TÜRK ULUSAL SİTE LİSANSI (Turkish National Site License - TRNSL) Pamela Kontowicz Elektronik Kaynaklar Sorumlusu Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi

Giriş 1. TRNSL, - nedir? - ne işe yarar? - niçin önemlidir? 2. Tanımlanmış başlıca noktalar - Değişik sözleşmelerden örnek maddeler 3. TRNSL’nin etkisi / geçerliliği

TRNSL nedir? TRNSL nedir? 1. TRNSL = Turkish National Site License = Türk Ulusal Site Lisansı 2. ANKOS için bir lisans modeli sunar. - ANKOS’un her sözleşmede bulmak istediği maddeleri içerir. - Satıcıların site lisanslarıyla karşılaştırmak için kullanılır.

Karşılaştırma süreci 1. adım : TRNSL maddeleri satıcının lisans anlaşmasıyla karşılaştırılır.

Karşılaştırma süreci 2. adım : İnceleme sonucunda satıcılar için bir soru listesi hazırlanır.

Karşılaştırma süreci – 3. adım : Veritabanı sorumlusu, soru listesini satıcıya gönderir. Eğer daha önceden gönderilmemişse, TRNSL’nin bir kopyasını da gönderir. – 4. adım : Satıcı soruları yanıtlar. – 5. adım : Anlaşma iki taraf için de kabul edilebilir olana kadar görüşmeler sürdürülür.

Niçin dikkat etmelisiniz? –Satıcılarla iletişim kuracak olan sizsiniz; onlardan size anlaşma ile ilgili sorular gelebilir. –ANKOS üyeleriyle iletişim kuracak olan da sizsiniz; üyelerin de anlaşma ile ilgili soruları olabilir. –Deneyiminizle diğer veritabanı sorumlularına da yardımcı olabilirsiniz. –Önemli maddeleri, terimleri iyi anlayarak kütüphanenizi sorunlardan uzak tutabilirsiniz.

TRNSL’nin incelenmesi ve örnek maddeler

Bölüm I - Tanımlar Anlaşmada kullanılan terimler tanımlanır. Her lisansta bir tanımlar bölümü bulunmayabilir. Bazen terimler, ilk geçtikleri yerde tanımlanabilirler. Önemli husus : Yetkili kullanıcıların tanımlanmasıdır.

Örnek maddeler Örnek 1 : Örnek 2 :

Bölüm II – Bir lisansın yürürlüğe girmesi ve ücretler Önemli hususlar : Anlaşmanın süresi, ödemeyle ilgili bölüm ve yeni üyeler için katılma koşullarıdır. –Anlaşma süresi belirlenmelidir. –Otomatik olarak (kendiliğinden) yenilenmemelidir. –Anlaşmanın süresi bir yıldan fazla ise, ilave yıllar için olası fiyat artışının azami oranı belirtilmelidir. –Son ödeme tarihi ne zamandır? Ödeme süresinin 90 gün olması istenmelidir. –Yeni üyeler istedikleri zaman konsorsiyuma katılabilirler mi? Bazen EVET, bazen HAYIR.

Örnek maddeler Anlaşmanın süresi (otomatik yenileme) Anlaşmanın süresi (otomatik bitiş)

Örnek maddeler Ücretlerin ödenmesi Yeni üyeler

Bölüm III – Kullanım hakları Veritabanı ile neyi yapabileceğinizin, neyi yapamayacağınızın belirtilmesi çok önemlidir. Kural ihlali, veritabanına erişiminizin bitirilmesiyle sonuçlanabilir. Önemli husus : Kütüphanelerarası ödünç vermeye, ders paketlerine ve elektronik rezervlere izin verilmiş olup olmadığıdır.

Örnek maddeler Kütüphanelerarası ödünç verme Kütüphanelerarası ödünç verme

Örnek maddeler Kütüphanelerarası ödünç verme (izin verilmez)

Örnek maddeler Ders paketleri ve elektronik rezervler (izin verilmiştir) Ders paketleri ve elektronik rezervler (izin alınmalıdır)

Bölüm IV – Kullanım yasakları Veritabanıyla yapamayacağınız şeyleri içerir. Bunlar yapıldığı takdirde, veritabanına erişim hakkınızı kaybedersiniz. Genelde lisanslar, robot programlar aracılığıyla tüm sayıların veya bir yayının tümünün indirilmesine ve elektronik ortamda ödünç verilmesine (dağıtılmasına) izin vermemektedir.

Bölüm V – Yayıncının verdiği güvenceler, sorumluluk sınırlamaları, tazminatlar vb. Bu maddeler çok dikkatle incelenmelidir. Metinlerde, ANKOS’un ya da herhangi bir üyenin yayıncıya dava açmasını engelleyici nitelikte hukuksal bir dil kullanılır. Eğer büyük ve koyu harflerle yazılmış bir bölüm görürseniz, bu genellikle güvence ve sorumluluk sınırlamaları ile ilgilidir. Bunlar normalde sorun yaratacak maddeler değildirler; ancak oldukça ayrıntılıdırlar.

Bölüm VI - Yayıncının üstlendiği işler Bunlar, yayıncının yapmayı kabul ettiği şeylerdir. –Veritabanını “her zaman erişilebilir” kılmak için uygun ve gerekli çabayı harcamak. –Veritabanının bakım çalışmaları ile ilgili olarak önceden bilgi vermek. –Veritabanı ile ilgili önemli değişiklikler yapılacaksa, önceden bildirmek. Önemli husus : Yayıncı, kullanım istatistiklerini sağlamayı kabul eder mi?

Örnek madde Kullanım istatistikleri

Bölüm VII – Konsorsiyumun üstlendiği işler Bunlar ANKOS’un yapmayı kabul ettiği şeylerdir. Kullanımdaki sınırlamalar kullanıcılara bildirilmelidir. Önemli husus : Kuraldışı kullanım söz konusu olduğunda, konsorsiyum ve üyeler bu kullanıma neden olmadığı, göz yummadığı ve yardım etmediği sürece lisans ihlali olmayacağı konusunda bir madde olması istenmelidir.

Örnek madde Konsorsiyum ihlalden sorumlu değildir.

Bölüm VIII – Her iki tarafın yükümlülükleri Böyle bir bölümün bulunması çok hoş olur.

Bölüm IX – Lisans süresi ve bitişi Önemli bir bölümdür. Önemli hususlar : –Her iki taraf da anlaşmayı bitirme hakkına sahip olmalıdır. –Anlaşmanın bitiminden sonra, abone olunmuş materyalin arşivine erişim var mı? Bunu her zaman sormalısınız.

Örnek maddeler Lisans bitiş maddesi

Örnek maddeler Abonelik bitiminden sonra arşive erişilebilirlik : EVET Abonelik bitiminden sonra arşive erişilebilirlik : HAYIR

Bölüm X - Genel “Standart metin” maddelerini içerir. Önemli hususlar : –Anlaşmada değişiklikler nasıl yapılır? –Değişikliklerin haber verilme süresi. –Olası bir uyuşmazlıkta yargı yeri neresidir?

Örnek maddeler Anlaşmada değişiklikler Haber verme süresi Yargı yeri

Bunca uğraşa değer mi? Elbette. TRNSL sayesinde ANKOS, kimi satıcılardan daha uygun, avantajlı koşullar elde etmeyi başarmıştır. Anlaşma maddeleri ne kadar standart olursa, anlaşılmaları ve uyulmaları o kadar kolay olur.