BELLEK VE BELLEK SÜREÇLERİ Belleğin tanımı ve türleri: Bellek (hafıza): Yaşam boyunca öğrenilen bilgilerin, davranış ve kalıpların, anıların, depolanıp saklanması ve hatırlanmasıdır. Bu süreç yaşam boyu devam eder. www.ismailbilgin.com 4

İnsan zihni bilgiyi alır, işler, biçim ve içeriğini değiştirir, depolar, gerektiği zaman geri getirir ve tepkiler üretir. Bir başka söylemle, süreç bilgiyi bir araya getirir, kodlar, bilgiyi korur ya da depolar ve gerektiği zaman geri getirir. www.ismailbilgin.com 4

1. BELLEK TÜRLERİ a. Duyusal kayıt (Duyum Belleği) Bilgiyi işleme kuramına göre üç tür bellek vardır. a. Duyusal kayıt (Duyum Belleği) b. Kısa süreli bellek / İşleyen Bellek c. Uzun süreli bellek www.ismailbilgin.com

Bellek Türleri Duyusal Bellek (Duyusal Kayıt): Çevreden alınan bilginin /her türlü mesajın (ses, görüntü, koku vb) işleme sistemine girmeden önce kısa bir süre tutulduğu bilgi deposudur. Kapasitesi Sınırsız www.ismailbilgin.com

DUYUM BELLEĞİ Bilgiyi işlemenin ilk aşaması duyusal kayıttır. Bu aşamada, çevredeki uyarıcılar duyu organları yoluyla sinirleri uyarır. Uyarıcılar ve izleri kısa süre duyu organlarında kalır. Buna duyusal kayıt denir. www.ismailbilgin.com

DUYUM BELLEĞİ Depolama Süresi Çok kısa sürelidir. 0,5 ile 1 saniye arasında değişebiliyor. Depolama Şekli Çevreden alınan uyarıcıların birebir kopyasıdır www.ismailbilgin.com

DUYUM BELLEĞİ Anlamlı hale getirilmek istenen bilgi, işleme sistemi olan kısa süreli belleğe (işleyen bellek) aktarılır. Bu aktarma işlemini sağlayan mekanizma “dikkattir”. www.ismailbilgin.com

Bir gazetenin hızla sayfalarını gözden geçirdiğimizde Örnek: Bir gazetenin hızla sayfalarını gözden geçirdiğimizde yazılar zihnimizde izler bırakır. Bu Durum Aşağıdakilerden hangisine örnektir. A.Uzun Süreli Bellek B.Kısa Süreli Bellek C.Belleğin Güçlendirilmesi D.Belleğin Temel işlemleri E.Duyum Belleği www.ismailbilgin.com

DOĞRU CEVAP (E) Duyum Belleği www.ismailbilgin.com

b. Kısa Süreli Bellek / İşleyen Bellek Duyusal kayıttan dikkat ve algı süreçleri sonunda ayrılan bilgi, sistemin ikinci öğesi olan kısa süreli belleğe geçer. Kısa süreli belleğin hem bilgi tutma süresi, hem de kapasitesi sınırlıdır. Bilgileri tutma süresi 20-30 sn den kısa olan bellektir. www.ismailbilgin.com 8

Kısa Süreli Bellek (İşleyen Bellek): Kısa süreli bellekte bilinçli olarak bilginin farkına varılır ve bilgi anlamlı şekle dönüştürülür. Kapasitesi: Bu bellek sınırsız olmayıp belli bir sınırı vardır. Genel kabul görüşe göre kısa süreli belleğin sınırı “7” birimdir. Depolama Şekli: Ağırlıklı olarak bilgiler görsel ve işitsel olarak depolanır. www.ismailbilgin.com

c. Uzun Süreli Bellek Bilgiyi işleme modelinde bilgiyi, özellikle iyi öğrenilmiş bilgiyi, uzun süre saklayan kısımdır. Uzun süreli bellekte bilgiyi, istediğimiz uzunlukta ve miktarda depolar ve asla unutmayız. Uzun süreli bellekte bilgiler kaybolmaz, ancak bilgi, uygun biçimde kodlanmamış ve uygun yere yerleştirilmemişse, geri getirmede zorluklarla karşılaşılır. Bilgileri saklama süresi 30 sn den başlayarak yaşam boyu sürebilir. www.ismailbilgin.com 9

