bütünleştirici bir teori ve tedavi Şema Terapi Tanım Değiştirilmesi zor, çocukluk ve ergenlik döneminde belirgin kökenleri bulunan psikolojik rahatsızlıklar için tasarlanmış Bilişsel, davranışçı, kişiler-arası, yaşantısal teknikleri birleştiren bütünleştirici bir teori ve tedavi

Şemalar bebeklikten başlayarak gelişir ve yaşam boyu sürerler. Yaşam boyu çevremize uyum sağlamakta kullandığımız tüm düşünsel yapılar şemalara bağlı olarak gelişir. Erişkin yaşamda her ne kadar değişmez gerçekler olarak algılansalar da şemalar, özellikle çocukluk yıllarında ebeveynler, kardeşler ve akranlarla olan incitici deneyimler sonucu öğrenilirler.

Çocuk, yaşantılarından bir şeyler öğrenip gelecek acılardan korunmak için çaba gösterdikçe daha da gelişirler. Örneğin, neden azarlandığını anlamayan bir çocuk daha sonraki azarlardan korunmak için nedenini anlamasa veya bilmese de, kendisini hatalı gibi hissederek başka hata yapmaktan korunmaya çalışabilir.

Bu hatalı ve kusurlu hissedebilme konusunda gelişen becerisi, ilerideki yaşamında yaşayacağı tartışmalar veya kendini savunmak zorunda kalacağı durumlarda bir engelleyici olarak çalışacaktır. Aslında şemalar, çocukluk çağlarındaki incitici olayların güncel temsilleridir.

Şemalar, kendini-sürdürücü özellikleri nedeniyle değişmeye belirgin direnç gösterirler. Yaşamın erken dönemlerinde geliştikleri için çok tanıdıktırlar ve kullanışları kolaydır.

Şemanın tam tersi olaylarla karşılaşılsa bile kişiler ısrarlı bir şekilde şemalarının geçerliliğini korumak için gelen bilgileri çarpıtırlar. Örneğin “Kusurluluk” şeması olan bir yetişkin, kendisine defalarca sevildiği söylense bile kusurlu ve eksik hissetmeye devam edebilir. Şemanın değişimi, temel ruhsal düzenlenmeyi alt üst edebileceği için çeşitli düşünsel ve davranışsal hareketler şemayı güçlendirirler.

Şemalar belirgin olarak işlevselliği bozucudurlar. Kişinin huzur ve çevresi ile olumlu ilişkiler içinde olma, özerklik, keyif alma ve kendisini ifade gibi temel ihtiyaçlarını karşılamasını ve diğerleri ile ilişkide sınırları fark edebilme becerilerini engellerler.

Şema ölçeğinde 18 ayrı şema araştırılmaktadır Şema ölçeğinde 18 ayrı şema araştırılmaktadır. Bu 18 şema, Bilişsel Davranışçı Terapilerin yıllar içinde tespit ettiği düşünme kalıplarıdır. 18 şema, şema teorisinde, beş üst başlık altında toplanırlar ve bahsedilen bu üst başlıklar “Şema Alanı” olarak isimlendirilir. Bu alanlar, Çocukluk Çağının Temel ihtiyaçları karşılanmadığında gelişirler.

Şemalar organizmanın hayatta kalması için gerekli yapılardır. Bu nedenle işlevsel olan şemaların varlığını devam ettiren bazı davranışları vardır. Çevre ile uyum bozucu sonuçlara sahip olsa bile, tek bir şemanın doğruluğunun sorgulanması tüm sistemi etkiler. Bu nedenle şemanın geçerliliğini tehdit eden durumlarda, şema kendisini korumak için çeşitli eylemlerde bulunur.

ŞEMA EYLEMLERİ Şimdiye dek üç şema eylemi tespit edilmiştir: Teslim Olmak, Kaçınmak, Aşırı Telafi Etmek. Bu süreçler daha sonra şemayı güçlendiren uyum bozucu başa çıkma yöntemlerine dönüşürler. Bu eylemler çocuklukta uyumu sağlarlar ve psikoanalitik terimler olan direnç ve savunma mekanizmaları ile aynı anlama gelirler.

ŞEMA TESLİMİ Şemayı güçlendiren veya sürekli kılan düşünsel, davranışsal veya duygusal stratejileri kapsar (örn: şemayı destekleyen bilgiyi abartmak, şema ile uyumlu davranışlarda bulunmak). Örnek olarak Kusurluluk şeması olan bir kişinin eleştirel arkadaşları ile ilişkilerini sürdürebilmesini gösterebiliriz. Kusurluluk şeması, kişinin kendisine gelen eleştirilere katlanabilmesini sağlar. Ve kişinin eleştiri alması, kusurlu olduğuna ilişkin inancını pekiştirir.

ŞEMA KAÇINMASI Şemayı ve ilgili duyguları başlatmaktan kaçınmak için kişinin uygulamaya soktuğu bilişsel, davranışsal ve duygusal stratejilerdir. Kişinin şema ile ilgili düşünmekten veya ilgili durumlarla karşılaşmaktan kaçınır. Örneğin Başarısızlık şeması olan bir kişi, sonuçta “kötü” olarak değerlendirileceğine inandığı için projesi üzerinde çalışmaktan kaçınabilir. Ve böylece olumsuz bir değerlendirme ile karşılaşma şansını arttırır. Bu durum da tekrar şemayı güçlendirmeye yarar (Kendini doğrulayan kehanet).

