MADDENİN HALLERİ Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Maddenin Halleri Maddeler doğada 3 halde bulunur: Katı maddeler Sıvı maddeler Gaz maddeler Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

MADDENİN HALLERİ KATILAR HAL DEĞİŞİMLERİ SIVILAR GAZLAR Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Maddenin Halleri Aşağıda, günlük hayatta karşılaştığımız katı, sıvı ve gazlara örnekler verilmiştir: KATILAR: Kalem,demir,bakır,altın Sandalye Masa SIVILAR : Su,petrol,mazot,gaz yağı,kan,tükürük Zeytinyağı Kolonya GAZLAR : Hava Su buharı Oksijen,karbondioksit Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Katı mı?-sıvı mı?- gaz mı? Maddenin adı Katı Sıvı Gaz Ağaç Çorba Yağmur Sıcak çikolata Süt Kaya Peynir Duman Kolonya Hava Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

KAR KATI HALDE BİR MADDEDİR. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Söyleyin bakalım bu güzel sonbahar manzarasında dökülen yapraklar hangi halde bulunuyor? Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

BULUTLAR MADDENİN GAZ HALİNDE BULUNMAKTADIRLAR. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Katı Maddeler Belirli bir şekli olan, sıkıştırılamayan fakat genleşebilen maddelere katı madde denir. Katı maddenin tanecikleri hareketsizdir. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Sıvı Maddeler Belirli bir şekli olmayan fakat bulunduğu kabın şeklini alan sıkıştırılamayan ama genleşebilen akışkan maddelere sıvı maddeler denir. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Gaz Maddeler Belirli bir şekli olmayan fakat bulunduğu kabın şeklini alan sıkıştırılabilen ve genleşebilen uçucu maddelere gaz maddeler denir. Gaz maddeler kapalı kaplarda bulundurulmalıdırlar. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Maddenin Plazma Hali Maddeler çok düşük veya çok yüksek sıcaklıklarda plazma halinde olabilir. Bu hal maddenin 4. hali olarak adlandırılabilir. Elektrik kıvılcımları, lavlar, alev, ateş ve yıldızlar plazmaya örnek verilebilir. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Maddelerin Sıkışma Özelliği Tanecikleri arasında boşluk olan maddeler kuvvet etkisi ile sıkıştırılabilir. Bu maddeler ise sadece gaz maddeleridir. Kuvvet Kuvvet Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Maddelerin Genleşme Özelliği Katı, Sıvı ve Gaz taneciklerinin sıcaklık arttıkça hareketleri hızlanır. Bu durumda kapladıkları yer artar. Genleşme ile termometre, uçan balon gibi aletler yapılmıştır. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Katı Madde Moleküllerin Hareketleri Katı maddenin molekülleri birbirine sıkıca kenetlenmiştir. Bu onların aralarında çok az boşluk olduğunu göstermektedir. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Sıvı Madde Moleküllerinin Hareketi Sıvı molekülleri birbiri üzerinden kayarak hareket ederler. Bulundukları kabın şeklini alırlar. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Gaz Madde Moleküllerinin Hareketi Gaz molekülleri arasındaki boşluk o kadar fazladır ki, moleküller her yöne hareket ederler. Bulundukları kabın şeklini alırlar. Hacimleri belirsizdir. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

TİTREŞİM ÖTELEME Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

KATILARIN ÖZELLİKLERİ Katıları oluşturan tanecikler arasındaki boşluklar yok denecek kadar azdır. Katılar sıkıştırılamaz. Sıkıştırılırlarsa bile hacimleri küçülmez. Molekülleri bulundukları yerde titreşerek hareket ederler. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

KATILARIN ÖZELLİKLERİ Katı hali, maddenin en düzenli halidir. Katı tanecikleri arasındaki çekim kuvveti çok fazladır. Katıların belirli bir şekli ve belirli bir hacmi vardır. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

SIVILARIN ÖZELLİKLERİ Sıvıların belirli bir hacimleri vardır. Sıvıların belirli bir şekli yoktur. Bulundukları kabın şeklini alırlar. Molekülleri birbiri üzerinden kayarak (öteleme)hareket eder. Sıkıştırılamaz. Sıvılar sıkıştırıldığında hacimleri küçülmez. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

SIVILARIN ÖZELLİKLERİ Sıvılar, katılara göre daha düzensizdir. Sıvıları oluşturan tanecikler arasındaki boşluklar, katılara göre daha fazladır. Sıvı tanecikleri arasındaki çekim kuvveti, katılardakine göre daha azdır. Sıvılar, akışkandır. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

GAZLARIN ÖZELLİKLERİ Gaz maddelerin belli bir şekilleri yoktur. Belli bir hacimleri yoktur. Bulundukları ortama yayılırlar. Gazları oluşturan tanecikler arasındaki boşluklar çok fazladır. Bu nedenle sıkıştırıldıkça hacimleri küçülür. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

GAZLARIN ÖZELLİKLERİ Gaz hali, maddenin en düzensiz halidir. Gazları oluşturan tanecikler arasındaki çekim kuvveti çok azdır. Gazlar, uçucudur. Gazlar rahatlıkla sıkıştırılabilir. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

