HASTANE ENFEKSİYONU TÜRLERİ

HASTANE ENFEKSİYONLARI Genellikle hastaneye yattıktan 48-72 saat sonra ve taburcu olduktan sonra ilk 10 gün içerisinde oluşurlar.

Üriner sistem enfeksiyonları Cerrahi alan enfeksiyonları Dolaşım sistemi enfeksiyonları Solunum sistemi enfeksiyonları Diğer (kemik eklem doku enf vb.)

ÜRİNER SİSTEM ENFEKSİYONLARI

Üriner Kateter Endikasyonları Üriner sistem anatomisini bozan cerrahi girişimler Mesane disfonksiyonu Yoğun bakım gerektiren hastalarda idrar çıkışının ölçülmesi Terminal dönemdeki idrar inkontinansı olan hastalarda palyatif bakım Mesane içi ilaç uygulamaları Mesanenin tanı amaçlı doldurulması

ÜRİNER KATETERE ALTERNATİF YÖNTEMLER Eksternal Kateterler(prezervatif sondalar) Temiz Aralıklı Kateterizasyon Suprapubik Kateterler Hasta Bezleri

İDRAR KATATERİ TAKILIRKEN El hijyeni sağlanmalı; Steril eldiven giyilmeli; Steril örtü kullanılmalı; (Eğer hazır katater seti kullanılmıyorsa mutlaka işlem iki kişi ile uygulanmalıdır.) Katajel kullanılmalı Hastaya ve uygulamaya özel olarak en uygun çaptaki katater seçilmelidir. (Bayanlar için 12-14;Erkekler için 14-16)

KORUNMA

Sadece Endikasyonu Varsa Kateter Takılmalıdır. Uygulama Yapan Kişi Kateter Takma Tekniği ve Bakımı Konusunda Eğitimli Olmalıdır. Kateter Aseptik Teknikle ve Steril Malzeme kullanılarak Takılmalı ve Uygun Şekilde Sabitlenmelidir. Kesintisiz İdrar Akımı Sağlanmalıdır Tıkanma Olmadıkça Yıkama Yapılmamalıdır. Örnek almak İçin Kapalı Drenaj Sisteminin Bütünlüğü Bozulmamalıdır.

ÜRİNER KATETER BAKIMI Meatusta kir birikimi varsa su ve sabunla temizlenmeli Hasta banyo yapabilir ancak öncesinde torba boşaltılmalı ve bağlantılarının kapalı olduğu kontrol edilmeli, Hasta transferi sırasında torba boşaltılmış ve bağlantıları kapalı olmalı, İdrar torbaları hasar görmedikçe veya kataterden ayrılıp temizliği bozulmadıkça değiştirilmemelidir.

ÜRİNER KATATER DEĞİŞİMİ VE ÇIKARILMASI Sabit aralıklarla değişim uygun değildir;hastaya göre karar verilmelidir. Yıkama ile giderilemeyen tıkanıklık durumunda değiştirilmelidir. Hastanın katater endikasyonu ortadan kalkar kalkmaz katater çıkarılmalıdır.

CERRAHİ ALAN ENFEKSİYONLARI

Preoperatif Dönem İnsizyon bölgesindeki kıllar ameliyat açısından bir olumsuzluk yaratmadığı sürece temizlenmemelidir Kılların temizlenmesi gerekiyorsa bu işlem ameliyat öncesinde (ameliyat gününde) yapılmalı ve kıllar elektrikli aletler kullanılarak kesilmelidir

Preoperatif Dönem Hastalar ameliyattan bir önceki gece antiseptikli bir solüsyonla banyo yapmalı veya duş alması tercih edilmeli ÖNERİ…..

Preoperatif Dönem Cilt hazırlığı için uygun bir antiseptik ajan (%10’luk povidon iyot, %4’lük klorheksidin glukonat, %60-95 etil alkol, veya %50-91 izopropil alkol) kullanılmalı Preoperatif cilt hazırlığında kullanılan antiseptik ajan insizyon yapılacak alanın ortasından perifere doğru konsantrik daireler halinde uygulanmalıdır.