ŞEMA TELAFİSİ Şemayı aşırı bir şekilde telafi etmek için kişinin uygulamaya koyduğu davranış ve bilişlerdir; şemadan beklenebileceklerin tam tersi olarak ortaya çıkarlar. Şema Telafileri çocuğun ebeveynleri, kardeşleri ve akranlarının kötü davranışlarının verdiği acıyla başa çıkmak için erken dönemde geliştirdiği işlevsel girişimlerdir. Yetişkin yaşlarda ve daha sağlıklı ortamlarda Şema Telafi edici davranışlar işlevselliği bozucu hale gelir ve kişinin sıklıkla “iyi niyetle kötü sonuçlar almasına” neden olurlar

Aşırı telafiler sonuçta amaçlananın tam tersine neden olur ve şemanın sürdürülmesine yardım ederler. Örneğin Duygusal Yoksunluk şeması olan bir kişi aşırı miktarda ilgiye ihtiyaç duyabilir ama günlük yaşantısında diğer insanları kendinden kasıtlı olarak uzaklaştırabilir ve sonuçta kendisini daha da yalnız hisseder.

Şemalar ve Standart BDT Şema Terapi Şemalar ve Standart BDT Danışanlar olumlu terapötik alyansa hızlıca girerler. (Ayrılma ve Dışlanma) Danışanların tedavinin amaçlarına rehberlik edecek güçlü bir kimlik algıları ve net hedefleri vardır. (Zedelenmiş Hareket Özgürlüğü) Danışanlar bilişlerine ve duygularına terapi seansları sırasında ulaşıp, ifade edebilirler. (Başkaları Yönelimlilik) Danışanlar tedavi prosedürlerine uyum gösterirler. (Zedelenmiş Sınırlar)

Standart BDT Modelinden farkı Şema Terapi Standart BDT Modelinden farkı Terapi İlişkisi’ne daha fazla ağırlık Duygulanıma daha fazla ağırlık Çocukluk yaşantılarını ve gelişimsel süreçleri daha fazla çalışma Başa çıkma yöntemlerine daha fazla ağırlık Temel yaşam olaylarına daha fazla önem

Erken Dönem Şemaları (Şemalar) Şema Odaklı Yaklaşım Erken Dönem Şemaları (Şemalar) Anılardan, bedensel duyumlardan, duygulardan ve bilişlerden oluşurlar. Kişinin kendisi ve çevresindekilerle ilişkileri ile ilgilidir. Çocukluk veya ergenlik döneminde oluşurlar, kişinin yaşamı boyunca gelişerek varlıklarını sürdürürler.

Erken Dönem Şemaları (Şemalar) Şema Odaklı Yaklaşım Erken Dönem Şemaları (Şemalar) Davranışlar Duygu ve Bedensel Duyum Biliş Temel Yaşantılar

1. Gereksinimlerin zedeleyici seviyede engellenmesi Şema Odaklı Yaklaşım Şemanın Kazanılması Diğerlerine güvenli bağlanma (güvenlik, stabilite, bakım, kabul içeren) Hareket Özgürlüğü, Yeterlilik ve Kimlik Algısı Gereksinim ve Duygularını İfade Özgürlüğü Gerçekçi Limitler ve Öz Denetim Kendiliğindenlik ve Oyun 1. Gereksinimlerin zedeleyici seviyede engellenmesi

2. Darbelenme, Kurbanlaştırılma, Kötü Davranım Şema Odaklı Yaklaşım Şemanın Kazanılması 2. Darbelenme, Kurbanlaştırılma, Kötü Davranım

3. “İyi Şeylerin Aşırı Verilmesi” Şema Odaklı Yaklaşım Şemanın Kazanılması 3. “İyi Şeylerin Aşırı Verilmesi”

Şemanın Kazanılması Seçici İçselleştirme veya Özdeşleşme Mizaç – Huy Şema Odaklı Yaklaşım Şemanın Kazanılması Seçici İçselleştirme veya Özdeşleşme Mizaç – Huy Kültürel Etkilenimler

Mizaç Canlı – Kötümser – Kaygılı – Takıntılı – Çekingen – Huzursuz – Şema Odaklı Yaklaşım Mizaç Canlı – Kötümser – Kaygılı – Takıntılı – Çekingen – Huzursuz – Utangaç – – Tepkisiz – İyimser – Sakin – Dağınık – Saldırgan – Şen – Cana Yakın

Şemaların Özellikleri Şema Odaklı Yaklaşım Şemaların Özellikleri Yoğun duygular, kendine ve/veya başkalarına zarar verici sonuçlar yaratabilirler. Temel ihtiyaçlara ulaşmayı engellerler. Ruhsal yapıya derinlemesine kök salmış kalıplardır. Kendilerini sürdürürler. Kısa dönemli yöntemlerle değişmeleri zordur. Biyolojik bir durum (örn: İUMB) veya şema ile ilgili yaşam olayları ile tetiklenebilirler.

Erken Dönem Şemaları (Şemalar) Şema Odaklı Yaklaşım Erken Dönem Şemaları (Şemalar)

Şema Odaklı Yaklaşım Şema Alanları

Gelişimsel Gereksinimler Şema Odaklı Yaklaşım Gelişimsel Gereksinimler Diğerlerine güvenli bağlanma (güvenlik, stabilite, bakım, kabul içeren) Hareket Özgürlüğü, Yeterlilik ve Kimlik Algısı Ayrılma ve Dışlanma Zedelenmiş Otonomi Gereksinim ve Duygularını İfade Özgürlüğü Gerçekçi Limitler ve Öz Denetim Başkaları Yönelimlilik Kendiliğindenlik ve Oyun Zedelenmiş Sınırlar Aşırı Duyarlılık & Baskılama