TOPUN İÇİNDE BULUNAN HAVA HANGİ HALDEDİR? PEKİ TOPUNUZU ŞİŞİRMEK İÇİN NELER YAPABİLİRSİNİZ? BU SİZE GAZLARIN HANGİ ÖZELLİĞİNİ KANITLAR? Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Maddelerin Özellikleri Katı Sıvı Gaz Sıkışma Sıkıştırılamaz Sıkıştırılır Genleşme Genleşir Öteleme Yapmaz Yapar Tanecik arası boşluk Yok Vardır Belirli şekil Yoktur Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Maddelerin özelliklerini bulalım: Katı Sıvı Gaz Şekli değişebilir. X Sıkıştırılabilir. Tanecikler arasında çok boşluk vardır. Tanecikler birbirine çok yakındır. Sıkıştırılamaz. Şekli değişemez. Hacmi değişmez. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Hangisi Sıkışır? MADDE Gözlemler AÇIKLAMALAR DEMİR ________ Yapısında boşluk olmadığı için SU HAVA X Yapısında boşluk olduğu için Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

HAL DEĞİŞİM OLAYLARI Bir maddenin dışarıdan ısı (enerji) alarak veya dışarıya ısı (enerji) vererek bir halden başka bir hale geçmesine; “hal değiştirme” denir. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Hal değişimlerinde ısı değişimi vardır. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Suyun Üç Hali ve Modellemesi Buz Su Su Buharı Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Maddenin hal değişimi KATI SIVI GAZ KIRAĞILAŞMA Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK ERİME BUHARLAŞMA DONMA YOĞUNLAŞMA SÜBLİMLEŞME KIRAĞILAŞMA Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

KATI SIVI GAZ Isı alır Tanecikler arası boşluk artar Moleküllerin düzenliliği azalır SÜBLİMLEŞME ERİME BUHARLAŞMA KATI SIVI GAZ DONMA YOĞUNLAŞMA KATILAŞMA Isı verir Tanecikler arası boşluk azalır Moleküllerin düzenliliği artar Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Maddenin hal değişimi ERİME : Katı haldeki bir maddenin ısı alarak sıvı hale geçmesidir. DONMA : Sıvı haldeki bir maddenin ısı vererek katı hale geçmesidir. BUHARLAŞMA : Sıvı haldeki bir maddenin ısı alarak gaz hale geçmesidir. YOĞUNLAŞMA : Gaz haldeki bir maddenin ısı vererek sıvı hale geçmesidir. SÜBLİMLEŞME : Katı haldeki bir maddenin ısı alarak gaz hale geçmesidir. KRİSTALLEŞME : Gaz haldeki bir maddenin ısı vererek katı hale geçmesidir. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Maddelerin Hal Dönüşümleri Nasıldır? GAZ 3 4 5 SIVI 6 1 2 KATI Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Maddelerin Hal Dönüşümleri Nasıldır? Şemada maddelerin halleri arasındaki geçişler görülmektedir. Bunlar; Erime, Donma, Buharlaşma, Yoğunlaşma, Süblimleşme, Geri süblimleşme veya kırağılaşma. Bu geçişlerden 1, 3 ve 5 gerçekleşirken çevreden ısı alırlar. 2, 4 ve 6 ise çevreye ısı verir. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

Katıdan sıvıya, sıvıdan gaza, katıdan gaza doğru geçişlerde; Maddelerin Hal Dönüşümleri Nasıldır? Not : Katıdan sıvıya, sıvıdan gaza, katıdan gaza doğru geçişlerde; Toplam enerji artar, Düzensizlik artar, Tanecikler arası uzaklık artar, Tanecikler arası çekim kuvveti azalır. Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

ÖRNEK SORU: Maddenin hallerini ifade eden X, Y ve Z hakkında şu bilgiler verilmektedir: X : Tanecikler arasındaki boşluklar, Z‘ ninkinden fazla, Y‘ ninkinden azdır. Y : Rahatlıkla sıkıştırılabilir. Z : Dışarıdan enerji alarak X haline dönüşür. Buna göre; X, Y ve Z harfleri, maddenin hangi hallerini ifade eder? X Y Z A) Katı Sıvı Gaz B) C) D) Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

ÖRNEK SORU: Maddenin hallerini ifade eden K, L ve M hakkında şu bilgiler verilmektedir: K : Belirli bir şekli ve belirli bir hacmi yoktur. L : Maddenin en düzenli halidir. M : Bulunduğu kabın şeklini alır. Buna göre; K, L ve M harfleri, maddenin hangi hallerini ifade eder? KATI SIVI GAZ A) K L M B) C) D) Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK

ÖRNEK SORU: Aşağıdaki olaylardan hangisinin gerçekleşmesi için enerjiye ihtiyaç vardır? A) Bardaktaki suyu donması B) Kırağı oluşması C) Oksijen gazının sıkıştırılarak sıvılaştırılması D) Çaydanlıktaki suyun buharlaşması Nisan 17 HÜLYA AKYÜREK