Öğrt. Gör. Ahmet Cengizhan Dirican BİL 110 Bilgisayara Giriş Donanım 3 (Hardware 3) Öğrt. Gör. Ahmet Cengizhan Dirican Bilgisayar Müh. Böl.

İçerik Bilgisayarda Ses, Ses Kartı ve Hoparlörler DirectX

Bilgisayarda Ses ve Ses Kartı Ses Kartları

Ses Bileşenleri Ses kartları, analog ve dijital ses dönüşümlerini yapar. Hoparlörler, analog sinyalin fiziksel ortama aktarılmasını sağlar. Mikrofon, fiziksel ses dalgalarını analog sinyallere çevirir. Kaydetme ve yürütme yazılımı ise ses kartının dijital ses kayıt ve dinleme işlevlerinin yönetilmesini sağlar. Bu 4 temel bileşenin dışında, ses kabloları da, ses kartı ile hoparlör ve mikrofonlar arasında bağlantıların kurulmasını sağlar.

Bilgisayar Açısından Ses Kavramı Sesler, bir kaynaktan dalgalar halinde çıkar, kulaklarınız bu titreşimi hisseder ve ses duyulur. İnsan kulağı melodileri gürültüden kısıklığa doğru farklı boğuklukta algılar. Bilgisayarlar henüz insan kulağı ve beyni kadar sofistike değildir. Sesleri bilgisayarın yakalayabileceği ve yürütebileceği hale getirmek için net standartlar vardır.

Seslerin Yakalanması Ses Kartı Mikrofon Analog Sinyal Ses Dosyası Dijital Sinyal

Seslerin Yürütülmesi Ses Dosyası Dijital Sinyal Hoparlör Analog Sinyal

Ses Örnekleme Örnekleme, belirli bir ses dalgasının her bir saniyede bir dizi işlemden geçirilerek durumunun ve kalitesinin yakalanmasıdır. Örnekleme oranı saniyedeki kaç bin kez tekrarlandığıyla ölçülür. KHz: Kilohertz Ses hangi sıklıkta örneklenirse o kadar iyi kaydedilmiş olur. 8 bit (28) 256, 16 bit ise (216) 65.536 farklı karakteristiği saklar. Ayrıca sesler tek veya çift kanallı olmaktadır (mono/stereo). CD kalitesi yaygın olarak en iyi ses kalitesi kabul edilir CD: 16 Bit, 44.1 KHz, Stereo / DVD : 24 Bit, 96 KHz, Stereo Veri Boyutu = Örnek Frekansı x Örnek Derinliği x Kanal Sayısı

Kayıtlı Ses Biçimleri En eski ses saklama formatı darbe kod modülasyonudur (PCM). Telefon çağrıları için geliştirilmiştir. WAV olarak bilinen dosya formatı PCM biçimidir. Kaliteli ses düzeyine sahip, ancak büyük dosyalar halinde saklanır. Sıkıştırma veya kodlama algoritmaları gereksiz sayılabilecek sesleri göz ardı ederek boyutu küçültmeyi sağlar. Kodlayıcı ve kod çözücü (codec) yazılımlara gereksinim duyulur. En ünlü codec MP3 olarak bilinen MPEG-1 Katman 3 kodudur.

Seslerin Yürütülmesi / Dinleme Tüm Windows sürümleri “Media Player ” yazılımı ile gelir. Temel olarak tüm yürütme yazılımları WAV dosyalarını çalabilir. Ancak özel bir algoritma ile sıkıştırılmış ses dosyalarının çalınabilmesi için, ilgili codec yazılımın yüklü olması gerekir. MP3 formatı da neredeyse WAV düzeyinde standartlaşmıştır.

MIDI MIDI, kullanımın azalması sebebiyle sadece WAV veya MP3 gibi bir ses formatı olarak bilinir. Asıl olarak müzik aygıtlarının ses kartlarına bağlanması için özel bir arayüzdür (Musical Instrument Digital Interface). MID dosyasında sesler şu ana kadar gördüğümüz şekilde örneklenmez; MID sadece metin tabanlı bir dosyadır. Dosyada çalınacak nota, aygıt ve süre bilgileri tutulur. Ses kartı bu komutalara göre özel bir işlemci ile sesler üretir. Bu seslerin nasıl olacağı ses kartı üzerindeki işlemcide kodludur.

