yetersizlikler ortadan kalkar Sembolik düşünme hızla gelişir Ben merkezcilik ortadan kalkar Niceliksel akıl yürütme artar İki ya da daha fazla grup üst ya da alt grupta toplanabilir, ayrılabilir. Soyut İşlemler Dönemi (12 yaş ve üzeri) Nesne ve olaylar göz önünde olmadığı halde soyut düşünülebilir Hipotezler vasıtasıyla düşünülebilir Analiz, sentez ve değerlendirme düzeyinde soyutlamalar yapılabilir Soyut problemler sistematik olarak sınanabilir Ulaşılan sonuçlardan genellemeler yapılabilir

Vygotsky ve zeka gelişimi Sosyal yapılandırmacılık (constructivism) Yakınsal gelişim alanı (proximal zone) Piaget’ ten ayrı olarak kavramları ikiye ayırır: Kendiliğinden edinilen kavramlar (anne, baba, kardeş vs) Öğretilen kavramlar (savaş, barış, sömürü vs)

Vygotsky’ ye göre gelişim dönemleri ve vurgulanan özellikler 0-2 Yaş Duygusal kontakt 2 Yaş Nesnelerin manupulasyonu 3-7 Yaş Rol oynama ve sembolik etkinlikler 7-11 Yaş Okuldaki formal çalışmaların vurgulanması 12-18 Yaş Kişiler arası ilişkilerin ve kariyer açılımlarının kaynaştırılması

Biyo-ekolojik Yaklaşımlar Zekanın biyo-ekolojik ya da psikolojik perspektifi, zekayı tek faktör teorisi ile açıklamaktan ziyade zekanın, farklı şekillerle açıklanmasını destekler. Ceci zekanın işleyişinde biyolojik ve çevresel etkenlerin birbirinden ayrı değerlendirilemeyeceğini savunmakta ve bu ilişkiyi ortak yaşam ilişkisi olarak görmektedir.

Çoklu Yaklaşımlar Triarşik Zeka Kuramı (Stenberg) Çoklu Zeka Kuramı

Triarşik Zeka Kuramı Stenberg IQ testlerinin problemler taşıdığını ifade eder. Zekayı tanımlarken, birbiriyle etkileşen farklı bileşenlerden oluştuğunu öne sürer Bireyin iç ve dış dünyası ile deneyimlerinin zekayla ilişkili olduğunu savunmuştur Zekayı tanımlarken süreç boyutunu ön plana çıkarır. Stenberg e göre zeka; bireyin zihinsel olarak kendi kendini yönetme kapasitesidir. Triarşik kuram bileşimsel, bağlamsal ve deneyimsel olmak üzere üç ana alt alan içermektedir.

BİLGİ KAZANIM BİLEŞENLERİ PERFORMANS BİLEŞENLERİ Bileşimsel alan BİLGİ KAZANIM BİLEŞENLERİ Duyusaldan zihinsele “Nasıl yapacağını planlama” METABİLEŞENLER Zihinselden zihinsele “Ne yapacağını planlama” PERFORMANS BİLEŞENLERİ Zihinselden duygusala “Yapma”

Çoklu Zeka Kuramı

Zekaya ilişkin eski ve yeni bakış açıları Sabittir Niceliksel olarak ölçülebilir Tekildir Gerçek yaşamdan soyutlanarak ölçülür Öğrencileri sıralamak ve olası başarılarını kestirmek için kullanılır Zeka: Geliştirilebilir Sayısal olarak hesaplanamaz (bir işi yaparken gözlenir) Gerçek yaşam durumlarında ölçülür Çeşitli yollarla ortaya konabilir Bireyin iç dünyasını ve gizil güçlerini anlamak için kullanılır