PARA TEORİSİ Para ve Ödemeler Sistemi 2. Ünite Merhaba sevgili arkadaşlar, Bu ünitede; Finansal sistemin önemi ve yapısı, finansal piyasalar ve türleri, finansal aracılık ve türleri, finansal aracıların işlevleri ve finansal araçlar konuları üzerinde durulacaktır. Yard.Doç.Dr. Burhan DOĞAN

Para ve Ödemeler Sistemi Bu üniteyi tamamladıktan sonra; Paranın olmadığı bir ekonomide yaşanan etkinsizliklerin nedenlerini açıklayabilecek Paranın bir ekonomik yapı içerisinde yerine getirdiği işlevlerin sağladığı kazanımları analiz edebilecek Ödemeler sisteminin önemini ve paranın tarihsel süreç içerisinde geçirdiği değişimi açıklayabilecek Ülkemizde para arzının nasıl ölçüldüğünü tanımlayabilecek bilgi ve becerileri kazanacaklardır.

Para ve Ödemeler Sistemi PARANIN TANIMI İktisatçılar parayı “satın alınan mal ve hizmetlerin bedelinin karşı tarafa aktarılmasında ya da borçların geri ödenmesinde genel kabul gören her şey” olarak tanımlamaktadırlar.

Para ve Ödemeler Sistemi Stok değişken: belirli bir zaman noktasında ölçülen ve o an var olan büyüklüğü gösteren bir değişkendir. Akım değişken: bir zaman aralığı içerisinde ölçülmektedir.

Para ve Ödemeler Sistemi Takas Ekonomisi Ekonomik birimler “para” olmadan da faaliyetlerini yürütmeye devam edebilirler. Para olmayan bir ekonomide bireyler ürettikleri mal ve hizmetleri, başka mal ve hizmetlerle doğrudan değiştireceklerdir. Bu tür bir alış verişe “takas” denilmektedir.

Para ve Ödemeler Sistemi Takas ekonomisinin etkin bir şekilde işlememesinin ardından dört temel sebep yer almaktadır. Birincisi, alıcı veya satıcı ticareti gerçekleştireceği ticaret ortağını bulmak için zaman ve çaba harcayacaktır. Takas ekonomisi koşullarında yaşanan etkinsizliğin ikinci kaynağı ise her bir malın birçok fiyatı olmasından kaynaklanmaktadır. Takas ekonomisinin etkin işlememesinin üçüncü sebebi fiyatların standartlaştırılmasının mümkün olmamasından kaynaklanmıştır.

Para ve Ödemeler Sistemi PARANIN İŞLEVLERİ Değişim aracı olma Hesap birimi olma Değer muhafaza aracı olma

Para ve Ödemeler Sistemi DEĞİŞİM ARACI OLMA Standart olmalıdır Genel kabul görüyor olmalıdır Bölünebilir olmalıdır Taşıması kolay olmalıdır Dayanıklı olmalıdır Kolay taklit edilememelidir.

Para ve Ödemeler Sistemi Hesap Birimi Olma

Para ve Ödemeler Sistemi Değer Muhafaza Aracı Olma

Para ve Ödemeler Sistemi ÖDEMELER SİSTEMİNİN GELİŞİMİ Bir ekonomide alışveriş işlemlerinin yürütülme yöntemine “ödemeler sistemi” denilmektedir. Tarih boyunca, farklı coğrafyalarda pek çok farklı nesne değişim aracı olarak işlev görerek para olarak kabul edilmiştir. Örneğin, Çin’de bir dönem değişim aracı olarak “ipek” kullanılırken, Kuzey Amerika’da “deniz kabukları”, Afrika “deniz salyangozu kabukları” eski Mezopotamya’da ise “tahıl” bu işlevi görmüştür

Para ve Ödemeler Sistemi Mal Para Mal para, ekonomik birimlerin tamamı tarafından değerli kabul edilen bir varlığın değişim aracı olarak işlev görmeye başlamasıdır. İlk çağlardan başlayarak, birkaç yüzyıl öncesine kadar, mal para bir değişim aracı olarak işlev görmüştür.