Başkaları Yönelimlilik Şema Odaklı Yaklaşım Şema Alanları Başkaları Yönelimlilik Onay Arayıcılık Boyun Eğicilik Kendini Feda Etme Ayrılma ve Dışlanma Zedelenmiş Özgürlük Terkedilme Kuşkuculuk Duygusal Yoksunluk Kusurluluk Sosyal İzolasyon Bağımlılık Dayanıksızlık Yapışıklık Başarısızlık Zedelenmiş Sınırlar Aşırı Duyarlılık Haklılık Yetersiz Özdenetim Yüksek Standartlar Karamsarlık Duyguları Bastırma Cezalandırıcılık

Şema Alanları Şema Odaklı Yaklaşım Yetmezlik Evham, Vicdan, Sorumluluk Duygusal Yoksunluk Sosyal Izolasyon Terkedilme Bağımlılık Başarısızlık Kusurluluk Boyun Eğicilik İçiçelik Evham, Vicdan, Sorumluluk Cezalandırıcılık Kendini Feda Dayanıksızlık Kuşkuculuk Ekonomik Korku “Narsisistik” Onay Arayıcılık Haklılık Mükemmeliyetçilik Yetersiz Özdenetim

Bağlanma Ayrılma ve Dışlanma Şema Odaklı Yaklaşım Terkedilme/Tutarsızlık Beni terkedeceklerinden korktuğum için yakın olduğum insanların peşini bırakmam. Diğer insanlara o kadar muhtacım ki onları kaybedeceğim diye çok endişeleniyorum. Yakınlarımın beni terkedeceği ya da ayrılacağından endişe duyarım Önem verdiğim birisinin benden uzaklaştığını sezersem çok kötü hissederim. Bazen insanlar beni terkedecek diye onları kendimden uzaklaştıracak kadar çok dert ederim.

Bağlanma Ayrılma ve Dışlanma Şema Odaklı Yaklaşım Kuşkuculuk & Kötüye Kullanılma İnsanların benden menfaat elde ettiklerini hissediyorum. Diğer insanlara karşı tedbiri elden bırakamam yoksa bana kasıtlı olarak zarar vereceklerini hissederim. Herhangi bir anda birileri beni aldatmaya kalkışabilir. Diğer insanların niyetleriyle ilgili oldukça şüpheciyimdir. Hep insanların asıl amaçlarını araştırırım.

Bağlanma Ayrılma ve Dışlanma Şema Odaklı Yaklaşım Duygusal Yoksunluk Bana bakan, benimle zaman geçiren, başıma gelen olaylarla gerçekten ilgilenen kimsem olmadı. Bana sıcaklık, koruma ve duygusallık gösteren insanlar olmadı. Yaşantımın çoğunda, bir diğer insan için özel biri olduğumu hissetmedim. Gerçekten beni dinleyen, beni anlayan veya benim gerçek ihtiyaçlarım ve duygularımı önemseyen kimsem olmadı. Hayatımda ne yapacağımı bilmediğim zamanlarda uygun bir öneride bulunacak veya beni yönlendirecek güçlü birisi çok nadir oldu.

Bağlanma Ayrılma ve Dışlanma Şema Odaklı Yaklaşım Kusurluluk Beğendiğim erkek/kadınların hiç birisi, kusurlarımı görürse beni sevmez. Gerçek beni tanırlarsa beğendiğim hiçkimse bana yakın olmak istemez. Başkalarının sevgisine, ilgisine ve saygısına değer bir insan değilim. Kendimi sevilebilecek biri gibi hissetmiyorum. Kabul edilemeyecek pek çok temel özelliğim yüzünden insanlara kendimi açamıyorum.

Bağlanma Ayrılma ve Dışlanma Şema Odaklı Yaklaşım Sosyal İzolasyon Uyumsuzum. Ben diğer insanlardan temelden farklıyım. Bir yere ait değilim, yalnızım. Kendimi diğer insanlara uzak hissediyorum. Kendimi hep grupların dışında hissederim.

Otonomi, Yeterlilik, Kimlik Algısı Şema Odaklı Yaklaşım Otonomi, Yeterlilik, Kimlik Algısı Zedelenmiş Özgürlük Bağımlılık Kendimin günlük yaşamı tek başıma idare edebilme becerisinde olduğunu hissetmiyorum. Gündelik işler anlamında, kendimi bağımlı biri olarak düşünürüm. Doğru ile yanlışı birbirinden ayırma yeteneğim eksiktir. Gündelik işler için benim kararlarıma güvenilemez. Ortaya çıkan gündelik sorunları çözme yeteneğimle ilgili kendime güven duymuyorum.

Otonomi, Yeterlilik, Kimlik Algısı Şema Odaklı Yaklaşım Otonomi, Yeterlilik, Kimlik Algısı Zedelenmiş Özgürlük Dayanıksızlık>> Kötü bir şey olacağı duygusundan kurtulamıyorum. Her an bir felaket (doğal, adli, mali veya tıbbi) olabilir diye hissediyorum. Saldırıya uğrama endişelerim var. Para konusunda dikkatli olmam gerektiğini hissediyorum, yoksa beş parasız kalabilirim. Bir doktor tarafından herhangibir ciddi hastalık bulunmamasına rağmen bende ciddi bir hastalığın gelişmekte olduğu endişesine kapılıyorum.

Otonomi, Yeterlilik, Kimlik Algısı Şema Odaklı Yaklaşım Otonomi, Yeterlilik, Kimlik Algısı Zedelenmiş Özgürlük Dayanıksızlık Adli Maddi Tıbbi Ruhsal Doğal

Otonomi, Yeterlilik, Kimlik Algısı Şema Odaklı Yaklaşım Otonomi, Yeterlilik, Kimlik Algısı Zedelenmiş Özgürlük Yapışıklık – İçiçelik / Gelişmemiş Benlik Benim yaşıtım olan insanların yaptığı şekilde, anne babamdan ayrılmayı başaramadım. Annem, babam ve ben birbirimizin hayatı ve sorunlarıyla aşırı ilgili olmaya eğlimliyiz. Annem, babam ve benim için, aldatma veya suçluluk duygusu duymadan, özel hayatımızı birbirimizden saklamamız çok güçtür. Annem ve babamın benimle içiçe yaşadığını sık sık hissediyorum-Benim kendime ait bir hayatım yok. Annemden babamdan ya da eşimden ayrı bir kimliğimin olmadığını sık sık hissediyorum.

