Dünya’yı Kaplayan Örtü: BİTKİLER HAZIRLAYAN: Hakan ULUTAŞ www.derscografya.com

BİTKİ ÖRTÜLERİ

BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1. İKLİM: ( Sıcaklık – Yağış – Nem ) Yağışlı bölgelerde gür bitki toplulukları görülürken kurak bölgelerde bitki örtüsü seyrektir. Çöllerde çok kurakçıl ve seyrek bazı otlara ve çalılara rastlanır. Kutup noktalarına ve dağların yüksek kesimlerine doğru gidildikçe sıcaklık azaldığı, için bitki örtüleri önce cılızlaşır sonra tamamen ortadan kalkar.

BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 2. YERŞEKİLLERİ: (Dağların uzanışı- Yükselti- Bakı- Eğim) Yükseltiye bağlı olarak sıcaklık ve yağış değiştiği için bitki örtüsü de değişir. Nemli rüzgarlara karşı olan yamaçlar fazla yağış alır. Engebeli yerlerde, sıcaklık ve yağış kısa mesafelerde bile büyük farklılıklar gösterebilir.

BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN YÜKSELTİYE GÖRE DEĞİŞİMİ

BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 3. TOPRAK: Bitkilerin kökleriyle tutunduğu ve beslendiği yer topraktır. Toprağın dokusu ( sık veya gevşek oluşu ), ve toprağın yapısı ( killi, taşlı, kumlu vb oluşu) bitki hayatı bakımından önemlidir.

BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 4. BİYOLOJİK FAKTÖRLER: Tarih boyunca insanlar aşağıdaki nedenlerle bitki örtüsünü tahrip etmişlerdir: Savaşlar, Tarım alanları açmak, Yakacak ihtiyacı, Hayvan otlatma, Yerleşim alanı açma Orman yangınları vb

BİTKİ FORMASYONLARI AĞAÇ FORMASYONU: Yağış, Sıcaklık ve Toprak şartlarının elverişli olduğu her yerde ağaç yetişir. Ağaçlardan oluşan bitki topluluğuna da Orman denir. EKVATORAL YAĞMUR ORMANLARI MUSON ORMANLARI ORTA KUŞAK KARIŞIK ORMANLARI 4. TAYGA ORMANLARI ÇALI FORMASYONU: Ormanların tahribi sonucunda oluşan kısa boylu ağaçcıkların oluşturduğu bitki topluluğudur. MAKİ GARİG PSÖDOMAKİ OT FORMASYONU: İklim, Toprak ve Yerşekilleri şartlarının ağaç yetişmesine elverişli olmadığı yerlerde, yağışlı dönemlerde büyüyen otlardan oluşan bitki topluluğudur. SAVAN STEP ( BOZKIR ) ÇAYIR TUNDRA ÇÖL BİTKİLERİ

BİTKİ TOPLULUKLARI ( Formasyonları )

EKVATORAL YAĞMUR ORMANLARI Ekvatoral iklim bölgesinin doğal bitki örtüsüdür. Bu ormanların görüldüğü yerlerde her mevsim bol yağışlı olup yıllık yağış 2000 mm nin üzerindedir. Yıllık sıcaklık ortalaması 25°C civarındadır. Bitkiler yıl boyunca yeşildir. Ağaçların boyu 60 m yi geçer. mm °C

EKVATORAL YAĞMUR ORMANLARI Amazon Havzası Güneydoğu Asya Adaları Kongo Havzası

MUSON ORMANLARI Muson iklim bölgesinde yer alırlar. mm °C Muson iklim bölgesinde yer alırlar. Bu ormanların görüldüğü yerlerde yıllık yağış miktarı genellikle 2000 mm yi geçer. Yağışların %85’i yazın görüldüğünden yaz aylarında yeşillenen bu ormanlar kışın yaprağını döker. Çok gür ormanlar olmasına karşın, tür bakımından Ekvatoral Yağmur ormanları kadar zengin değildir. Muson ormanlarının en tipik ağacı TEAK’ tır.

Muson Hindistan Çin

TEAK AĞACI

ORTA KUŞAĞIN KARIŞIK ORMANLARI Okyanusal iklim bölgelerinde görülen bu ormanlar Geniş ve İğne yapraklı ağaçlardan oluşur. Bu ormanların görüldüğü yerler her mevsim yağışlı olup yıllık yağış miktarı 1000 mm nin üzerindedir. Ekvatoral Yağmur ve Muson Ormanı’na göre daha cılız olur. mm °C

ORTA KUŞAĞIN KARIŞIK ORMANLARI

TAYGA ORMANLARI Serin-Nemli Karasal İklim alanlarında ( 60º Kuzey Enlemi Çevresi ) görülen bu ormanlar, sıcaklığın düşük olmasından dolayı İğne Yapraklı ağaçlardan oluşur. Bu ormanların yetiştiği alanlarda yazlar yağışlı, kışlar kurak geçer. Yıllık yağış 500 mm civarındadır. mm °C

MAKİ Bodur ağaçlardan ve çalılardan; ( Zeytin, Defne, Kocayemiş, Mersin, Keçiboynuzu, Zakkum, Kermez Meşesi, Erguvan vb.) oluşan makiler, Akdeniz İklim bölgesindeki Kızılçam ormanlarının tahribi sonucunda ortaya çıkarlar. Daima yeşil yapraklı olurlar. Yaz kuraklığına dayanıklı oldukları halde soğuğa karşı dayanıklı değillerdir. mm °C

Akdeniz Havzası Kaliforniya Avustralya Kap Land Orta Şili

ÇÖL BİTKİLERİ Kum örtüleri ya da kayalıklardan oluşan bu bölgelerde yıllık yağış miktarı 200 mm nin altındadır. Çok seyrek olarak dağılmış olan kurakçıl Otlar, Çalılar ve Kaktüsler en yaygın bitki türleridir. ( Ayrıca Vahalarda, Hurma ve Palmiye ağaçlarına da rastlanır.) mm °C