Para ve Ödemeler Sistemi Madeni Para: tarihte ilk madeni paranın M.Ö. 100’lü yıllarda Çin’de ve M.Ö. 700’lü yıllarda Yunanistan’da kullanıldığı bilinmektedir. Kâğıt Paranın Temelleri: Kağıt para ilk olarak 11. yüzyılda Çin’de ardından 16. ve 18. yüzyıllar arasında Avrupa’da kullanılmıştır. Değerleri madenlerin aksine mal olarak bir değeri bulunmayan, ancak mal ve hizmetlerin satın alınmasında bir değer ifade eden nesnelere “itibari para” denilmektedir.

Para ve Ödemeler Sistemi Çek Çek, bankanızdaki paranızın tamamının veya bir bölümünün banka tarafından lehtar veya hamil olarak isimlendirilen karşı tarafa ödenmesini emreden kıymetli bir evraktır. ATM EFT DEBİT KART

Para ve Ödemeler Sistemi ULUSAL PARA KULLANIMININ ALTERNATİFLERİ Merkez bankalarının ihraç edip piyasaya sürdüğü “itibari paralar” birçok ülkede ulusal para birimi olarak işlevlerini yerine getirmektedir. Ancak, özellikle yüksek ve kronik enflasyon dönemlerinde ulusal paranın başta “değer muhafaza aracı olma” işlevi olmak üzere işlevlerini yerine getiremediği örnekler de vardır. Dolarizasyon Dolarizasyon bir ülkede yaşayanların başka bir ülke parasını değişim aracı ve hesap birimi olarak kullanmasıdır.

Para ve Ödemeler Sistemi Para Kurulu: ulusal paranın değerinin seçilen yabancı para biriminin değerine sabitleyerek para yaratan bir parasal kuruluştur. Para kurulunun en belirgin özelliği, merkez bankasının döviz rezervi kadar sisteme yerli para arz etmesidir. Parasal Birlik Parasal birlik, iki ya da daha fazla ülkenin kendi ulusal para birimlerini kullanmayı bırakıp aynı para birimini kullanmasıdır. Parasal birlik genellikle beş adımdan oluşan bir sürecin sonunda hayata geçer. Buna göre öncelikle döviz kurlarında birlik sağlanması, ortak bir fon mekanizmasının işletilmesi, ekonomi politikalarının eşgüdümünün sağlanması ve ortak rezerv yönetimini gerçekleştirip ortak para politikasını yürütecek tek bir merkez bankasının faaliyete geçmesi gerekmektedir.

Para ve Ödemeler Sistemi PARA MİKTARININ ÖLÇÜLMESİ

Para ve Ödemeler Sistemi Parasal Büyüklükler Aralık 2011 (milyon TL) M1 = Dolaşımdaki Para 50.3 + Vadesiz Mevduatlar (TL) 62.1 + Vadesiz Mevduatlar (YP) 31.7 Toplam M1 144.1 M2 = M1 + Vadeli Mevduatlar (TL) 359.4 + Vadeli Mevduatlar (YP) 158.3 Toplam M2 661.9 M3 = M2 + Repo 48 + Para Piyasası Fonları (B tipi likit fonlar) 21 + İhraç Edilen Menkul Kıymetler 10.4 Toplam M3 698.2

Para ve Ödemeler Sistemi Para ile Enflasyon İlişkisine İlk Bakış: Paranın Miktar Teorisi Para ile enflasyon oranı arasındaki ilişkiyi ortaya koymaya çalışan ilk teorilerden birisi paranın miktar teorisidir. 20. yüzyılın başlarında Amerikalı ekonomi profesörü Irving Fischer para arzı ile enflasyon arasındaki ilişkiyi açıklığa kavuşturmak için paranın miktar teorisini geliştirmiştir.