Otonomi, Yeterlilik, Kimlik Algısı Şema Odaklı Yaklaşım Otonomi, Yeterlilik, Kimlik Algısı Zedelenmiş Özgürlük Başarısızlık İşte (veya okulda) yaptığım hemen hemen hiçbir şey diğer insanların yapabileceği kadar iyi değil. İş becerme açısından son derece yetersizim. İş ve başarı alanlarında birçok insan benden daha yeterli. Ben diğer insanların işlerinde olduğu kadar yetenekli değilim. İş (veya okulda) diğer insanların çoğu kadar zeki değilim.

Gereksinim ve duygu ifade özgürlüğü Şema Odaklı Yaklaşım Gereksinim ve duygu ifade özgürlüğü Başkaları Yönelimlilik, Digergamlık Onay Arayıcılık Neredeyse tanıdığım herkes tarafından beğenilmek benim için önemlidir. Beni beğenmeleri için kendimi beraber olduğum insanlara göre değiştiririm. Kendime güvenim temel olarak insanların beni nasıl gördüklerine bağlıdır. Paramın olması ve önemli insanları tanıyor olmak beni değerli yapar. İnsanların bena değer vermesi için fiziksel görünümüm üzerinde çok zaman harcarım.

Gereksinim ve duygu ifade özgürlüğü Şema Odaklı Yaklaşım Gereksinim ve duygu ifade özgürlüğü Başkaları Yönelimlilik, Digergamlık Boyun Eğicilik Eğer istediğimi yaparsam, başıma dert alırım diye düşünürüm. Diğer insanların isteklerine uymaktan başka yol olmadığını hissediyorum; eğer böyle yapmazsam bir şekilde beni reddederler veya intikam alırlar. İlişkilerimde, diğer kişinin yönlendirici olmasına izin veririm. Kendim için ne istediğimi bilmediğim için daima benim adıma diğer insanların seçim yapmasına izin veririm. Haklarıma saygı duyulmasını ve duygularımın hesaba katılmasını istemekte çok zorlanıyorum.

Gereksinim ve duygu ifade özgürlüğü Şema Odaklı Yaklaşım Gereksinim ve duygu ifade özgürlüğü Başkaları Yönelimlilik Fedakarlık Genellikle yakınlarıma ilgi gösteren ve bakan ben olurum. Başkalarını kendimden daha fazla düşündüğüm için ben iyi bir insanım. Yakınlarımla o kadar meşgulüm ki kendime çok az zaman kalıyor. Ben hep başkalarının sorunlarını dinleyen kişi oldum. Başkaları beni, diğerleri için çok, kendisi için az şey yapan biri olarak görüyorlar.

Gerçekçi Limitler ve Öz Denetim Şema Odaklı Yaklaşım Gerçekçi Limitler ve Öz Denetim Zedelenmiş Sınırlar Haklılık Diğer insanlardan birşeyler istediğimde cevap olarak “hayır” denilmesini kabullenmekte çok zorlanırım. Ben özel biriyim ve diğer insanlar için konulmuş olan kısıtlamaları kabul etmek zorunda değilim. İstediğimi yapmaktan alıkonulmaktan veya kısıtlanmaktan nefret ederim. Diğer insanların uyduğu normal kurallar ve geleneklere uymak zorunda olmadığımı hissediyorum. Benim yaptıklarımın, diğer insanların katkılarından daha önemli olduğunu hissediyorum.

Gerçekçi Limitler ve Öz Denetim Şema Odaklı Yaklaşım Gerçekçi Limitler ve Öz Denetim Zedelenmiş Sınırlar Yetersiz Özdenetim Sıradan ve sıkıcı işleri yapmaya kendimi zorlayamam. Eğer hedefime ulaşamazsam kolaylıkla yılgınlığa düşer ve vazgeçerim. Uzun vadeli amaçlara ulaşabilmek için şu andaki zevklerimden fedakarlık etmekte güçlüğüm vardır. Benim yararıma olduğunu bilsem bile hoşuma gitmeyen şeyleri yapmaya kendimi zorlayamam. Kararlarıma nadiren sadık kalabilirim.

Kendiliğindenlik ve Oyun Şema Odaklı Yaklaşım Kendiliğindenlik ve Oyun Aşırı Duyarlılık & Baskılama Yüksek Standartlar Yaptığım çoğu şeyde en iyi olmalıyım; ikinci olmayı kabullenemem. En iyisini yapmalıyım, “yeterince iyi” ile yetinemem. Tüm sorumluluklarımı yerine getirmek zorundayım. Başarmak ve birşeyler yapmak için sürekli bir baskı altındayım. Kendimi kolayca sorumluluktan sıyıramıyorum veya hatalarım için bahane bulamıyorum.

Kendiliğindenlik ve Oyun Şema Odaklı Yaklaşım Kendiliğindenlik ve Oyun Aşırı Duyarlılık & Baskılama Karamsarlık Herşey yolunda gidiyor görünse bile, bunun geçici olduğunu hissederim. İyi bir şey olursa, bunu kötü bir şeyin izleyeceğinden endişe ederim. Yeterince dikkatli olamazsınız, bir şeyler neredeyse her zaman ters gider. Ne kadar çok çalışırsam çalışayım, maddi olarak iflas edeceğimden endişe ederim. Yanlış bir kararın bir felakete yol açabileceğinden endişe ederim.

