KANSER , K0RUNMA ve KANSER TARAMASI Dr. Bilge SEL KETEM Hekimi

Kanser Kanser çağımızın en sık rastlanan hastalıklarından biridir. Kalp-damar hastalıklarından sonra ikinci en çok öldüren hastalıktır. Önlenebilir bir hastalıktır.

KANSER NEDİR? Hücrelerde önce bulunduğu yerde sınırsız bir çoğalma yeteneği ardından da daha uzak yerlerde çoğalma yeteneği (metastaz) gelişir Genlerdeki mutasyon denilen değişikliklere bağlı kazanılmış işlev bozukluğuyla oluşur. Kanserli hücrelerde hasarlanmış DNA onarılamaz ve kontrolsüz çoğalma başlar. DNA çevresel etkenler (kimyasallar, virüsler, tütün ürünleri veya aşırı güneş ışını vs gibi) nedeniyle hasar görebilir. Vücudun tüm doku ve organlarında kanser oluşabilir.

Kanser KANSER HASTALIĞI BULAŞICI BİR HASTALIK DEĞİLDİR.

KANSER – DÜNYA KANSER YAYILIMI 11 MİLYON YENİ VAKA 7 MİLYON ÖLÜM 25 MİLYON YAŞAYAN KANSERLİ

2030 YILI ÖNGÖRÜLEN KANSER YAYILIMI 27 MİLYON YENİ VAKA 17 MİLYON ÖLÜM 75 MİLYON YAŞAYAN KANSERLİ

Ülkemizde Sık Görülen Kanserler ise Sırasıyla Şu Şekildedir Erkeklerde 1. Akciğer 47.7 2. Mide 12.2 3. Mesane 11.0 4. Kalın barsak, 9.1 5. Larinks(gırtlak) 8.1 6. Prostat 8.0 7. Lösemi 5.8 Kadınlarda: Meme 22.0 Barsak 8.5 3. Mide, 6.4 4. Yumurtalık 5.4 5. Akciğer 5.3 6. Corpus Uteri 4.8 7. Lösemi 4.7 8. Rahim Ağzı 4.5

Kanser Nedenleri Belli bir tür kansere yakalanma olasılığını artıran her şey risk faktörüdür. Değiştirilemeyen Risk Faktörler yaş, cinsiyet ve aile öyküsüdür. Değiştirilebilir faktörler ise çevresel etkenlerdir Sigara ve alkol kullanımı, Radyasyona maruz kalma, Bazı virüsler, Kötü beslenme alışkanlığı, Gıdalardaki katkı maddeleri, Uzun süre güneş ışığına maruz kalma, Aşırı dozda röntgen ışınına maruz kalma, Bazı kimyasal maddeler (katran, benzin, boya maddeleri, asbest v.b.), Hava kirliliği,

Sigaranın yol açtığı kanserler 1- Akciğer kanseri 2- Dil kanseri 3- Dudak kanseri 4- Farinks (yutak) kanseri 5- Larinks (gırtlak) kanseri 6- Özafagus (yemek borusu) kanseri 7- Mide kanseri 8- Pankreas kanseri 9- Mesane kanseri 10- Böbrek kanseri

Kanserin başlıca belirti ve bulguları nelerdir? Dışkılama ve idrar alışkanlıklarında değişiklikler Uzun süren, iyileşmeyen yaralar Beklenmeyen kanama ve akıntılar (Rahim,makattan ve memeden) Meme veya başka organlarda elle hissedilen şişlikler Yutma güçlüğü veya hazımsızlık Uzun süren ses kısıklığı ve öksürük Ben ve siğillerde meydana gelen büyüme, kanama, renk değişikliği, yara...

MEME KANSERİ Meme kanseri, süt bezleri ve süt kanallarını oluşturan hücrelerin kontrolsüz çoğalması ile gelişir. Her 8 – 9 kadından biri meme kanseri olur. ( Ömür boyu % 11 risk) Kadınlarda en sık rastlanan kanserdir. Kadınlarda ölüme neden olan kanserler arasında ikinci sıklıkta gelir. 40 yaşından sonra sıklığı giderek artar.

MEME KANSERİ Erkeklerde meme kanseri nadirdir. ( Klinikte her 100 kadın meme kanserine karşılık 1 erkek meme kanseri görülür) Meme kanserlerinin % 10 kadarı genetik geçiş gösteren tiptedir. Genetik sendromlar over ve kolon kanserleri ile birlikte olabilir.