SORULAR 1) Aşağıdaki ifadelerden hangisi para ile gelir arasındaki farkı göstermektedir? Para akım, gelir ise stok değişkendir. Para stok, gelir ise akım değişkendir. Para ile gelir arasında bir fark yoktur; her ikisi de akım değişkendir. Para ile gelir arasında bir fark yoktur; her ikisi de stok değişkendir. Para, geliri kapsayan bir varlıktır.

SORULAR 2) Aşağıdaki varlıkları likidite düzeylerine göre likiditesi yüksek olandan düşük olana doğru sıralarsak, hangi şık doğrudur?   tahvil, konut, para para, tahvil, konut para, konut, tahvil ev, tahvil, para ev, para, tahvil

SORULAR 3) Aşağıdakilerden hangisi 100 malın satıldığı bir takas ekonomisinde mevcut olan fiyat sayısını göstermektedir?   1,000 4,950 10,000 5,961 6,720

SORULAR 4) Aşağıdaki ifadelerden hangisi ekonomik birimlerin ev tutmanın avantajlarına sahip olmak yerine para tuttuklarını gösteren doğru bir ifadedir?   Para, likiditesi en yüksek varlıktır. Para, servetin korunduğu tek varlıktır. Paranın değeri, diğer varlıkların değerinden daha hızlı artar. Para, piyasa ekonomisinde vergi avantajı sağlar. Para, getirisi en yüksek olan varlıktır.

SORULAR 5) Aşağıdakilerden hangisi TCMB’nin yaptığı M3 para arzı tanımı içerisinde yer alan bir değişken değildir?   B tipi likit fon Vadeli mevduatlar Vadesiz mevduatlar Repo A tipi likit fon

SORULAR 6) Aşağıdaki ifadelerden hangisi ödemeler sisteminin zaman içerisindeki değişimini göstermektedir?   Takas, kıymetli mal para, kağıt para, çek, elektronik fon transferi Takas, kıymetli mal para, çek, kağıt para, elektronik fon transferi Takas, çek, kağıt para, kıymetli mal para, elektronik fon transferi Takas, çek, kağıt para, elektronik fon transferi Takas, kağıt para, çek, elektronik fon transferi

SORULAR 7) Aşağıdakilerden hangisi itibari para ile ilgili doğru bir ifadedir?   İtibari para, para olarak kullanılmadığında bir değeri yoktur. İtibari paranın birçok gelişmiş ülkedeki kullanımı yasadışıdır. İtibari para, kıymetli metalların bir türüdür. İtibari para, üzerinde yazan değerden daha düşük miktarda işlem yapılan bir paradır. İtibari para, değer muhafaza aracı olma işlevine sahip değildir.

SORULAR 8) Aşağıdaki ifadelerden hangisi para kullanımı ile ekonomik etkinliğin artması arasındaki ilişkiyi en doğru şekilde açıklamaktadır?   Para, ekonomik etkinliği artırmaktadır, çünkü üretimi bir maliyet yaratmamaktadır. Para, ekonomik etkinliği artırmaktadır, çünkü uzmanlaşmayı azaltır. Para, ekonomik etkinliği artırmaktadır, çünkü işlem maliyetlerini azaltır. Para, ekonomik etkinliği artırmaktadır, çünkü likiditesi çok düşüktür. Paranın ekonomik etkinlik üzerinde bir etkisi yoktur.

SORULAR 9) Aşağıdaki ifadelerden hangisi M2 para arzı tanımıyla ilgili doğru bir ifadedir?   M2’nin toplam değeri, M1’in toplam değerinden düşüktür. M2’nin toplam değeri, M1’in beş katı kadardır. M2’yi oluşturan değişkenler vadesiz mevduatlar ve paradır. M2’yi oluşturan değişkenler repo ve B tipi likit fondur. M2’nin değeri, M3’ün toplam değerinden daha büyüktür.

SORULAR 10) Paranın miktar kuramına göre enflasyonu %2 düzeyinde tutmak isteyen bir merkez bankası, ekonomik büyümenin %2.5 olmasını bekliyorsa para arzını ne kadar artırmalıdır? % 0.5 % 1.25 % 4.5 % 5 % 6.5