Kendiliğindenlik ve Oyun Şema Odaklı Yaklaşım Kendiliğindenlik ve Oyun Aşırı Duyarlılık & Baskılama Duyguları Bastırma Olumlu duygularımı diğerlerine göstermekten utanırım (sevdiğimi, önemsediğimi göstermek gibi). Duygularımı diğerlerine açmayı utanç verici bulurum. Sıcak ve cana yakın olmak benim için zordur. Kendimi o kadar kontrol ederim ki insanlar beni duygusuz bulurlar. Diğerleri beni duygusal olarak soğuk bulurlar.

Kendiliğindenlik ve Oyun Şema Odaklı Yaklaşım Kendiliğindenlik ve Oyun Aşırı Duyarlılık & Baskılama Cezalandırıcılık Elimden gelenin en iyisini yapmazsam kaybetmeyi göze almalıyım. Eğer yanlış yaparsam, bunun özürü yoktur. Sorumluluklarını yerine getirmeyen inasanlar bir şekilde cezalandırılmalıdır. Çoğu zaman başkalarının özürlerini kabul etmem. Sadece sorumluluk almak ve sonuçlara katlanmak istemiyorlardır. Ben cezalandırılmayı hakkeden kötü bir insanım.

Şema Alanları Şema Odaklı Yaklaşım Yetmezlik Evham, Vicdan, Sorumluluk Duygusal Yoksunluk Sosyal Izolasyon Terkedilme Bağımlılık Başarısızlık Kusurluluk Boyun Eğicilik İçiçelik Evham, Vicdan, Sorumluluk Cezalandırıcılık Kendini Feda Dayanıksızlık Kuşkuculuk Ekonomik Korku “Narsisistik” Onay Arayıcılık Haklılık Mükemmeliyetçilik Yetersiz Özdenetim

Ebeveynlik Stilleri Şema Odaklı Yaklaşım Bozuk Ebeveynlik Dışlayıcı Duyg. Yoksun Bırakıcı Aşağılayıcı Disiplinsiz Karamsar Tacizci Duygusal Kapalı Güçsüz Aşırı Ebeveynlik Mükemmelci Titiz Onay Arayıcı Cezalandırıcı Koruyucu Kontrolcü

Ebeveynlik Stilleri ve Şema İlişkileri Şema Odaklı Yaklaşım Ebeveynlik Stilleri ve Şema İlişkileri TableI. The Stepwise Regression Analysis Using YPI Higher-order Factors to Predict YSQ-S3 Higher-order Factors (Male) N:86 Dependent variable P Variance Explained Predictor variables Yetmezlik ,000 ,337 Bozuk Ebeveynlik (Baba) Aşırı Ebeveynlik (Anne) Narsisistik ,353 Aşırı Ebeveynlik (Baba) Evham - Vicdan ,008 ,109 TableII. The Stepwise Regression Analysis Using YPI Higher-order Factors to Predict YSQ-S3 Higher-order Factors (Female) N=174 Dependent variable P Variance Explained Predictor variables Yetmezlik ,000 ,325 Bozuk Ebeveynlik (Anne) Aşırı Ebeveynlik (Baba) Narsisistik ,190 Aşırı Ebeveynlik (Anne) Evham - Vicdan ,173 Bozuk Ebeveynlik (Baba)

Ebeveynlik Stilleri ve Şema İlişkileri Şema Odaklı Yaklaşım Ebeveynlik Stilleri ve Şema İlişkileri Kadın Yetmezlik Evham, Vicdan Narsisistik Erkek Yetmezlik Evham, Vicdan Narsisistik

Ebeveynlik Stilleri ve Şema İlişkileri Şema Odaklı Yaklaşım Ebeveynlik Stilleri ve Şema İlişkileri Kadın Yetmezlik Evham, Vicdan Narsisistik Erkek Yetmezlik Evham, Vicdan Narsisistik

Ebeveynlik Stilleri ve Şema İlişkileri Şema Odaklı Yaklaşım Ebeveynlik Stilleri ve Şema İlişkileri Kadın Yetmezlik Evham, Vicdan Narsisistik Erkek Yetmezlik Evham, Vicdan Narsisistik

Başaçıkma Biçemleri & Tepkileri Şema Odaklı Yaklaşım Başaçıkma Biçemleri & Tepkileri Çocuğun, sıkıntılı yaşam ortamına uyum sağlayabilmek için izlediği yollardır. Şema teorisinin temel davranışsal bileşenidir. 3 yaygın başaçıkma biçimi Şema Teslimi : (donakalmak) Şema Kaçınması: (kaçmak) Şema Aşırı Telafisi: (savaşmak) Pek çok özgün, kişisel başaçıkma tepkileri bu üç yaygın biçimden türerler.