Preoperatif Dönem Cerrahi personel, bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığına ait belirti ve bulguları olduğunda (akıntılı cilt lezyonu, vb.) bu durumu amirlerine haber vermeleri konusunda eğitilmeli ve bu şekilde davranmaya özendirilmelidir.

İntraoperatif Dönem Cerrahi Yara Sınıflaması’na göre “Kontamine” veya “Kirli-İnfekte” sınıfına giren ameliyatlardan (gazlı gangren dahil) ve Hepatit B, Hepatit C veya HIV ile infekte hastaların ameliyatlarından sonra ameliyathanede diğer ameliyatlardakinden farklı özel bir temizlik yapılmamalı, ameliyat odası veya ameliyathane kapatılmamalıdır.

İntraoperatif Dönem İnfeksiyon kontrolü için ameliyathanenin veya ameliyat odalarının girişine yapışkan paspaslar veya kumaş örtüler konulmamalıdır CAİ’lerin önlenmesi için galoş giyilmesine gerek yoktur. Ameliyathanede rutin ortam kültürleri alınmasına gerek yoktur

İntraoperatif Dönem İntravasküler aletlerin (örneğin, santral venöz kateter), spinal ve epidural anestezi kataterlerinin yerleştirilmesi veya intravenöz ilaçların hazırlanması ve uygulanması sırasında asepsi-antisepsi prensiplerine uyulmalıdır. Steril malzemelerin paketleri/bohçaları kullanımdan hemen önce açılmalı ve kullanım öncesinde paket/bohça üzerindeki maruziyet indikatörü ve paket/bohça içindeki integratör veya çok parametreli indikatör kontrol edilmelidir. Sterilitesi, konusunda şüpheye düşülen malzemeler kullanılmamalıdır.

Postoperatif Yara Bakımı Primer olarak kapatılmış bir insizyon ameliyat sonrasında 24-48 saat süreyle steril bir örtü ile kapalı tutulmalıdır. Pansumandan ve yara ile her türlü temastan önce ve sonra el hijyeni sağlanmalıdır.

Postoperatif Yara Bakımı Pansuman değiştirilirken steril teknik kullanılmalıdır Hasta ve ailesi doğru insizyon bakımı, CAİ semptomları ve bu semptomların bildirilmesinin gerekliliği konusunda eğitilmelidir

Alt Solunum Yolu Enfeksiyonları Pnömoni

Pnömoni Risk Faktörleri Sağlık personelinin elleri aracılığı ile bulaş Trakeal aspirasyon Ventilatör devresi veya endotrakeal tüpün manipülasyonu Kontamine olmuş cihaz/malzemelerin kullanımı Nebulizatör Endotrakeal tüp Bronkoskop Ventilatör devresi Aspirasyon sıvısı veya nemlendirici Aspirasyon kateteri

Pnömoninin Önlenmesi-Öneriler Gözle görülebilir kirlenme veya mekanik fonksiyon bozukluğu olmadığı sürece solunum devrelerinin belirli aralıklara değiştirilmesine gerek yoktur. Solunum devrelerinde biriken sıvı periyodik olarak boşaltılmalı, bu işlem sırasında eldiven giyilmeli ve sıvının hastaya geri kaçmamasına dikkat edilmelidir.

Pnömoninin Önlenmesi Nemlendirici kaplarda (humidifier)ve Oksijen flowmetre kaplarında mutlaka steril su kullanılmalıdır. Bu amaçla steril olmayan su, serum fizyolojik veya steril olmayan distile su kullanılması uygun değildir. Nemlendirici kaplar (humidifier) ve Oksijen flowmetre kaplarında sıvı azaldıkça üzerine ekleme yapılmamalı, kaplar temizlenip dezenfekte edildikten sonra kuruması beklenmeli, kuruduktan sonra tekrar steril su konulmalıdır.

Pnömoninin Önlenmesi Yeni bir hasta için bir önceki hastadan kalan nemlendirici kabı (humidifier) kesinlikle kullanılmamalı, her yeni hasta için temiz ve dezenfekte edilmiş bir nemlendirici kabı kullanılmalıdır. Nemlendirici filtreler mekanik fonksiyon bozukluğu gelişmediği veya gözle görülebilir kirlenme olmadığı sürece rutin olarak değiştirilmemelidir.