SAVAN Tropikal iklim bölgelerinde görülen uzun boylu ot topluluklarıdır. Bu ot topluluğunun içinde kurakçıl nitelikte tek tek ağaçlara da rastlanır. Savanların görüldüğü yerlerde Yazlar yağışlı kışlar kurak geçer. Yıllık yağış 1500 mm civarındadır. Savanlar yaz yağışlarıyla yeşerir, kış mevsimi kurak olduğu için sararır. mm °C

BOZKIR ( Step ) Orta kuşağın yarı kurak iklim bölgelerinde görülen seyrek ve cılız ot topluluğudur. Bu otlar, köklerini derinlere indirmiş kurakçıl bitkilerdir. Yıllık yağış miktarı 250 – 400 mm civarındaki yerlerde görülür. İlkbahar yağışlarına bağlı olarak yeşeren bu otlar yaz kuraklığından dolayı sararır. mm °C

ÇAYIR Orta kuşak Karasal İkliminin yarı nemli bölgelerinde veya yüksek dağlarda görülen, yaz boyunca yeşil kalan otlardır. Steplerden daha gürdür. Yazlar serin ve nemli olduğu için otlar yeşil kalır. Dağ çayırlarına Alpin Çayırlar da denilmektedir. mm °C mm °C Dağ İklimi Nemli – Karasal İklim

TUNDRA Tundra ( Kutup altı ) iklim bölgesinde görülen soğuğa dayanıklı otsu bitki topluluğudur. Kısa ve serin yaz döneminde yeşerirler. Tundra alanlarında yıllık yağış miktarı 200-250 mm civarındadır. Sıcaklık yetersiz olduğundan ağaç görülmez. mm °C

Yağış Haritası

ETKİNLİK: Aşağıdaki yağış ve sıcaklık grafiklerini inceleyerek hangi iklime ait olduğunu bulunuz ve bitki örtüsünü belirtiniz? Akdeniz İklimidir. Yazlar sıcak ve kurak , kışlar Ilık ve bol yağışlıdır. Kızılçam ormanları ve Maki.

Aşağıdaki yağış ve sıcaklık grafiklerini inceleyerek hangi iklime ait olduğunu bulunuz ve bitki örtüsünü belirtiniz? Tropikal İklim Her mevsim sıcak geçer. Yazlar yağışlı, kışlar kuraktır. Savanlar ve Seyrek Ağaç toplulukları.

Aşağıdaki yağış ve sıcaklık grafiklerini inceleyerek hangi iklime ait olduğunu bulunuz ve bitki örtüsünü belirtiniz? Tundra İklimidir. Yazlar çok kısa ve serindir. Kışlar çok soğuk ve uzundur. En yağışlı mevsim yazdır. Yıllık yağış 250 mm civarındadır. Tundra adı verilen Otsu bitkiler ve çalılar.

Aşağıdaki yağış ve sıcaklık grafiklerini inceleyerek hangi iklime ait olduğunu bulunuz ve bitki örtüsünü belirtiniz? Okyanusal İklim Yazlar serin kışlar ılıktır. Her mevsim bol yağışlıdır. Yıllık sıcaklık farkı azdır Karışık Ormanlar

Yükselti arttıkça bitki örtüsü kuşaklarında neden değişme görülür? Geniş Yapraklı Ormanlar Karışık Ormanlar İğne Yapraklı Ormanlar Dağ Çayırları

ÖSS SORULARI

2001 ÖSS 61. SORU Türkiye’de ki doğal bitki örtüsünü gösteren bir haritadan, aşağıdakilerden hangisiyle ilgili bilgi edinilebilir? A) Nüfus yoğunluğuyla B) Hayvancılıkta uygulanan yöntemlerle C) Akarsu havzalarının genişliğiyle D) İklim tipleriyle E) Ulaşım olanaklarıyla

2003 ÖSS 68. SORU Belirli bir bölgede yıl boyunca sıcaklık yüksek, sıcaklık farkı az, bulutluluk ve nem oranı fazladır. Bu bilgilere dayanarak, bu bölgeyle ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Bitki örtüsü gürdür B) Ortalama yükseltisi fazladır C) Kimyasal çözünme görülür D) Akarsu debileri yüksektir E) Yıllık ortalama yağış miktarı fazladır

2004 ÖSS 70. SORU Bir ülkede yer alan X ve Y yörelerinde ormanların bir bölümü yangın nedeniyle tahrip olmuştur. Bu alanlar kendi haline bırakıldığında, X yöresinde orman bir süre sonra kendini yenilemiş, Y yöresinde ise yenileyememiş ve ağaçlandırma yapılması gerekmiştir. Buna göre, X ve Y yöreleri için aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur? A) X yöresinde nem oranı Y yöresindekinden fazladır. B) X ve Y yörelerinin enlemleri farklıdır. C) Y yöresinde akarsu ağı X yöresindekinden daha sıktır. D) Y yöresinin ortalama yükseltisi X yöresindekinden fazladır. E) X yöresinin yüzölçümü Y yöresininkinden büyüktür.

2006 ÖSS SOSYAL-1 TESTİ S14. X bölgesinin doğal bitki örtüsü maki, Y bölgesinin doğal bitki örtüsü bozkırdır. Bu durum, X ve Y bölgelerinin aşağıdakilerin hangisi bakımından farklı olmasına bağlanabilir? A) Düzlük alanların oranı B) Toprak türü C) Uygulanan tarım yöntemleri D) Yapılan hayvancılık türü E) İklim tipi