Başaçıkma Biçemleri & Tepkileri Şema Odaklı Yaklaşım Başaçıkma Biçemleri & Tepkileri Şema Teslimi Şema Kaçınması Şema Aşırı Telafisi Terkedilme İlişkiyi sürdüremeyecek eşler seçme (evli, yabancı) Yakın ilişkilerden kaçınma, yalnızken alkol kul. Eşini uzaklaştıracak kadar yapışma, küçük ayrılıklarda bile aşırı tepki gösterme Kuşkuculuk/Kötüye Kullanılma Kullanıcı arkadaşlar seçme, kullanıma izin verme Kimseye güvenmeme, sır paylaşmama Başkalarını kullanma Duygusal Yoksunluk Soğuk eşler seçmek ve ihtiyaçlarını söylememe Yakın ilişkilerden kaçınmak Eşle ve arkadaşlarla duygusal ısrarcı davranmak Kusurluluk/Utanç Eleştirel ve dışlayan arkadaşlar seçmek, kendini alçaltmak Gerçek duygu düşüncelerini ifade etm. kaç. Mükemmeli oynayarak eleştirmek ve dışlamak

Başaçıkma Biçemleri & Tepkileri Şema Odaklı Yaklaşım Başaçıkma Biçemleri & Tepkileri Şema Teslimi Şema Kaçınması Şema Aşırı Telafisi Sosyal İzolasyon Topluluklarda benzerlikler yerine farklılıklara odaklanmak Sosyal durum ve ortamlardan kaç. Gruplara uyum için bukelamunlaşmak Bağımlılık/Yetmezlik Yakınlardan kendisinin finansal karalarını belirmelerini istemek Yeni zorluklara girmemek: araba kullanmayı öğrenmek... Kimseden bir şey istememek - Counterdependent - Dayanıksızlık Gazetede felaket haberlerini okumak ve bunların karşısına çıkacağını beklemek Tamamen güvenli olmayan yerlere gitmemek Tehlikelere aldırmaz bir tutum içine girmek counterfobic Yapışıklık/Gelişmemiş Benlik Anneye erişkinken bile herşeyi anlatmak; eşine göre yaşamak Yakınlıktan kaçar; bağımsız kalır Yakınların tam tersi olmaya çalışır

Şema Modeli Şema Odaklı Yaklaşım Tetikleyen Olay, Durum BaşaÇıkma Davranışı Şema

Şema Davranışları – Örnek 1 Şema Odaklı Yaklaşım Şema Davranışları – Örnek 1 Hakkı, insanlar kendi haklarını ortaya koyuyor olsalar da, onları aşırı otoriter görme eğiliminde (1). Diğer zamanlarda kimsenin ondan faydalanmasını istemiyor ve çok kontrolcü oluyor (2). “Kendimi savunursam beni sevmezler” gibi bir düşüncesi var (3). Bazen de insanlar ondan mantıksız isteklerde bulunduğunda kendi duygularının önemini küçümsüyor ve “Sorun değil, yaparım” diye cevap veriyor (4). Diğer zamanlarda, kendini savunamayacağı insanlarla dostluk kurmaktan kaçınıyor (5).

Şema Davranışları – Örnek 1 Şema Odaklı Yaklaşım Şema Davranışları – Örnek 1 Hakkı, insanlar kendi haklarını ortaya koyuyor olsalar da, onları aşırı otoriter görme eğiliminde (T). Diğer zamanlarda kimsenin ondan faydalanmasını istemiyor ve çok kontrolcü oluyor (AT). “Kendimi savunursam beni sevmezler” gibi bir düşüncesi var (T). Bazen de insanlar ondan mantıksız isteklerde bulunduğunda kendi duygularının önemini küçümsüyor ve “Sorun değil, yaparım” diye cevap veriyor (T). Diğer zamanlarda, kendini savunamayacağı insanlarla dostluk kurmuyor (K). Boyun Eğicilik

Şema Davranışları – Örnek 2 Şema Odaklı Yaklaşım Şema Davranışları – Örnek 2 Lütfü, genellikle isteksizce, neredeyese başarısızlığı “garanti ederek” çalışıyor (1). Bazen, kıyafet ve otomobil gibi şeylere aşırı para harcayarak, kendini başarılı, üstün bir şekilde ortaya koymaya çalışıyor (2). Sıklıkla güçlüklerden uzak kalıyor ve kendini bunun denemeye bile değer olmadığına ikna ediyor (3).

Şema Davranışları – Örnek 2 Şema Odaklı Yaklaşım Şema Davranışları – Örnek 2 Lütfü, genellikle isteksizce, neredeyse başarısızlığı “garanti ederek” çalışıyor (T). Bazen, kıyafet ve otomobil gibi şeylere aşırı para harcayarak, kendini başarılı, üstün bir şekilde ortaya koymaya çalışıyor (AT). Sıklıkla güçlüklerden uzak kalıyor ve kendini yapması gerekenler konusunda denemeye bile değer olmadığına ikna ediyor (K). Başarısızlık

Şema Davranışları – Örnek 3 Şema Odaklı Yaklaşım Şema Davranışları – Örnek 3 Rukiye, kendinde temelde birşeylerin yalnış olduğuna ve biri onu gerçekten tanımaya başlarsa kendisini istemeyeceğine inanıyor (1). Kendisini aşırı eleştiren eşler seçiyor (2). Bazen aşırı savunma geliştiriyor ve en ufak bir eleştiride karşı saldırıya geçiyor (3). Hiçbir partnerinin kendisine yaklaşmasına izin vermiyor ve onların “gerçek Rukiye’yi” görmemesini sağlıyor (4).

Şema Davranışları – Örnek 3 Şema Odaklı Yaklaşım Şema Davranışları – Örnek 3 Rukiye, kendinde temelde birşeylerin yalnış olduğuna ve biri onu gerçekten tanımaya başlarsa kendisini istemeyeceğine inanıyor (T). Kendisini aşırı eleştiren eşler seçiyor (T). Bazen aşırı savunma geliştiriyor ve en ufak bir eleştiride karşı saldırıya geçiyor (AT). Hiçbir partnerinin kendisine yaklaşmasına izin vermiyor, böylelikle onların “gerçek Rukiye’yi” görmesinden ve reddetmesinden kaçınıyor (K). Kusurluluk

Şema Davranışları – Örnek 4 Şema Odaklı Yaklaşım Şema Davranışları – Örnek 4 Rıfat orta yaşlı bir kişi. Rıfat, bazen kendisini ihtiyacı olmayan şeyler alırken buluyor (1). Kendini günlük işleri tek başına yapmaya yeterli görmüyor ve genellikle başkalarının desteğini arıyor (2). Mümkün olursa, kendisine fazla miktarda yardım eden insanlarla çalışmayı seçiyor (3). Bazen de, birilerinin önerilerini alması iyi olacakken, bunu reddediyor (4). Sıkıntı yaratacak işleri mümkün olduğunca erteliyor (5).