Pnömoninin Önlenmesi Nazal oksijen kanülleri ve maskeleri, fonksiyon bozukluğu veya gözle görülebilir kirlenme durumunda değiştirilmelidir. Nazal oksijen kanülleri ve maskeleri her hasta için değiştirilmelidir.

Pnömoninin Önlenmesi Yüksek infeksiyon riski nedeniyle buhar makinalarının kullanımından kaçınılmalıdır. (Kullanımı zorunlu ise mutlaka steril su veya steril distile su ile doldurulmalı, su azaldıkça üzerine ekleme yapılmamalı, buhar makinasının haznesi temizlenip dezenfekte edildikten ve kuruması beklendikten sonra tekrar steril su ile doldurulmalıdır.) Buhar makinasının içindeki sıvı azalmamış olsa bile her gün en az bir kez temizlenip dezenfekte edilmelidir. Ambular her kullanım sonrasında temizlenip dezenfekte edilmelidir.

Hastanın Solunum Sekresyonlarını Aspire Etmesini Önlemek İçin Yapılması Gerekenler Aspirasyon pnömonisi gelişme riski yüksek olan hastalar (mekanik ventilatöre bağlı ve/veya entübe hastalar gibi) bir kontrendikasyon bulunmadığı sürece 30-45o açıyla yatırılmalıdır. Beslenmeye başlanmadan beslenme tüpünün yerleşiminin doğru olup olmadığı kontrol edilmeli, bu konuda şüphe var ise tüpün yerinde olduğu doğrulanmadan beslenmeye başlanmamalıdır. Ağız hijyenine özen gösterilmelidir.

Damar İçi Katater Enfeksiyonları

Damar İçi Kataterlerin(DİK) Sınıflaması Periferik venöz kataterler Santral venöz kataterler Pulmoner kataterler Periferik arter kataterleri

Şekil 1. Mikroorganizmaların, damar içi kateterlere giriş yerleri.

KATATER (DİK) UYGULAMALARI VE HASTANE ENFEKSİYONU LOKAL ENFEKSİYONLAR (tünel inf. vb.) SİSTEMİK ENFEKSİYONLAR (bakteremi,fungemi) METASTATİK ENFEKSİYONLAR (infektif endokardit, septik artrit)

Kateter Yeri Enfeksiyonu

Alkol Bazlı El Antiseptiği kullanılmalıdır. Kateter giriş yeri muayenesi Kateter takılması Kateter çıkartılması Pansuman öncesi Pansuman sonrası Eller Yıkanmalı veya Alkol Bazlı El Antiseptiği kullanılmalıdır.

Bariyer Önlemleri Arteriyel veya santral DİK’ler takılırken steril eldiven-önlük-steril örtü kullanılmalı ve steril çalışılmalıdır.

Pansuman ve Bakım

Kateter Giriş Yeri Örtüleri Kateter giriş yerinin örtülmesi için steril gazlı bez veya steril, şeffaf, yarı geçirgen örtüler kullanılmalıdır. Arteriyel kateter giriş yerlerinde steril gazlı bez tercih edilmelidir. Hasta fazla terliyor ise veya kateter giriş yerinden kanama veya sızdırma var ise, gazlı bez örtüler, şeffaf örtülere tercih edilmelidir.

Pansuman ve Bakım Steril transparan örtü kullanılıyor ise 7 günde, steril gazlı bez kullanılıyor ise 2 günde bir pansuman değiştirilmelidir. Pansuman, Katater çıkarılır veya değiştirilirken, pansumanın bütünlüğü bozulmuş, ıslanmış yada kirlenmiş ise değiştirilmelidir.Çok sık terleyen hastalarda daha sık pansuman değiştirilmesi önerilir. Kateter bölgesi her gün kontrol edilmelidir

Kateter Değiştirilmesi PVK erişkinlerde 72-96 saatten daha sık aralıklarla değiştirilmemelidir Acil şartlarda takılan PVK  48 saat içinde değiştirilmelidir Çocuklarda inflamasyon belirtisi yoksa değiştirmeden kalabilir SVK,Pulmoner arter kataterleri,umblikal kataterler klinik endikasyon olmadıkça rutin değiştirmek gereksizdir Periferik arteryel kataterlerde sadece transduserler ve yıkama cihazı 72 saatte bir değiştirilmelidir.

