Sanatsız kalan bir ulusun hayat damarlarından biri kopmuş demektir.

ÖLÇÜ Bir şiirde dizelerin birbirine uygun kalıplarına “ölçü” denir. Türk şiirinde bugüne kadar “hece” ve “aruz ölçüsü” kullanılmıştır.

HECE ÖLÇÜSÜ Dizelerdeki hece sayılarının eşitliğine dayanır.Türk şiirinde yüzyıllardır kullanılan ulusal ölçümüzdür. “ Karac’oğlan der ki:Yerim,içerim,(11’li) Ağır saltanatla konar göçerim, Ahtım olsun seni alır kaçarım, Ferman çıkarsınlar bir benim için.” (Karacaoğlan)

DURAK: Hece ölçüsünde uyumu pekiştirmek amacıyla dizelerin belli bölümlere ayrılmasıdır. “Dağlarda gezer oldum(3+4) Okuyup yazar oldum(3+4) Ben bir güzel uğruna(4+3) Kuruyup gazel oldum(3+4)

SERBEST ŞİİR Belirli bir ölçüye bağlı olmadan yazılan şiire denir.1940’tan sonra yaygınlaşan bu şiir anlayışına göre ,şiirde ölçü ve uyak gereksiz olup önemli olan “ iç uyum “dur. Bugün yine bayram anneciğim On yıl önceki gibi bayram Bilirim ne çok özlemişsindir beni Yolumu beklemişsindir günlerce; Postacıdan mektup,rüzgardan haber sormuşsundur.”

UYAK(KAFİYE) Dize sonlarında görülen ses benzerliğidir. 1.Bulunduğu Yere Göre Uyaklar: A.Baş Uyak:İslamlıktan önceki edebiyatımıza aittir.Uyaklı sözcükler dizelerin başındadır. “İşten artmaz Dişten artar.”

.İç Uyak:Dizelerin içlerinde ,genellikle ortalarında görülen uyaktır. “Ay cemali parlak kendi toparlak Lebleri bal kaymak şükker misin sen.”

C.Son Uyak:Dize sonlarında görülür. “Pınar başı burma burma Yar gelince öter turna”

2.Yapılışlarına Göre Uyaklar A .ASIL UYAKLAR. 1.Yarım Uyak:Dize sonlarındaki tek ses benzerliğidir. “Şakirtleri taş yonarlar Yonup üstada sunarlar Mevla’nın adın anarlar Taşın her bir paresinde”(Yunus Emre9

B .Tam Uyak:Bir ünlü ,bir ünsüz benzeşmesidir. “Derviş bağrı taş gerek, Gözü dolu yaş gerek Koyundan yavaş gerek Sen derviş olamazsın”

C.Zengin Uyak:İkiden çok ses benzerliğine denir. “Korkma,sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak, Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.”

UYAK DIŞI SES BENZERLİKLERİ REDİF:Dize sonlarında yer alan görevdeş eklerin ya da aynı sözcüklerin tekrarlanmasına denir. “Ufkun dört duvarına kanadın vurarak Rüzgar sürüklenirken derinden derine Gümüş yelkenlerini yüksekten savurarak.”

CİNAS Yazılışları ya da söylenişleri aynı ,anlamları farklı sözcüklerin birlikte kullanılmasıdır. “Düş olup bir taze yâre Cana açtım taze yâre

ALİTERASYON Bir sesin ya da ses öbeğinin bir dizede cümlede sık sık tekrarlanmasıdır.

3.DİZİLİŞLERİNE GÖRE UYAKLAR A.DÜZ UYAK:Dizelerin ikişerli(aa/bb/cc) Biçiminde uyaklaşmasıdır: “Arkasında alınca palanı Sanki it artığıydı kalanı.”

B.ÇAPRAZ UYAK Dörtlüklerle yazılan şiirlerde ve genellikle Halk edebiyatında görülen uyak örgüsüdür.Uyak düzeni:”abab/cdcd/efef… “Dur yolcu!Bilmeden gelip bastığın a Bu toprak,bir devrin battığı yerdir. b Eğil de kulak ver bu sessiz yığın, a Bir vatan kalbinin attığı yerdir. b

C .SARMAL UYAK Dörtlüklerle yazılan şiirlerde görülür.Uyak dizilişi “abba/cddc/effe…” Biraz düşündüm de derinden a Ben nasıl unuturum dünleri b Niye zindan ediyorum dünleri b Zevk de almalı aşkın kederinden a

Ç .MANÎ BİÇİMİ UYAK Üçüncü dize bağımsız,diğer dizeler uyaklıdır: Mani benim ezberim a Kan ağlıyor gözlerim a Ben o yârin yolunu b Ölene dek beklerim a

D.KOŞMA BİÇİMİ UYAK İlk üç dizenin uyaklı,son dizenin bağımsız olduğu uyak türüdür: Gönlümü çekse de yârin hayali a Aşmaya kudretim yetmez cibâli a Yolcuyum bir kuru yaprak misâli a Rüzgârın önüne katılmışım ben b