Yaygın Dosya Formatları WAV, MP3 ve MIDI formatları, ses dosyalarının çoğunluğunu oluştursa da, yüzlerce ses kayıt formatı vardır Tabloda yaygın kullanılan diğer ses formatları yer almaktadır Ad Tanım AAC Apple’ın iTunes için geliştirdiği özel format AIFF QuickTime ile yaygınlaşan Mac’e ait bir format ASX Microsoft’un streaming (web yayını) formatıdır AU Farklı platformlar arasında taşımada yaygındır OGG Vorbis firmasının açık kaynak kodlu MP3 alternatifidir RM RealMedia yazılımına ait video ve ses formatıdır WMA Windows’un kendine özgü MP3 alternatifidir

Video Dosyalarında Ses Video dosyalarının neredeyse tümü bir ses katmanı barındırır. Sıkıştırılmış ses formatlarında olduğu gibi, video dosyaları içindeki seslerin yürütülebilmesi için codec yüklü olmalıdır. Çoğu video formatı, kendisine özel bir ses kodlaması tanımlar. Bazı videolar ise standart ses formatlarını kullanır. Bu dosyalarda eğer uygun video codec yok ise yürütme programında açtığınızda sadece ses duyurulur, görüntü ise gelmez.

Ses Kartı Ses kartlarının öncelikli olarak ele alınan 4 özelliği vardır İşlemci yetenekleri (MIDI işlemcisi ve diğer dönüştürücüler) Hoparlör desteği Kayıt kalitesi özellikleri Bağlayıcı türleri Ses kartları bir PCI genişleme kartı olabileceği gibi, anakart üzerine yerleşik olarak da gelebilir (onboard). Yerleşik ses kartlarının kullanımı günümüzde daha yaygındır.

Hoparlörler Stereo hoparlörler, bilgisayar dünyasında göreceğiniz en eski ve halen geçerli olan standart teknolojidir. Biri sağda biri solda olmak üzere iki kolon vardır ve ses kartına tek bir bağlayıcı ile bağlanırlar. Üç boyutlu sesin bilgisayar dünyasına çıkışı ile birçok sayıda hoparlör standardı yaratılmıştır. 2.1 hoparlör sistemi, bir çift standart stereo kolon ve 1 adet subwoofer birleşiminden ibarettir. 2.1 hoparlörler de tek bağlayıcı kullanır.

Gelişmiş Hoparlörler Dolby digital ses standardı, beş kanallı sesi desteklemek için tasarlanmıştır (ön-sol, ön-sağ, ön-orta, arka-sol, arka-sağ). Beş kanalın haricinde 1 tane de subwoofer destekler. DTS (Digital Theatre Systems) de alternatif bir 5.1 ses sistemi olup, dolby digital standartlarını da desteklemektedir. Birçok ses kartı özel S/PDIF (Sony/Philips digital interface) bağlayıcısı ile birlikte gelmektedir . S/PDIF, 5.1 hoparlör sisteminin doğrudan bağlanmasını sağlar. Dolby digital ses standardı, beş kanallı sesi desteklemek için tasarlanmıştır. Beş kanalın haricinde 1 tane de subwoofer destekler ve genelde 5.1 veya 5+1 ses sistemleri olarak bilinirler. DTS’de alternatif bir 5.1 ses sistemi olup, dolby digital standartlarını da desteklemektedir. Birçok ses kartı özel S/PDIF bağlayıcısı ile birlikte gelmektedir. 5.1 hoparlör sisteminin doğrudan bağlanmasını sağlayan S/PDIF’i kullanmak bir sürü kabloyu ayrı ayrı fişlere bağlamaktan çok daha kolaydır.

DirectX

DirectX Eskiden uygulamalar işlemler için donanıma direkt erişirlerdi. Yeterince iyi olmayan yazılımlar sistem çökmelerine sebep oluyordu Bunu engellemek için Microsoft DirectX API’sini çıkarttı. Amacı özellikle grafik uygulamalarında donanıma olan erişimleri doğru şekilde yönetmek ve kolaylaştırmaktır. Grafiklerin dışında ses, ağ bağlantıları ve giriş aygıtları gibi çok geniş bir donanım yelpazesini destekler. DirectX sadece Windows içindir. Unix ortamlar için DirectX alternatifi OpenGL’dir ve hem Windows hem de Mac sürümleri bulunmaktadır.

DirectX Tanılama Aracı Bugün neredeye tüm oyunlar DirectX'e ihtiyaç duyar ve tüm ekran kartlarının DirectX'i destekleyen sürücüleri vardır DirectX her sistemdeki yüklü ve çalışır durumda olmalıdır Bunu doğrulamak için DirectX tanı aracı bulunur Çalıştır : dxdiag Bu ekrandan bir çok özelliği test edebilirsiniz Bugün neredeye tüm oyunlar DirectX'e ihtiyaç duyar ve tüm ekran kartlarının DirectX'i destekleyen sürücüleri vardır. DirectX artık her sistemdeki yüklü ve çalışır durumda olmalıdır. Bunu doğrulamak için DirectX tanı aracını kullanabilirsiniz. Bu araca ulaşmak için başlat menüsünden çalıştır ekranını açın ve dxdiag yazın. DirectX tanılama aracı, donanımlarınız ve olan işletim sisteminiz hakkında da çeşitli bilgiler verecektir. Ancak daha önemlisi bu ekrandan bir çok özelliği test edebilir ve sorunlu ekran görüntü birimleri hakkında bilgi alabilirsiniz.