UZUN SÜRELİ BELLEK Depolama Şekli: ANISAL BELLEK İŞLEMSEL BELLEK Yaşamımız süresince başımızdan geçen olaylar, şakalar, dedikodular, kısaca kişisel yaşantılar burada depolanır. İŞLEMSEL BELLEK Herhangi bir şeyin nasıl yapılacağı ile ilgili bilgiler ve işlemler depolanır. ANLAMSAL BELLEK Konu alanlarının kavramları, olguları, genellemeleri, kuralları depolanır. www.ismailbilgin.com

BİLGİ İŞLEME KURAMI MODELİ YÜRÜTÜCÜ KONTROL BEKLENTİLER V E R İ C L ÇIKTI Ç E V R Tepki Süreci ZİHİNSEL TEKRAR Dikkat ve Seçici Algı D U Y S A L KAYIT Kısa Süreli Bellek (İşleyen Bellek) A L I C R (Duyu Organları) Uzun Süreli Bellek Uyarıcılar Zihinsel tekrar Kodlama Uyarıcılar, (Fiziksel Girdiler) Hatırlama www.ismailbilgin.com 4

BELLEĞİN TEMEL İŞLEVLERİ Kodlama: Bilgiyi belleğe işlenebilir duruma dönüştürme. Saklama: Kodlanan bilginin depolanmasıdır. www.ismailbilgin.com

Bellek destekleyici ipuçları Geri Getirme Ve Unutma Yürütücü Biliş 2. BİLİŞSEL SÜREÇLER Dikkat Algı Açık Ve Örtük Tekrar Kodlama Etkinlik Örgütleme Eklemleme Bellek destekleyici ipuçları Geri Getirme Ve Unutma Yürütücü Biliş www.ismailbilgin.com

DİKKAT Öğrenme, dikkat etme süreciyle başlar. Uyarıcı ya da uyarıcılara tepkiye yönelmedir. Hangi bilginin kısa süreli belleğe geçip geçmeyeceğini belirler. Bilgiyi işleme süreci dikkat ile başlar. www.ismailbilgin.com 12

ALGI Duyusal bilginin yorumlanması ya da anlamlandırılması işlemidir. Büyük ölçüde geçmiş yaşantılara dayalıdır. Algıyı etkileyen bir başka etken de beklentilerdir. www.ismailbilgin.com 13

AÇIK VE ÖRTÜK TEKRAR Bilgi yeterli sıklıkta tekrarlanırsa uzun süreli belleğe geçer. Tekrar iki biçimde; sesli ve zihinde yapılır. Tekrar sürecinde bireyin rolü önemlidir. Aralıklı tekrar sürekli tekrardan daha etkilidir. www.ismailbilgin.com 14

KODLAMA Uzun süreli bellekte var olan bilgi ile kısa süreli bellekteki bilginin ilişkilendirilerek transfer edilmesidir. www.ismailbilgin.com 15

Öğrenen kişinin etkin olmasıdır. KODLAMA ETKİNLİK Öğrenen kişinin etkin olmasıdır. ÖRGÜTLEME Düzenleme ya da bilgiyi gruplama, tutarlı yapılar oluşturma, kodlamaya yardım eden önemli bir süreçtir. www.ismailbilgin.com

KODLAMA EKLEMLEME Bilginin uzun süreli belleğe yerleştirilmesinde en etkili strateji olan eklemleme, bilgi birimleri arasında ilişkiyi ve anlamlandırmayı artırma sürecidir. BELLEK DESTEKLEYİCİ İPUÇLARI Doğal bağlantının var olmadığı durumlarda, çağrışımlar oluşturarak bağlantı yaratırlar. www.ismailbilgin.com

GERİ GETİRME VE UNUTMA Öğrenme sürecinde ön bilginin geri getirilmesi öğrenme düzeyini etkiler. Çünkü yeni bilgiler ön bilgi ile ilişkilendirilirse anlamlı hale gelir. Öğrenme hem sunulana hem de buna uyum sağlayan mevcut bilgiye bağlıdır. www.ismailbilgin.com 18