Damar İçi Kateterlerin Seçimi ve Değiştirilmesi Kateter giriş yerinde pürülan materyal (infeksiyon göstergesi) görülen her tür DİK en kısa süre içinde değiştirilmeli Kateter ilişkili kan dolaşımı infeksiyonundan şüphelenilen her hastada DİK değiştirilmeli

SETLERİN DEĞİŞTİRİLMESİ Klinik olarak gerekmedikçe setler 72 saatten önce değiştirilmemelidir Lipit emülsiyonları ve kan ürünleri için kullanılan setler 24 saat içerisinde değiştirilmelidir. Propofol infüzyonu için kullanılan setler,üretici firma önerileri de dikkate alınarak 6-12 saatte bir değiştirilmelidir. Kan, kan ürünleri setleri her kullanımda değiştirilmeli, bir setle en fazla 2 ünite verilmelidir (öneri)

İNFÜZYON SIVILARININ DEĞİŞTİRİLMESİ Sıvıların asılı kalma süresi için bir kısıtlama yoktur. Lipit içeren TPN solüsyonlarının 24 saat içerisinde , Lipit emülsiyonlarının 12 saat içerisinde, Kan ve kan ürünlerinin 4 saat içerisinde infüzyonları tamamlanmalıdır. Transdüser her değiştiğinde yıkama solüsyonuda (72 saatte) değiştirilmelidir.

Öneriler-1 Kullanılmayan bütün üçlü musluklar kapalı tutulmalıdır. Kataterin takıldığı ve pansumanın değiştirildiği tarih ve yapan kişinin parafı kayıt altına alınmalıdır. Katater giriş bölgesi düzenli olarak kontrol edilmelidir.(Transparan örtü kullanılan hastalarda kontrol amacı ile katater giriş bölgesine bakılmalı, gazlı bez kullanılan hastalarda bu bölgenin bütünlüğü bozulmamış ise gazlı bez üzerinden palpe edilmelidir.)

Öneriler-2 Cilt antisepsisi için %2’lik klorheksidin içeren antiseptik solusyonlar, iyodofor,tentürdiyot veya %70’lik alkol kullanılabilir. Kullanılan cilt antiseptiğinin işlem öncesi kuruması beklenmelidir. Endikasyonu ortadan kalkar kalkmaz katater çekilmelidir Multidoz flakonların kullanım öncesinde giriş diaframı %70’lik alkol ile temizlenmelidir.

Öneriler-3 Sadece damar içine sulandırılmadan direkt olarak verilmesinde sakınca olmayan ilaçlar intravenöz yolla puşe edilmelidir. Antibiyotikler kesinlikle puşe edilerek verilmemelidir. İntravenöz yolla puşe edilecek ilaç tercihen ven valflerinden veya intraketler üzerindeki kapak ya da stop-cock kullanılarak verilmelidir. Ven valfleri kullanılmadan önce mutlaka %70’lik alkol veya bir iyodofor ile temizlenmelidir.

Öneriler-4 Her parenteral solüsyon açılmadan önce son kullanım tarihi ve görüntü kontrolü yapılmalıdır. Son kullanım tarihi geçmiş olan veya bulanık olduğu görülen, içinde partikül bulunan, kabında çatlak olan veya sızdırdığı fark edilen hiçbir parenteral solüsyon kullanılmamalıdır. Parenteral ilaçlar veya katkı maddeleri için mümkün olduğunca tek dozluk ampul veya flakonlar tercih edilmelidir. Çok lümenli bir kateter kullanılıyor ise lümenlerden biri sadece parenteral beslenme için ayrılmalıdır.

Öneriler-5 Erişkinlerde PVK’ların üst ekstremite venlerine takılması önerilir. Alt ekstremiteye takılmış olan bir kateter en kısa süre içinde çıkarılarak üst ekstremiteden yeni bir kateter takılmalıdır. Çocuk hastalarda PVK’ların takılması için el, ayak sırtı veya saçlı deri kullanılabilir.