Şema Davranışları – Örnek 4 Şema Odaklı Yaklaşım Şema Davranışları – Örnek 4 Rıfat orta yaşlı bir kişi. Rıfat, bazen kendisini ihtiyacı olmayan şeyler alırken buluyor (K). Kendini günlük işleri tek başına yapmaya yeterli görmüyor ve genellikle başkalarının desteğini arıyor (T). Mümkün olursa, kendisine fazla miktarda yardım eden insanlarla çalışmayı seçiyor (T). Bazen de, birilerinin önerilerini alması iyi olacakken, bunu reddediyor (AT). Sıkıntı yaratacak işleri mümkün olduğunca erteliyor (K). Bağımlılık

Şema Davranışları – Örnek 5 Şema Odaklı Yaklaşım Şema Davranışları – Örnek 5 Yeşim, kendini diğerlerinden farklı görüyor ve uyum sağlayamadığını düşünüyor (1). Bir grubun parçası olarak bir şeyler yaptığında bile ortama gerçekten katılmıyor (2). Bazen, grup üyelerine karşı çok saldırgan olabiliyor ve tüm gruba eleştirel yaklaşıyor (3). Diğer zamanlarda grup aktivitelerine bir bahane bulup katılmıyor (4). Yeşim, arkadaşlarına göre daha fazla fıkra ve şaka biliyor (5).

Şema Davranışları – Örnek 5 Şema Odaklı Yaklaşım Şema Davranışları – Örnek 5 Yeşim, kendini diğerlerinden farklı görüyor ve uyum sağlayamadığını düşünüyor (T). Bir grubun parçası olarak bir şeyler yaptığında bile ortama gerçekten katılmıyor (T). Bazen, grup üyelerine karşı çok saldırgan olabiliyor ve tüm gruba eleştirel yaklaşıyor (AT). Diğer zamanlarda grup aktivitelerine bir bahane bulup katılmıyor (K). Yeşim, arkadaşlarına göre daha fazla fıkra ve şaka biliyor (AT). Sosyal İzolasyon

Şema Davranışları – Örnek 6 Şema Odaklı Yaklaşım Şema Davranışları – Örnek 6 Salih, diğerlerine birşey vermeyi beceremeyen partnerler seçiyor (1)ve ona da verici olmalarını zorlaştıracak şekilde davranıyor (2). Bazen çok talepkar ve kavgacı şekilde davranıp partneriyle tartışmaları tetikliyor (3). Salih, kadınlara çok yaklaşmıyor ve bu alanda bir problemi olmadığını savunuyor (4).

Şema Davranışları – Örnek 6 Şema Odaklı Yaklaşım Şema Davranışları – Örnek 6 Salih, diğerlerine birşey vermeyi beceremeyen partnerler seçiyor (T) ve ona da verici olmalarını zorlaştıracak şekilde davranıyor (AT). Bazen çok talepkar ve kavgacı şekilde davranıp partneriyle tartışmaları tetikliyor (AT). Salih, kadınlara çok yaklaşmıyor ve bu alanda bir problemi olmadığını savunuyor (K). Duygusal Yoksunluk

Detaylı Şema Stratejileri Şema Odaklı Yaklaşım Detaylı Şema Stratejileri KUSURLULUK/UTANÇ Bilişsel - Kişinin kötü, sevilmez ve hatalı olduğu inancını değiştirin. Başarılar üzerine odaklanın, hataları minimize edin. Yaşantısal - Eleştirici ebeveynlere öfkeyi açığa vurun - Kritik şema ile diyaloga girin Davranışçı - Kabul edici eşler seçin - Eleştiriye aşırı tepki vermeyin - Utangaçlığın üstesinden gelmek için kendinizden örnekler verin. - Aşırı telafi etmeyin (örn. Statü üzerine aşırı vurgu yaparak). Terapi İlişkisi - Yargısız, kabul edici bir ortam - Terapistin ufak zayıflıklarını paylaşın - Hastayı uygun şekilde övün

Şema Modları Şema Odaklı Yaklaşım “Trait”ler (şemalar, başaçıkma şekilleri) vs. Durumlar (Modlar, Yanlar) “O an içindeki, kişide aktif olan şemalar ve başaçıkma tepkileri” Herhangi bir andaki baskın ruh-durumumuz. Belirgin şemalar veya başaçıkma tepkileri güçlü duygular yaratak tetiklendiğinde etkin hale geçerler. Kendiliğin, diğer parçaları ile bütünleşmemiş bir parçasıdır (Yanlar). Aşırı duyarlı olduğumuz yaşam olayları ile tetiklenirler (Bam telleri). “Ego State” terimi ile çakışırlar.