Meme Kanseri

Risk Faktörleri Değiştirilemez Cinsiyet Yaş Genetik Yatkınlık Meme değişiklikleri Irk Çevresel etkenler Manarş-Menopoz yaşı Değiştirilebilir İlk doğum yaşı Oral kontraseptif kullanımı HRT Alkol kullanımı Kilo Nonmodifiable & Modifiable Risk Factors There are a number of nonmodifiable & modifiable risk factors, which will be discussed in, further detail and include:

- Kanser Risk Faktörleri: - Meme kanseri genellikle elli yaşın üzerinde olan kadınlarda; - Hiç çocuğu olmamış kadınlarda, - İlk çocuklarını otuz yaşından sonra doğuran kadınlarda, - Hiç emzirmemiş olan kadınlarda, - İdeal ağırlıklarının yüzde 40 üzerinde olan kadınlar - Adet görmeye erken başlaması - Gecikmiş menapozu olan kadınlarda ve - Ailesinde (anne veya kızkardeşlerde) menapoz öncesi meme kanseri olayı olan kadınlarda ortaya çıkar.

Meme Kanserinin Belirtileri Memede herhangi bir yerde kitle veya kalınlaşma Meme cildinde çekilme Meme başının içeri girmesi (daha önce böyle değilken)‏ Meme başından kendiliğinden gelen giysilere bulaşan akıntı Cildin renginde veya yapısındaki herhangi bir değişiklik Her iki meme arasındaki simetrinin bozulması

Kitle Hareketsizdir. Genellikle ağrısızdır. Başlangıçta %90 oranında ağrısızdır. Ağrı geç dönemde oluşur. 1-2 cm büyüklüğündedir. Tek taraflı ve süreklidir. Sınırları kısmen belirlenebilir. Şekilsiz ve zor palpe edilir.

Portakal kabuğu görünüm Meme Üzerindeki Deride Ödem Deride ülserasyon ve eritem

Meme başında retraksiyon Tümör’ün büyüyüp meme başını tutması sonucunda oluşur. Lenf nodüllerinde büyüme Tümör’ün lenf nodüllerine metastazı sonucunda oluşur.

Meme Başı Akıntısı Pek sık rastlanmaz. Spontandır. Genellikle tek taraflıdır. Genellikle kanlıdır (seröz, seröz-kanlı da olabilir).

Memede asimetri: Tümör taşıyan göğsün yukarıda, dik ve dolgun olmasıdır. Memenin üst kadranlardaki kanserlerinde meme başının kitleye doğru çekilmesiyle olur.

Meme Kanserinde Yayılım Meme kanseri metastazlarını yakın dokulara direkt, Uzak dokulara tümör hücrelerinin lenf ve kan yoluyla taşınmasıyla yapar. Aksiller, supraklavikular ve internalmammarial lenf nodları etkilenir. Uzak metastazlar; Kemik (pelvis, femur, omurga) (%71), Akciğerler (%69), Karaciğer (%65), Plevra (%51), Adrenal bezler (%49), Deri (%30) ve Beyne (%20) olur.

Kanser Taraması Kanserlerin tedavisinin çok daha kolay ve etkili olabildiği erken evrelerde yakalamak için testler ve muayene yapılmasıdır. Tarama yöntemleri Hastalığın başlaması ile hastalığın görünür bir belirti verdiği ana kadar olan süreçte yapılır.

ErkenTanı Tedavi şansını artırır Tedaviyi kolaylaştırır Tedavi giderlerini azaltır Doku ve organ kaybını önler Sakatlık bırakmaz HAYAT KURTARIR       Günümüzde, milyonlarca insan kanserli yada kanseri tedavi edilmiş olarak yaşamaktadır. Kanser tanısı ne kadar erken konursa, kanser tedavisi ne kadar erken başlar ve tedavinin başarıya ulaşma şansı da o kadar yüksek olur.         

Meme Kanserini Erken Tanı 1-KKMM 20 yaştan itibaren her ay, ayda 1 2-KLİNİK MUAYENE 20-39 yaş arasında 3 yılda 1 40 yaş ve üstünde yılda 1 3. MAMMOGRAFİ 40-50 yaş arasında 1-2 yılda 1

Kendi Kendine Meme Muayenesi Yapılan çalışmalarda; Düzenli ve doğru yapılan KKMM ile bir toplumda meme kanserinin erken evrede tespit edilebileceği ve yaşam sürecinin olumlu yönde etkileneceği bildirilmiştir Her ay düzenli KKMM uygulayan ve uygulamayan kanser hastaları karşılaştırılmış; KKMM düzenli yapanlarda tümör çapının yapmayanlara göre daha küçük tespit edildiği saptanmıştır

Kendi Kendine Meme Muayenesi AMAÇ : Kendi meme dokusunu daha iyi tanımak Memelerde oluşabilecek değişiklikleri erken tanıyabilmek

Kendi Kendine Meme Muayenesi- Gözlem 1. Doğru şekilde durma Kollar iki yanda sarkık ve gevşek Kollar belde Kollar her iki yanda başın üzerine kaldırılmış Kollar her iki yanda gövde öne doğru eğilmiş

Kendi Kendine Meme Muayenesi-Gözlem 2. Aşağıdakileri kontrol etme Memede kitle görünümü Memelerden birinde anormal büyüme Memelerden birinin diğerinden sarkık olması Meme cildinde buruşukluk Meme ucunda çukurlaşma Meme ucundan kanlı akıntı Meme ucu renginde değişiklik Memeye komşu lenf bezlerinde büyüme Üst kolda anormal şişlik

