Rickettsia, Ehrlichia, Coxiella, Bartonella cinsi bakteriler Prof.Dr.Nuri Kiraz

Taksonomi Taksonominin yeniden düzenlenmesiyle Takım: Rickettsiales Aile: Rickettsiaceae Cins: Rickettsia Cins: Orienta Aile: Anaplasmataceae Cins: Ehrlichia Cins: Anaplasma Cins: Neorickettsia Cins: Cowdria Cins: Wolbachia Taksonominin yeniden düzenlenmesiyle - Bartonellaceae ailesi, Rickettsiales takımından, - Coxiella genusu, Rickettsiaceae ailesinden çıkartıldı

Rickettsiaceae Ailesi GENEL ÖZELLİKLERİ Riketsiyalar zorunlu intrasellüler, pleomorfik, küçük kokobasil Çoğu hücre dışında uzun süre canlı kalamaz Artropod vektör ile bulaşırlar Esas olarak yabani hayvanları (çoğunlukla kemirgenleri) enfekte eder

Rickets ile Rickettsia’yı karıştırmayınız! Vitamin D veya kalsiyum yetersizliği sonucu kemiklerde yumuşama

Rickettsiaceae Ailesi İnsan genellikle rastlantısal konaktır Üremek için konak ATP’sine ihtiyaç duyarlar Gram(-) hücre yapılı (Orienta’da peptidoglikan ve LPS yok) H. duvar proteinleri (OmpA ve B) humoral immünitede önemli Flajelsiz (hareketsiz) Gram boyayla iyi boyanmaz (Giemsa, Gimenez’le iyi boyanır)

Riketsiya-artropod vektör ilişkisi Riketsiyalar artropod vektörlere iyi adapte olmuşlardır Artropod konakta hastalık yok veya minimal düzeyde Artropod konak, riketsiyanın doğadaki döngüsünde önemli: - bakteri, transovaryal yolla nesilden nesile aktarılır (R. prowazekii hariç) - artropod beslenirken, bakteri yeni konaklara inoküle edilir Kenelerle bulaşan riketsiyozlar genelde sınırlı coğrafik dağılıma sahipken; bit, pire, akarlarla bulaşanlar tüm dünyada yaygındır Kene hemolenf h’de R. rickettsii

Çeşitli riketsiyal hastalıklar Grup Bakteri Hastalık Vektör Memeli rezervuar Lekeli ateş grubu R. rickettsii R. akari R. conori Diğer türler Kayalık Dağlar Lekeli Ateşi Riketsiya çiçeği Akdeniz lekeli ateşi Çeşitli coğrafik isimler Kene Akar Kemirgen, köpek Fare Kemirgen Tifus grubu R. provazekii R. typhi Epidemik (bit) tifus Brill-Zinsser hast. Endemik (fare) tifus Bit Pire İnsan Çalılık tifusu O. tsutsugamushi

Patogenez & Patoloji Rickettsiae - Isırık yerinden dolaşıma girer, adezinleriyle (Omp) endotel h’ye tutunur - Damar endotel h’lerin kendilerini fagosite etmesini uyarırlar - Hücrede fagozom içine alındıktan sonra fosfolipaz A ile fagozomu parçalar ve endotel h. sitozolüne serbestler (çoğalırlar) - Bakteri, küçük damarlarda vaskülite neden olur (deri, AC, beyin)

- Konak immün sistemden kaçış mekanizmaları: - Hücreden hücreye doğrudan yayılım - Fagozomdan kaçış - Latent evreye geçiş (R. prowazekii)

İMMUNİTE Türe/serotipe özgül humoral ve hücresel immunite gözlenir (kısmi koruyuculuk) Rölaps görülebilir (Brill-Zinsser hastalığı) KLİNİK BULGULAR Rickettsia, Orienta Ateş Baş ağrısı / kas ağrısı Deri döküntüleri (± skar) Organomegali (dalak, lenf nodu) Hastalık ağır ve ölümcül olabilir Çalılık tifusu ve riketsiya çiçeğinde ısırık yerinde skarlaşma görülür

LEKELİ ATEŞ GRUBU ( SFG ) RİKETSİYALAR Riketsiya enfeksiyonlarının en ağır formudur En yaygın patojen: R. rickettsii R. akari dışındakilerin vektörü kenelerdir En yaygın vektör Dermacentor variabilis Vektörlerde transovaryal geçiş gösterir İnsanlar rastlantısal konaktır Dermacentor variabilis

LEKELİ ATEŞ GRUBU ( SFG ) RİKETSİYALAR Keneler beslenirken bakteriyi tükrükleriyle bulaştırır Bakteriler, konakta damar endotelinde çoğalırlar (deri, iç organ) Sitoplazma ve nükleusta replike olabilirler Hücreden hücreye geçiş aktin polimerizasyonu ile olur (sitoliz ) SFG riketsiyalar izole edildikleri coğrafyaya göre isimlendirilir Marsilya hummasına (Akdeniz benekli ateşi) ülkemizde de rastlanmaktadır (Etken: R. conori; Rezervuar: kemirici ve köpek)

LEKELİ ATEŞ GRUBU ( SFG ) RİKETSİYALAR Klinik Bulgular (SFG) Bir hafta inkübasyon sonrası grip benzeri tablo ve deride döküntüler AC, kalp ve beyinde vaskülit Tedavisiz olgularda mortalite %20 Ayak tabanında makular döküntüler (erken dönem) Avuç içi ve ön kolda riketsiyal peteşial döküntüler (geç dönem)