Yaygın Modlar Şema Odaklı Yaklaşım Çocuk Modları İncinmiş Çocuk Kızgın Çocuk Dürtüsel / Disiplinsiz Çocuk Mutlu Çocuk Ebeveyn Modları Cezalandırıcı Ebeveyn Talepkar Ebeveyn Başa Çıkma Modları Söz Dinleyen Teslimci Kopuk Korungan - Yanlız Kahraman Aşırı Telafici Sağlıklı Erişkin Modu

Özsever Kişilikte Mod Atlamaları Şema Odaklı Yaklaşım Özsever Kişilikte Mod Atlamaları “Default” Mod: Büyüklenmeci Şemalar: Haklılık Onay Arama Yüksek Standartlar Kuşku Davranışlar: üstünlük taslar statüye önem verir yetkin hisseder başkalarını eleştirir çok az eş duyum gösterir

Özsever Kişilikte Mod Atlamaları Şema Odaklı Yaklaşım Özsever Kişilikte Mod Atlamaları Mod: Yalnız Çocuk onay kaynaklarını kesen durumlar olumsuz eleştiri, geri bildirim almak, eşin boşanması, işten atılma Şemalar: Kusurluluk, Duygusal Yoksunluk, Boyun Eğme Duygular: Değersizleşmiş hissetmek, Üzüntü, Acı

Özsever Kişilikte Mod Atlamaları Şema Odaklı Yaklaşım Özsever Kişilikte Mod Atlamaları Mod: Kopuk Kendini Avutan Davranışlar: Madde/alkol kötüye kullanımı, dürtüsel cinsel etkinlik, uyaran arayışı (kumar oynamak yatırım yapmak), aşırı yemek, görkemlilik hayalleri, işkoliklik.

Sınır Kişilikte Mod Atlamaları Şema Odaklı Yaklaşım Sınır Kişilikte Mod Atlamaları “Default” Mod: Kopuk Korungan İşlevi: kişiyi diğer insanlardan ve duygusal bağlardan ayrı tutarak cezalandırılmadan korumak Davranışlar: aşırı söz dinleyen madde kötüye kullanımı tıkınma, kendine zarar verme, psikosomatik şikayetler

Sınır Kişilikte Mod Atlamaları Şema Odaklı Yaklaşım Sınır Kişilikte Mod Atlamaları Mod: Terkedilmiş Çocuk zarar görme veya terk edilme korkularını tetikleyen durumlar Duygular: çökkünlük, umutsuzluk, korku, değersizlik, sevgisizlik, muhtaçlık kurban edilme, Davranışlar: Terk edilmeden kaçınmak için çılgınca çabalar, özkıyım

Sınır Kişilikte Mod Atlamaları Şema Odaklı Yaklaşım Sınır Kişilikte Mod Atlamaları Mod: Kızgın Çocuk Kökeni: KK ve TÇ modları “son damla” olarak adlandırılan olaylar Duygu ve Davranışlar: hiddetli, aşırı talepkar, küçümseyici, çıkarcı, denetleyici, ve istismarcı dürtüsel davranışlar, özkıyım, aşırı cinsel etkinlikler >> CE

Sınır Kişilikte Mod Atlamaları Şema Odaklı Yaklaşım Sınır Kişilikte Mod Atlamaları Mod: Cezacı Ebeveyn Duygular: Kendine kin ve öfke Öfkeli davranışlar gibi “yanlış” birşey yapmak Davranışlar: kendini hazdan mahrum bırakır, kendini eleştirir ve ağır vakalarda kendini kesebilir veya sakatlayabilir

Sınır Kişilikte Mod Atlamaları Şema Odaklı Yaklaşım Sınır Kişilikte Mod Atlamaları Mod: ? Özkıyım isteğini belirtiğinde terapistinin hoşuna gitmeyen tepkisi

Sınır Kişilikte Mod Atlamaları Şema Odaklı Yaklaşım Sınır Kişilikte Mod Atlamaları i do feel like  killing it (myself) i know ur style and only out of my pathetic rebellion, ,i am away any guy who s after some woman to take care of him ...looosing track of myyyy miiiiind........(dead drunk u know.. not dead actually.....wishing to be....) small stupid me help me ,wiill u alp my dear, pleeeaasee my dear ...........machine ( brainstorming ..u know..)................:) do something  for good.. ....look @ me :) help mee pleasee

Sınır Kişilikte Mod Atlamaları Şema Odaklı Yaklaşım Sınır Kişilikte Mod Atlamaları Modlar: Kızgın Çocuk Cezacı Ebeveyn Terkedilmiş Çocuk Kopuk Korungan

ŞT’nin Temel Amacı Hastalara, Uyumlu davranışlar içinde, Şema Odaklı Yaklaşım ŞT’nin Temel Amacı Hastalara, Uyumlu davranışlar içinde, Uyum bozucu şemalarını, başaçıkma tepkilerini ve modlarını değiştirerek, temel ihtiyaçlarına ulaşmada yardım etmek

ŞT’nin Temel Amacı Şema Odaklı Yaklaşım Hareket Özgürlüğü, Yeterlilik ve Kimlik Algısı Diğerlerine güvenli bağlanma (güvenlik, stabilite, bakım, kabul içeren) Gereksinim ve Duygularını İfade Özgürlüğü Gerçekçi Limitler ve Öz Denetim Kendiliğindenlik ve Oyun

ŞT’nin Temel Amacı Şema Odaklı Yaklaşım Hareket Özgürlüğü, Yeterlilik ve Kimlik Algısı Diğerlerine güvenli bağlanma (güvenlik, stabilite, bakım, kabul içeren) Gereksinim ve Duygularını İfade Özgürlüğü Gerçekçi Limitler ve Öz Denetim Kendiliğindenlik ve Oyun

Şema Terapi Endikasyonları Şema Odaklı Yaklaşım Şema Terapi Endikasyonları Sorun, sürekli ve uzun süreli 1. Eksen bozukluğu tedaviye cevapsız 1. Eksen bozukluğun süregen relapsı Sorun belli-belirsiz ancak süregen Uzun süreli ilişki problemleri Aşırı Kaçınma Katı düşünme ve davranış kalıpları Aşırı muhtaç, ısrarcı veya büyüklenen