Kendi Kendine Meme Muayenesi - Palpasyon 3. Sırt üstü yatma

KKMM - Palpasyon 4. Doğru bölgeyi muayene etme Sternumun ortasından koltuk altının orta hattına kadar, yukarıda klavikuladan aşağıda memeden birkaç santimetre aşağıya kadar olan bölge

5. Elle muayenede 3 teknikten birini kullanma BASINÇ Hafif – alttaki dokuyu hareket ettirmeden cilt üzerine Orta – o bölgedeki dokuya Güçlü – kaburgalara doğru

KKMM - Palpasyon 6. Meme ucunu baş ve işaret parmağı arasında hafifçe sıkarak akıntıyı kontrol etme

KKMM - Palpasyon 7. Sırt üstü yatarken koltuk altını derinlemesine elle muayene etme

Ulusal Meme Kanseri Tarama Standardları Başlangıç yaşı : 50-69 yaş Tarama aralığı : 2 yılda bir mammografi ile Tarama sonlanması: 69 yaş

Meme Kanserinde Korunma Düzeyleri Primer Korunma Yağdan fakir liften zengin diyet Günlük gıda alımında en az 5 porsiyon meyve veya sebze tüketilmeli Kırmızı et tüketimi kısıtlanmalı, beyaz et (tavuk,balık,hindi) tercih edilmelidir Özellikle yağlı ve yağda kızarmış gıdalardan, fast food ürünlerinden kaçınmalıdır Vücut yağ dengesini bozduğu için, hormonal bozukluklara da yol açacağından kolalı ve gazozlu içeceklerden uzak durmalıdır Önerilen vücut ağırlığını koruma Postmenapozal dönemde kilo almamalı (Vücut Kitle İndeksinin 28 in altında tutulması önerilmektedir

K O R U N M A Primer Korunma Menapoz sonrası HRT uygulanıyorsa kontroller aksatılmamalı Mümkün olduğunca emzirme süresi uzatılmalıdır İlk çocuk 20 yaşından önce doğurmalı Gebelik miyadında tamamlanmal Egzersiz - genç yaşta Genç yaşta radyasyona maruz kalmayı önlemeli Alkol kullanmamalı ve sigara içmemeli

Meme Kanserinde Korunma Sekonder Korunma Her ay düzenli olarak kendi kendine meme muayenesinin yapılması Klinik muayene Mammografi

Serviks Kanseri Dünya ölçeğinde 45 yaş altı kadınlarda en sık görülen 2. kanser türü, meme ve akciğer kanserinden sonra kanserden ölümlerin önde gelen 3. nedenidir Dünya çapında 2 dakikada bir, bir kadın serviks kanserinden ölmektedir. Yılda dünya da 500 000 kişi rahim ağzı kanserine yakalanmaktadır ve 190 000'i ölmektedir.%78 ‘i gelişmekte olan ülkelerdedir. Ülkemizde yıllık ortalama 1200-1500 arası yeni vaka görülse de, bu vakaların halen %90’ı Evre IB ve üzerindedir Tarama programları, serviks kanserinin azalmasında önemli bir etkiye sahip olmasına rağmen hala kadınlar serviks kanseri nedeniyle ölmektedir.

Serviks Ca -riskler HPV varlığı Cinsel yaşama başlama yaşının erken olması Çok eşlilik Eşinin çok eşli olması Sigara kullanımı

HPV İLE RAHİM AĞZI KANSERİ Servikal kanser yıllardır ilk 10’da görülen bir kanser olup, insidansı 4,8/100.000’dir İnsan Papilloma virusuna (HPV) bağlı olarak gelişen Rahim Ağzı kanseri (serviks kanseri) dir. Rahim ağzı kanserlerinin erken tanısı kanser tarama muayeneleri ile mümkündür. İnsan papilloma virusuna karşı geliştirilen aşı rahim ağzı kanserinden korumaktadır.

Serviks Kanseri Serviks kanseri önlenebilir bir hastalıktır. Smear/PAP testiyle tarama sayesinde erken tanı ve etkin bir tedavi mümkündür. Ulusal kanser tarama programına göre, serviks kanseri için tarama 30 yaştan sonra başlamalı ve 65 yaşa kadar 5 yılda PAP smear testi bir tekrarlanmalıdır. 65 yaş ve üzerinde son 2 testi negatif çıkan bayanlar tarama programından çıkarılır

Ulusal Serviks Kanseri Tarama Standardları Başlangıç yaşı : 30 yaş Tarama aralığı : 5 yılda bir kez Tarama sonlanması: 65 yaş, son iki test negatif ise

Serviks Ca-klinik bulgular Genelde ilerlemiş evrede bulgu verir Ağrılı cinsel ilişki Post koital, koital veya inter menstural kanama Sulu, kötü kokulu akıntı