TİFUS GRUBU (TG) RİKETSİYALAR TG riketsiyalar sadece sitoplazmada çoğalabilir Hücreyi lizise uğratarak terkederler (LEKELİ ATEŞ GRUBU SFG riketsiyalar sitoliz yapmaz) Hücre kültüründe fibroblast ları infekte etmiş R. prowazekii

TİFUS GRUBU (TG) RİKETSİYALAR Epidemik tifus (bit tifusu) Etken: R. prowazekii Doğal rezervuarı insan olan tek riketsiya Vektör: Pediculus humanus Bit, beslenirken dışkısıyla bakteriyi bulaştırır Mortalite oranı %40 Diğer riketsiyalardan farklı olarak infekte olan vektör (bit) ölür ve bakteri bit dışkısında aylarca canlı kalabilir Brill-Zinsser hast. epidemik tifusun nüksüdür (latent enfeksiyon) ve hafif seyirlidir (latensi lenf nodlarında) Hastalığın yayılmasında önemli Endemik tifus (fare tifusu) Etken: R. typhi Rezervuar: Fare, kedi Vektör: Pire Pire, beslenirken dışkısıyla bakteriyi bulaştırır Klinik tablo: Epidemik tifus ve diğer tifuslardaki gibi ateş, baş ağrısı ve döküntü

Anaplasmataceae Ailesi Ehrlichia genusu -E. chaffeensis (insan monositik erlihiyozu) Anaplasma genusu - A. (Ehrlichia) phagocytophilum (insan granulositik anaplazmoz) Neorickettsia genusu - N. (Ehrlichia) sennetsu (sennetsu ateşi) Pleomorfik, gram (-), hareketsiz, zorunlu intrasellüler bakteriler Genelde kenelerle bulaşır SFG ve TG riketsiyalardan farklı olarak lökositlere tropizm gösterir Lökositlerde fagositik veziküller içerisinde çoğalarak “morula” şeklindeki inklüzyon cisimcikleri oluştururlar Enfekte ettikleri hücrede fagozom lizozom füzyonunu engellerler Deri döküntüsü nadir

Coxiella burnetii Q ateşi (Q humması=Balkan=keçi gribi) etkeni Riketsiyalardan farkları: - çevre şartlarına daha dirençli - dış ortamda uzun süre canlı kalabilirler - deride genellikle döküntü oluşturmazlar Spor benzeri yaşam döngüsü ve iki evreli antijenik faz gösterir Faz 1 , hayvandan soyutlanan form (daha virulan) Faz 2, kültürde üretilen form (avirulan) Faz değişiklikleri LPS antijenindeki antijenik varyasyona bağlı

Coxiella burnetii Epidemiyoloji: Rezervuar: Koyun, keçi ve sığır (hayvanda asemptomatik) Bulaşma: Kurumuş idrar, dışkı, plasentadan inhalasyonla bulaşır pastörize olmamış sütle de bulaşır Kene, hayvanlar arasında bulaşmada önemli (insana kene dışkısından bulaşabilir) insandan insana bulaşma nadir Patogenez: Monosit ve makrofajlarda fagolizozomlarda çoğalır Bakteri solunum sisteminde çoğaldıktan sonra tüm vücuda yayılır

Coxiella burnetii Klinik tablo: Nonspesifik semptomlar: Ateş, halsizlik, baş/kas ağrısı (döküntü ) Akut enfeksiyon: pnömoni ve granülomatöz hepatit ile seyreder Kronik enfeksiyon: Subakut endokardit şeklinde seyreder Q ateşi Türkiye dahil olmak üzere tüm dünyada yaygın Tanı: Seroloji (IFA, EIA ile anti faz 1/2 Ab aranır), kültür (tehlikeli), PCR Korunma: Aşı: Risk grubuna faz 1 Ag içeren aşı uygulanabilir (hayvanlar için de aşı mevcut) Sütlerin pastörizasyonu

BARTONELLA TÜRLERİ Önceki ismi: Rochalimaea B. quintana : Siper ateşi, sepsis, basiller anjiyomatozis hast. B. henselae: Kedi tırmalaması hast.,sepsis,basiller anjiyomatoz B. bacilliformis: Oroya ateşi, Verruga peruana hast. etkeni Genellikle artropodlarla taşınırlar. Farklı olarak B. henselae insana evcil kedilerin ısırması/tırmalaması ile bulaşır Genellikle eritrositlere tropizm gösterir Endotel h. ile temas ettiklerinde anjiyogenezi stimüle ederler Riketsiyadan farklı olarak hücresiz (sentetik) ortamda üretilebilirler (tüm riketsiya grubu bakteriler hücre kültüründe ürerler)

(Riketsiya ve benzerleri) TANI YÖNTEMLERİ (Riketsiya ve benzerleri) MİKROSKOPİ: Kayalık Dağlar Benekli Ateşi (=RMSF) (Giemsa, Gimenez, DFA) ve Ehrlichia (Giemsa) KÜLTÜR: Riskli, zor ve pahalı (ancak bartonellozlarda uygulanabilir) SEROLOJİ: En sık kullanılan yöntemlerdir Mikro immün floresan test (MIF) Rickettsiae ve Orienta’da referans test Kompleman birleşme (CF) EIA IHA Latex aglütinasyon Western blot Weil-Felix reaksiyonu* (duyarlılığı ve özgüllüğü düşük) *Proteus vulgaris OX-19, OX-2, OX-K suşlarının kullanıldığı aglütinasyon testi. Epidemik tifus, fare tifusu ve RMSF’de + PCR, real time PCR TEDAVİ ve KORUNMA Tetrasiklinler Vektörle bulaşan etkenlere karşı önlemler İnfekte hayvan/ürün temasından kaçınılması (Q ateşi) Aşı (sadece epidemik tifus ve Q ateşinin aşısı mevcut)