YÜRÜTÜCÜ BİLİŞ Yürütücü kontrol bireyin tüm biliş süreçlerini denetleyen sisteme verilen addır. Yürütücü biliş, bilişe ilişkin bilgidir. Öğrenme gerçekleşmezse yürütücü biliş, duruma uygun doğru süreçleri işe koşar. Özetleme, eklemleme, şematize etme, düzenleme gibi. www.ismailbilgin.com 19

TANIMA VE HATIRLAMA TANIMA Kişi ve nesnelerle yeniden karşılaşıldığında bunları tanınması olanağı doğar. Buna Tanıma denir. Tanıma belleğin en ilkel ve temel işlevidir. HATIRLAMA Daha önce çok kez görülen kişi, nesne yada olaylar; yaşanan deneyimler ve öğrenilen bilgiler,istendiğinde bellekte yeniden canlanabilir. Buna Hatırlama denir. www.ismailbilgin.com

UNUTMA VE NEDENLERİ Öğrenmenin tersi olan bellek işlevidir. Yani öğrenilenlerin zihinde canlandırılMAMAsıdır. Unutma nedenleri şöyle sıralanabilir; 1-Bilginin geri çağrılmasındaki başarısızlık 2-Saklanılan bilgilerin iyi öğrenilmemiş olması 3-Engelleyici etki.Bu etki 2 şekilde olur. A.Geriye doğru engelleyici etki(Geriye ket vurma) B.İleriye doğru engelleyici etki(İleriye ket vurma) www.ismailbilgin.com

4-Unutmada duygu ve heyecanların etkisi vardır. GERİYE KET VURMA Yeni öğrenilenler,önceki öğrenilenlerin unutulmasına neden oluyorsa geriye ket vurma; İLERİYE KET VURMA Önceki öğrenilenler,yeni öğrenilenlerin unutulmasına neden oluyorsa ileriye ket vurma denir. 4-Unutmada duygu ve heyecanların etkisi vardır. 5-Güdülenme ve eksikliği unutmaya yol açabilir. 6-Öğrenilen malzemenin boşa gidip gitmemesi unutmayı etkiler. 7-Organik sorunlar unutmaya yol açabilir. www.ismailbilgin.com

ÖRNEK Başka bir eve taşınan arkadaşınızın yeni telefon numarasını öğrenirsek, önceki evinin numarasını hatırlamakta güçlük çekeriz. Bu durum aşağıdakilerden hangisine örnektir? A.Geriye ket vurma B.İleriye ket vurma C.Duyum Belleği D.Çağrışım ilkeleri E.Kavramsal kategoriler www.ismailbilgin.com

DOĞRU CEVAP (A) Geriye ket vurma www.ismailbilgin.com

HATIRLAMA VE UNUTMAYI ETKİLEYEN ETMENLER A.Anlamsız konu ve malzemeler anlamlı olanlara göre daha çabuk unutulur. B.Sıkıntılı ve üzücü olaylar sevindirici neşeli olaylara göre daha çabuk unutulur. C.İlgi ve gereksinimleri karşılayan olaylar daha kolay hatırlanır D.Öğrenmeden sonra yapılan dinlenme,uyuma zamanı gibi etkinlikler yani zihnin yeni uyarıcılara kapatılması hatırlamayı kolaylaştırır. www.ismailbilgin.com

UYARI Uyarı1) Hatırlama ve unutma birbiriyle ters orantılıdır. Hatırlama artarken unutma azalır, unutma artarken hatırlama azalır. Unutma başlangıçta hızlı, daha sonra giderek yavaşlar. Uyarı2) Negatif(Olumsuz) transfer ile ket vurma birbiriyle genelde karıştırılır. Negatif(Olumsuz) transfer,bilginin öğrenilmesi aşamasında ortaya çıkan bir sorun iken, ket vurma hatırlama aşamasında ortaya çıkan bir sorundur. www.ismailbilgin.com

ÖRNEK Ağaç oymacılığını bilen bir kişi daha sonra bir kereste fabrikasında çalışmaya başlamış ancak eski becerilerini yitirdiği görülmüştür. Buna göre unutmayı açıklayan etken aşağıdakilerden hangisidir? A.Negatif transfer B.İleriye ket vurma C.Pozitif transfer D.Geriye ket vurma E.Ayırt etme www.ismailbilgin.com

DOĞRU CEVAP (D) Geriye ket vurma www.ismailbilgin.com

www.ismailbilgin.com